Vandaag 1892: Émile de Laveleye overleden, Franstalig verdediger van de Vlaamse Beweging

Émile de Laveleye overlijdt in Doyon (nu Flostoy, provincie Namen); hij is 69. Deze Franstalige verdediger van de Vlaamse beweging is van Brugse afkomst. Zijn ouders sturen hem naar het Collège Stanislas in Parijs ‘om goed Frans te leren’. Émile doctoreert in Gent en wordt hoogleraar politieke economie in Luik (1863-1892). Door zijn vele publicaties over politiek en samenleving geniet hij snel Europese faam. Hij is republikein en democraat, wordt medestichter van het tijdschrift La Flandre libérale en het dagblad De Broedermin, waarin hij het streven naar sociale rechtvaardigheid in het bijzonder op Vlaanderen oriënteert. In 1861 ondertekende hij in naam van alle Gentse liberale kandidaat-volksvertegenwoordigers een akkoord met de principes van het Vlaams Verbond.

Vlaanderen is na 1830 dieper gevallen dan ooit tevoren, schrijft De Laveleye in 1871. En hij voegt er profetisch aan toe: de Vlaamse kwestie zal in haar volle gewicht aan de orde komen bij de volgende stap in de ontwikkeling van de democratie, met name bij de invoering van het algemeen stemrecht. Dan zal de Vlaamse Beweging, die nu literair dilettantisme is, een onstuitbare nationale beweging worden.

De Laveleye verdedigt de Vlaamse ontvoogdingsstrijd in de internationale pers. In antwoord op een aanval op de Vlaamse Beweging in de Londense Pall Mall Gazette publiceert hij op 25 januari 1884 een diepgaande analyse onder de titel The Flemish Movement in Belgium. Hij wordt een internationaal vermaard kenner van nationale bewegingen, vooral na de publicatie van zijn tweedelige La Péninsule des Balkans (1886).

De Laveleye maakt onderscheid tussen ‘etnografische nationaliteiten’, eeuwenoud en gebaseerd op afstamming en verwantschap, en minder stabiele ‘electieve nationaliteiten’, gegrond op culturele voorkeur en ‘sociaal contract’. Toch aanziet hij de ‘wilsnatie’ van een hogere maatschappelijke orde dan de natuurlijke natie. Hoewel Émile de Laveleye het federalisme de beste staatsvorm noemt, acht hij een federalisering van België inopportuun. Zijn bezwaren vallen blijkbaar in latere jaren weg, want enkele weken voor zijn overlijden noemt hij zich zonder schroom ‘un Flamand flamingant, autonomiste, et fédéraliste même’.