Vandaag 1863: Leo Baekeland geboren, Vlaams chemicus, uitvinder van bakeliet, het eerste synthetische polymeer

Op zaterdag 14 november 1863 wordt in Sint-Martens-Latem de Vlaamse chemicus Leo Baekeland geboren die in 1908 het bakeliet uitvindt, de eerste kunststof ter wereld.

Leo is de zoon van de onbemiddelde schoenmaker en herbergier Karel Baekeland. Al op jonge leeftijd haalt hij op een avondschool onderscheidingen in scheikunde, natuurkunde en economie. Een beurs stelt hem in staat om vanaf 1880 scheikunde te studeren aan de Universiteit van Gent, waar hij ook lid is van de studentenverenging ’t Zal wel gaan.

In 1884, amper 20 jaar oud, promoveert hij met grootste onderscheiding. Na een paar jaar lesgeven aan een middelbare school wordt hij in 1888 universitair hoofddocent scheikunde aan de Universiteit van Gent. Hij is dan 25. Een jaar later trouwt hij met Celine Swarts (1868-1957), de dochter van zijn vroegere hoogleraar scheikunde Theodoor Swarts. Zij wordt een getalenteerde kunstenares.

Tijdens een studiereis in 1889 besluiten ze in de VS te blijven. Vanaf 1893 leidt hij een productiebedrijf, de Nepera Chemical Company in de staat New York. Hij ontwikkelt het fotopapier Velox, een papiersoort voor de snelle ontwikkeling van foto’s bij kunstlicht. In 1899 verkoopt hij de rechten daarop aan Eastman Kodak voor een miljoen dollar. Met dit geld kon hij zijn onderzoek voortzetten in zijn eigen privé-laboratorium. Vanaf 1905 richt hij zijn aandacht op de condensatiereactie van fenol en formaldehyde. Een zelfontwikkelde autoclaaf (bakeliser), die naar behoefte kan worden verwarmd en gekoeld, stelt hem in staat om de temperatuur van de chemische reactie onder overdruk te regelen.

In 1909 krijgt hij octrooi op bakeliet (fenolhars). Bakeliet wordt voor het eerst commercieel geproduceerd in Duitsland en niet in de VS zoals men vaak leest. Dat gebeurt onder het merk Bakelite door de Duitse firma Bakelite GmbH, later Bakelite AG, mede opgericht door Leo Baekeland in Erkner bij Berlijn. Daarna vindt Baekeland nog andere, meer gespecialiseerde kunststoffen uit.

Hij krijgt het belangrijke hitte-druk patent, maar in de daaropvolgende jaren ontstaan er patentgeschillen. Hij weet die te winnen en eind 1910 richt hij samen met zijn gewezen tegenstanders de General Bakelite Company op, die in 1939 wordt overgenomen door Union Carbide.

Hij staat op de ‘List of the 20 Greatest Thinkers and Scientists of the 20th Century’, gepubliceerd door het Amerikaanse Time Magazine op 29 maart 1999. Op de cover van Time Magazine van 20 mei 1940 wordt Leo Baekeland de ‘vader van plastic’ genoemd. In 1935 wordt Baekeland verkozen tot lid van de American Philosophical Society en in 1936 tot lid van de National Academy of Sciences. In hetzelfde jaar wordt hij Honorary Fellow van de Royal Society of Edinburgh in Schotland.

Hij overlijdt in 1944, op zijn 80ste, in Beacon (Florida) en ligt daar begraven op Sleepy Hollow Cemetery. In Gent, Edegem, Kapellen, Ekeren, Zwolle (Overijssel) en andere plaatsen zijn straten naar hem genoemd. De Leo Hendrik Baekeland Award van de American Chemical Society is naar hem vernoemd.