Struikelen over Zelenski’s diamant

Deze week sprak de meest iconische politicus van deze tijd, Volodomir Zelenski, de Kamer toe. Een toespraak die heel snel voor binnenlands politiek gebruik werd ingezet en eigenlijk niets toevoegt.

Schoon volk

Iedereen met naam en faam was er. Enkel de koning zelf in zijn loge ontbrak. Zijn kabinetschef was er, de minister-presidenten van de deelstaten. Er waren meer ministers dan anders tijden een vragenuurtje in de Kamer. Voor Zelenski komen ze wel, voor onze volksvertegenwoordiging hebben ze geen tijd.

Bakske vol in de Kamer voor Zelenski. Met een nietszeggende Kamervoorziter Eliane Tillieux (PS). Die een toespraak had genomen uit het boek Speeches voor elk moment bruikbaar. Wat moet zo een Zelenski denken als hij dat hoort, of zijn vertaler…

Burenruzie

Het was voor de Oekraïense president het derde parlement dat hij toesprak die dag. België volgde na Australië en Nederland. Bij onze buren zorgde dat voor een rel. Zelenski sprak de premier wel heel persoonlijk aan én de fractie van Forum voor Democratie (FvD) bleef weg, waardoor die verder versplintert. Twee leden uit de Eerste Kamer stapten uit de partij. Als u niet meer kan volgen, geen nood. Wij ook niet.

Zelenski zelf is een ervaren acteur en hij kan goed spreken. Vermoedelijk heeft hij een aantal scenarioschrijvers uit zijn productiehuis laten overkomen om zijn toespraken en zijn scenario’s te schrijven. Daar is niets mis mee. Het is oorlog en dan maak je propaganda. Zelenski beheerst dat zeer goed. Met zijn smartphone slaagt hij erin een wereldwijd influencer te zijn.

Oekraïnfluencer

Ik had de kans het boek van Don Croonenberg over Zelenski (in het boek met y) te kunnen lezen. De clown tegen de tsaar is een opmerkelijk levensverhaal. Ik interviewde de auteur ook voor Doorbraak tv. Croonenberg noemt Zelenski een Oekraïnfluencer in het boek. Dat is de rol die hij nu met verve speelt. Het is letterlijk de rol van zijn leven. De juiste man op de juiste plaats.

Na de embedded journalistiek heb je nu de smartphone-oorlog. We zien een belaagde president die met filmpjes op sociale media een wereldwijd publiek bereikt en overtuigt. Via dat publiek kan hij dan invloed uitoefenen op de machthebbers. Of hij overtuigt soldaten voor zijn ‘vreemdelingenlegioen’ dat al aan 20.000 soldaten zou zitten. De sociale media van Zelenski zullen daar niet vreemd aan zijn.

Redenaar

In het boek staan verschillende citaten uit eerdere toespraken van Zelenski. En wat hij in de Kamer deed paste opnieuw in een stijlboek voor toespraken. Hij slaat, zalft, bespeelt de emotie en brengt een aspect uit de geschiedenis van het land dat hij toespreekt in de speech. Dat deed hij eerder in de VS met 9/11 en Pearl Harbor.

In de Kamer vergeleek hij Marioepol met Ieper. In het boek De Eerste Wereldoorlog in vogelperspectief kan je de vernieling van Ieper volgen vanuit de lucht. Je ziet straat per straat uitbanden. Het maakt de vernieling van Ieper heel concreet, het is meer dan geschiedenis. Als ik in Ieper loop, denk ik er altijd aan.

Marioepol

De beelden die vandaag uit Marieopol komen zijn scherper, de rauwe realiteit is dezelfde. Maar Marioepol is op een andere schaal. De stad telde voor de oorlog meer dan 430.000 inwoners. Dat dit vandaag opnieuw gebeurt in Europa grijpt naar de keel. Maar we hebben een Oekraïnfluencer nodig om dat met de juiste toon of muziek in onze aandacht te krijgen.

Uiteraard kreeg Zelenski na zijn oratie een staande ovatie, van alle aanwezigen. Politiek theater heeft wetmatigheden waarvan niet wordt afgeweken. Van het antwoord van Alexander De Croo (Open Vld) wist je op voorhand dat Wetstraatjournalisten zouden zeggen dat ‘de internationale rol hem als gegoten past’. Ook dat behoort tot het theater.

Repliek

Alexander De Croo was zich bewust van het internationale karakter van het gebeuren en sprak dan maar Engels. Alsof hij zo Zelenski rechtstreeks toesprak. De Croo (Open Vld) gaf Zelenski wat hij vroeg, maar ook niet. Er komen meer wapens, van Belgische fabrikanten, maar meer details wou De Croo niet geven. Maar een no-flyzone komt er niet. De Croo had begrip voor de vraag, maar dat zou de NAVO en dus het hele continent in de oorlog trekken. Dat wil de Belgische regering niet. Terecht.

De eensgezindheid was achteraf groot. Even leek er een verzameling rond de vlag in oorlogstijd. We steunen de Oekraïners die vechten voor onze Europese waarden van democratie. Maar lang duurde dat niet. Zelenski had gezegd dat er mensen zijn voor wie handel in Russische diamant en het laten aanmeren van Russische schepen belangrijker zijn dan Oekraïense levens. Over die schepen (LNG-schepen in Zeebrugge) werd nog weinig gezegd achteraf. Maar de diamant, dat bleek interessant genoeg voor een nevenplot in het politiek theater.

De Wever regeert

Merkwaardig toch. Hoe Bart de Wever (N-VA) als burgemeester van Antwerpen schijnbaar moeiteloos België en Europa de arm kan omwringen om de Antwerps-Russische diamanthandel te vrijwaren van sancties. Zelfs de sussende worden van De Croo, dat er geen sancties werden genomen zonder EU-overleg én geen sancties die onszelf meer pijn deden dan Rusland. Want Rusland zou de diamanthandel gewoon voortzetten, in Dubai en Mumbai. Antwerpen zou dan een groot deel van de handel definitief verliezen. Het mocht niet baten. Er was een verhaal.

Een Oekraïnfluencer mag dan wel de politieke opinie in zijn zak hebben, politici en media moeten daarbij niet elke ratio verliezen. De afkeer van de N-VA mag dan bij sommigen groot zijn, we hoeven die niet op te tellen bij de – begrijpelijke – afkeer van Zelenski voor Rusland. We kunnen ook het Russisch gas afsluiten en zo de Russische oorlog niet meer betalen. Dan zakt Europa weg in een recessie. Wat winnen we daarmee? Wie zal na de oorlog dat Oekraïne heropbouwen?

EUkraïne

Ook de sancties voor de agressor van een irrationeel conflict, mogen enige rationaliteit hebben. En moet werkelijk alles leiden naar een opgeklopte politieke tegenstelling? Er heeft werkelijk geen enkele Vlaming baat bij het vertrekken van de diamanthandel in Antwerpen. Dus waar is dat gedoe dan voor nodig? Die vraag moeten we ook durven stellen.

Beter was een grondig debat over de toetreding van Oekraïne tot de EU. Met voor en tegens. Misschien ook met de vraag of er sancties komen tegen het land als blijkt dat corruptie er welig tiert en de rechtstaat niet altijd even onwankelbaar staat. Wie uit het verleden lessen heeft getrokken, weet dat dit een rationele en geen emotionele of voluntaristische keuze mag zijn.