De Vlaamse Strategienota (zie Doorbraak 14.7.2017) legt terecht zwaar de nadruk op de gemeenschappelijke taal van de Lage Landen. Qua taal heeft de overheid in zowel Nederland als Vlaanderen al heel wat werk verricht. Zo werd in 1980 de Taalunie opgericht.

Taalunie

Die intergouvernementele instelling voert internationaal een gemeenschappelijk beleid voor de Nederlandse taal en letteren en in het bijzonder in de Europese Unie. Het legt de officiële spelling en grammatica en een gelijke terminologie ten behoeve van wetgeving en officiële publicaties vast. De Taalunie, met ook Suriname en de Nederlandse Antillen, is een belangrijke verwezenlijking die enig is in de wereld.

Nederlands – Vlaamse Culturele Unie

De hoop dat de Taalunie zou leiden tot een Nederlands-Vlaamse Culturele Unie is echter tot dusver ijdel gebleken. In 1993 en 1994 nam de interparlementaire commissie van de Taalunie eenparig moties in die zin aan. Vooralsnog zijn die niet uitgevoerd op grond van de drogreden: één taal jawel, maar twee culturen.

Op 17 januari 1995 ondertekenden Nederland en Vlaanderen te Antwerpen wel een onderling cultureel verdrag. Op 18 december 2008 nam de Nederlandse Tweede Kamer een motie aan die de regering verzocht: ‘De culturele samenwerking met Vlaanderen uit te bouwen onder de paraplu van de Taalunie’. Een politieke meerderheid sprak zich dus voor een culturele unie tussen Nederland en Vlaanderen uit. Die is er echter nog altijd niet.

Bestuurstaal

Vanaf 1648, bij de stichting van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, gebruikte de Nederlandse overheid het Nederlands. De standaardtaal werd niettemin sterk beïnvloed door meestal bemiddelde calvinistische Brabanders uit het Zuiden die naar het Noorden en vooral naar de Randstad waren uitgeweken. Vandaar dat de gereformeerde kerk God nog altijd met het Brabantse Gij aanspreekt.

In Vlaanderen heeft de taal een veel langere weg afgelegd. Zonder het taalbeleid van het Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830) zou bij ons het Nederlands 1830 niet hebben overleefd. Het verenigde koninkrijk voerde met zijn taalbesluiten een vernederlandsing van onze gewesten in. Vanaf 1823 werd het ‘Nederduits’ de taal in alle openbare zaken in wat we vandaag Vlaanderen noemen. De situatie in het Belgische koninkrijk lag moeilijker. Een officiële Nederlandstalige versie van de Belgische grondwet dateert bijvoorbeeld pas van 1967. Daarvoor had die versie slechts de status van vertaling. Pas in 1970 werden bij de eerste staatshervorming de taalgebieden in de Grondwet vastgelegd. Wijzigingen kunnen sedertdien alleen nog door een bijzondere wet.

Taalstrijd in Vlaanderen

Vlaanderen heeft sinds 1830 lang moeten wachten om zich qua taal en cultuur zelfstandig te mogen ontplooien. Het gevolg daarvan was en is nog altijd een taalstrijd. Dit geldt vooral in zijn eigen, zelfgekozen hoofdstad Brussel. Vlamingen springen vaak slordig met hun schrijf – en spreektaal om. Dikwijls zijn ze daar nog trots op ook. Allesbehalve standaardtaal zijnde woorden zijn legio. De media kunnen op dit gebied een invloedrijke voorbeeldrol spelen. De meeste schieten echter schromelijk te kort.

Bij een recent staatsbezoek aan Slovenië van premier Charles Michel stelde zijn gesprekspartners hem de vraag of in België benevens Frans ook echt Nederlands werd gesproken. Zijn antwoord kwam er zowat op neer dat het een genuanceerd Nederlands is. Ook al heeft hij misschien niet helemaal ongelijk toch kwam het niet te pas in de mond van een federale Belgische minister –president die zijn ambt dankt aan de Nederlandstalige meerderheid in dit land. In Nederland gaat de gesproken taal zowat dezelfde weg op als in Vlaanderen. Plat Amsterdams is even onverstaanbaar als bv. plat Antwerps. Een gemeenteraadslid van D66 stelde al in 2008 voor dat Amsterdam Engels officieel als tweede taal zou aannemen t.b.v. Engelstalige ingezetenen en toeristen. In Brussel speelt het Frans die rol, zij het niet officieel. Het is daarom bijzonder hartverheffend minister – president Bourgeois in zijn 11- julitoespraak te horen zeggen : ‘Vlaamse dialecten kunnen mooi zijn, maar voor de publieke ruimte hebben wij maar één taal: het Nederlands. Het is de taal die alle Nederlandssprekenden, waar ook ter wereld, verbindt. Het is de taal die Vlaanderen en Nederland verbindt. Het is de taal die “oude” en “nieuwe” Vlamingen verbindt.’

Confederatie Vlaanderen – Nederland?

De Fransman Charles Rogier, een van de grondleggers van de Belgische staat, opperde in 1860 om een Confederatie der Nederlanden op te richten. Het kwam nooit zover, omdat hij in 1868 politiek aan de kant werd geschoven.

Als de Strategienota 2017 zowat naar hetzelfde lijkt te streven, is er dus kennelijk niets nieuw onder de zon. Dat Wallonië binnen afzienbare tijd misschien een communistisch bewind krijgt, is daar misschien niet vreemd aan. Een Confederatie Nederland-Vlaanderen zou op de lijst komen van de tien bevolkingsrijkste EU-landen, wat niet zonder belang is. Nederland met zijn zowat 17 miljoen inwoners valt daar net naast. De bevolking van Vlaanderen is momenteel circa 6,5 miljoen. Dit element kan samen met economische en internationale overwegingen Nederland misschien tot nadenken stemmen.