Taalbadklassen: noodzakelijke ingreep én emancipatorische hefboom voor ons onderwijs

Onze neergang in de internationale PISA- en PIRLS-onderzoeken en de erbarmelijke resultaten van onze leerlingen bij de eerste afname van de Vlaamse centrale toetsen onderstrepen de urgentie van een rehabilitatie van ons ooit zo geprezen Vlaams kennisgericht onderricht. Het is daarbij van cruciaal belang om specifieke aandacht te besteden aan de Nederlandse taal.

24,3 procent van de leerlingen in ons leerplichtonderwijs spreekt thuis een andere taal dan het Nederlands. Uit de KOALA-screenings blijkt dat één op de zeven kleuters een taalachterstand heeft, een situatie die grote gevolgen kan hebben voor hun verdere schoolloopbaan.

Een tekort aan adequate taalvaardigheden op jonge leeftijd kan zich vertalen naar blijvende achterstand en minder kansen in het verdere leven. Een taalachterstand benadeelt niet alleen het kind, maar leidt ook tot verhoogde frustraties bij leerkrachten, die al gebukt gaan onder een zware administratieve last.

Anderstalige nieuwkomers

Op basis van mijn eigen ervaringen in het onderwijs weet ik hoe moeilijk het is om kinderen met een taalachterstand te laten bijbenen. De combinatie van een lerarentekort, een hoge administratieve druk en vooral het tekort aan beschikbare uren maakt het moeilijk om effectieve ondersteuning te bieden.

In de lagere school waar ik stage liep, waren we genoodzaakt om met vier verschillende leerkrachten — ikzelf, de klasleerkracht, de zorgcoördinator en de turnleerkracht — extra taallessen te geven aan anderstalige nieuwkomers. Helaas bleek deze ondersteuning, ondanks de (beperkte) extra uren, onvoldoende om hun taalachterstand volledig weg te werken.

Tijd voor verandering

Dit is een duidelijk teken dat er structurele veranderingen nodig zijn. In de derde kleuterklas moet een verplichte taaltest afgenomen worden van alle kleuters als opvolgtest van de huidige (te vrijblijvende) KOALA-screening.

Kleuters die op dat moment een taalachterstand vertonen, krijgen twee opties: de derde kleuterklas overdoen of doorgaan naar de taalbadklas waar intensief gewerkt wordt aan het verbeteren van hun Nederlandse taalvaardigheid.

Conscience-klassen

Daartoe richten we in het lager onderwijs dus aparte taalbadklassen in, die Conscience-klassen worden genoemd. In deze klassen krijgen kinderen intensieve taallessen, gericht op zowel mondelinge als schriftelijke vaardigheden.

Door middel van speelse en interactieve methoden kan de taalvaardigheid van de kinderen op een natuurlijke en plezierige manier worden verbeterd. Dit zou niet alleen hun schoolprestaties ten goede komen, maar ook hun zelfvertrouwen en motivatie vergroten.

De Conscience-klassen zijn dus een remediëringsstroom voor kinderen die te weinig Nederlands kennen. Daarnaast zijn ze ook gericht op het onthaal van anderstalige nieuwkomers, die in ons lager onderwijs zij-instromen. Zo kunnen ze ook de rol vervullen die het huidige OKAN-stelsel al heeft in het secundair onderwijs. Dit systeem zal hen beter voorbereiden op hun verdere schoolcarrière en toekomstige werkleven.

Dominante voertaal

In tegenstelling tot wat tegenstanders — die zich vooral aan de linkerkant van het politieke spectrum bevinden — beweren, zijn aparte taalbadklassen geen vorm van segregatie. Ten eerste omdat er tijdens het schoolgebeuren voldoende momenten worden ingebouwd waarin de leerlingen uit de Conscience-klas samen met de andere leerlingen school volgen, zoals de turnles of de knutselles en tijdens de speeltijden.

Ten tweede omdat de Conscience-klas altijd tot doel heeft om een kind met achterstand zo snel als binnen de gegeven omstandigheden mogelijk is op een voldoende hoog taalniveau te krijgen om te kunnen aansluiten bij de andere kinderen in de ‘gewone’ klas.

De beheersing van het Nederlands is hier zowel doel als middel. Binnen de Vlaamse publieke ruimte moet Nederlands de dominante voertaal blijven. Maar zoals gezegd is het Nederlands ook een middel om goed te kunnen functioneren in het onderwijs — zonder goede kennis van het Nederlands kan je op school de andere vakgebieden ook niet ten volle bemeesteren — en in extenso in de bredere samenleving.

Door op jonge leeftijd een goede basis te leggen in het Nederlands, vergroten we de kansen voor elk kind om succesvol te zijn en hun volledige potentieel te benutten.

‘Exclusief discours’

Ter conclusie wil ik stellen dat het invoeren van deze taalbadklassen broodnodig is. Niet omdat het zou passen binnen een ‘exclusief nationalistisch discours’ die men ons soms aanwrijft. Niet omdat we in deze kinderen geen toekomst zouden zien en ze daarom willen weghouden van onze kinderen die vlot Nederlandstalig zijn.

De Conscience-klassen zijn een noodzakelijke ingreep omdat de huidige manier van werken zo niet verder kan. Het model van spontane vermenging en integratie binnen het basisonderwijs botst op zijn limieten door de verdere stijging van het aandeel anderstaligen.

Dogmatische a priori tegenstand tegen deze taalbadklassen, ingegeven vanuit een naïef multicultureel sentiment, helpen ons onderwijs, maar vooral ook deze kinderen, geen stap verder.