Vandaag 1899: Britten introduceren in Zuid-Afrika eerste concentratiekampen

Op 11 oktober 1899 begint in Zuid-Afrika de vreselijke Tweede Boerenoorlog, een strijd tussen enerzijds de Nederlandstalige Boeren van de Zuid-Afrikaanse republieken Transvaal en Oranje-Vrijstaat, en anderzijds het Britse Rijk. Deze oorlog is de aanleiding tot het oprichten van de eerste concentratiekampen, door de Britten.

De Boeren verzetten zich tegen de Britse invasie en de gewelddadige annexatie van hun gebieden. Het lukt de Britten in eerste instantie niet om de guerrillatroepen van de Boeren te verslaan, waarna zij op zoek gaan naar andere manieren om de oorlog te winnen.

Omdat de Boeren zich na de val van hun twee hoofdsteden, Pretoria en Bloemfontein, in 1900 niet neerleggen bij hun nederlaag en doorgaan met hun guerrilla-aanvallen, passen de Britse troepen onder Lord Horatio Herbert Kitchener de tactiek van de verschroeide aarde toe. Om te zorgen dat de Boeren geen nieuwe voorraden kunnen krijgen, worden hun boerderijen tot de grond toe afgebrand, akkers verwoest, bronnen vergiftigd en veestapels afgeslacht. De vrouwen en kinderen van de Boeren worden ‘ondergebracht’ in kampen. Dit zijn de eerste concentratiekampen: hier worden geen misdadigers of gevangenengenomen militairen vastgehouden, maar gaat men over tot het isoleren van een complete bevolkingsgroep die ‘ongewenst’ wordt geacht.

In totaal worden er 45 van deze concentratiekampen opgericht, waar de omstandigheden bar slecht zijn: van te weinig voedsel tot regelrechte uithongering, verschrikkelijk slechte hygiëne en onmenselijke behandeling. Het vermoeden dat de Britse bewakers glasscherven in het eten deden, is nooit bewezen. De tenten die in de kampen staan, geven niet genoeg bescherming tegen de strenge Zuid-Afrikaanse winter en dit leidt samen met het gebrek aan voedsel en hygiëne tot het uitbreken van besmettelijke ziektes als de mazelen, tyfus en dysenterie.

Van de 100 000 vrouwen en kinderen die in de concentratiekampen gevangen zitten, sterven er 27 927. Van dit aantal waren circa 24 000 slachtoffers kinderen onder de zestien jaar, bijna de helft van het totale aantal kinderen onder de Boerenbevolking. Een poging tot genocide.

Vlaanderen wordt bij het begin van Tweede Boerenoorlog overweldigd door een ongekende sympathie voor de Boeren. Het oorlogsnieuws wordt op de voet gevolgd en in nagenoeg elke gemeente krijgt minstens één herberg een Transvaalse naam. De Boeren hebben een voorbeeldfunctie als klein volk dat vecht voor het behoud van zijn culturele identiteit en daarin aanvankelijk nog slaagt ook. De Boerengenegenheid dringt door in alle sociale geledingen en overstijgt zelfs partijpolitieke en ideologische grenzen. Ze wordt snel een verbindend element in de sterk verdeelde Vlaamse gemeenschap.