Turkije op Aziatische toer

De SCO is een overwegend Aziatische politieke, economische en militaire organisatie. Zij vloeit voort uit de Shanghai Vijf-groep. Die werd in1996 in Shangai opgericht door China, Kazakstan, Kirgizië, Rusland en Tadzjikistan. Op 15 juni 2001 ontstond daaruit in Shangai de SCO. De zetel van de organisatie is in Peking. De werktalen zijn Chinees en Russisch. De huidige lidstaten zijn de oorspronkelijke vijf en Oezbekistan.

Op 10 juli 2015 besliste de SCO India en Pakistan als lidstaat te aanvaarden. Op 24 juni daarvoor hadden beide landen een bindend memorandum getekend dat hun verplichtingen als lidstaat vastlegt. Verwacht wordt dat zij zullen toetreden tijdens de SCO-top die op 7 en 8 juni 2017 in de Kazakse hoofdstad Astana is gepland. Tot dan behouden ze hun waarnemersstatus. Waarnemers zijn: Afghanistan, Iran, Mongolië en Wit-Rusland. Egypte en Syrië hopen dat ook te worden. Iran wil volwaardig lid worden. Armenië, Azerbeidzjan, Cambodja, Nepal, Sri Lanka en Turkije zijn ‘dialoogpartners’; landen die de doelstellingen en principes van de SCO steunen en streven naar een samenwerking met gemeenschappelijke voordelen. Israël, de Malediven en Oekraïne beogen ook dit statuut.

Turkmenistan heeft zichzelf in 1995 voor altijd neutraal verklaard. Het kan dus niet toetreden tot de SCO. De huidige president woonde als gast al wel in 2015 de jaarlijkse SCO-top bij. Andere gasten op die toppen zijn vertegenwoordigers van de ‘Association of Southeast Asian Nation –ASEAN’ en van het ‘Gemenebest van Onafhankelijke Staten’, een los verband van ex-Sovjetstaten dat ontstond na de val van de USSR in december 1991. De SCO is dus een wijd vertakte organisatie waarvan het belang niet mag worden onderschat.

NAVO EN EU

Dit geldt zowel voor de NAVO als voor de EU. Opmerkelijk is dat de jongste tijd de gedachte aan een eigen EU-defensie meer ingang vindt. Zopas nam het Europees Parlement op 22 november met 369 tegen 255 stemmen een niet bindende resolutie in die zin aan. Een grote meerderheid van het parlement wil dat de EU voortaan 2 % van haar BNP aan defensie besteedt, een Europese multinationale strijdmacht tot stand komt en er een EU-hoofdkwartier wordt opgericht. Volgens het parlement moet de unie zelf in staat zijn het hoofd te bieden aan crisissen waartegen de NAVO niet wenst op te treden. De resolutie vraagt de Europese Raad uitdrukkelijk naar een gemeenschappelijk EU-defensiebeleid te gaan.

Turkije en Azië

NAVO-lidstaat en kandidaat-EU-lid Turkije kreeg de status van dialoogpartner op voorspraak van China tijdens een SCO-bijeenkomst op 6-7 juni2012 in Peking. Turkije lonkt dus al geruime tijd naar Azië waar het overigens geografisch vrijwel helemaal toebehoort.

Volgens het persagentschap Reuters verklaarde de Turkse president Erdogan op 20 november dat zijn land niet kost wat kost tot de EU wil toetreden. Hij liet verstaan dat voor hem het lidmaatschap van de SCO een ideaal alternatief is. Naar eigen zeggen heeft hij het daarover met president Poetin en met president Nazarbayev van Kazakstan reeds gehad.

SCO of EU?

Of Erdogan de SCO echt als alternatief voor de EU ziet is nog maar de vraag. Zijn uitlatingen daaromtrent moeten zeker ook worden gezien als middel om de unie onder druk te zetten in de hoop aldus de felle Europese kritiek te milderen op zijn optreden na de zogenaamde poging tot staatsgreep en het toetredingsproces te bespoedigen.

De VS en het Midden-Oosten

Het buitenlandbeleid van de nieuwgekozen Amerikaanse president is nog niet bepaald. Hoe de houding van de Trump-administratie zal zijn ten opzichte van de streng islamitische Turkse NAVO-bondgenoot en het Midden-Oosten in het algemeen, blijft alsnog een open vraag. In dat opzicht zal ook de verhouding Washington/Tel Aviv van het grootste belang zijn.

Foto: © Reporters