Vandaag 1940: Start van Ulenspiegel, communistisch blad met toestemming van de nazi-bezetter

Een communistisch blad met toestemming van de nazi-bezetter, jawel. Op 2 juni 1940, enkele dagen na het einde van de 18-daagse veldtocht, komt het weekblad Ulenspiegel met toestemming van de Propaganda Abteilung van het Duitse Militair Bezettingsbestuur in Brussel opnieuw van de pers. Op 8 juni wordt het zelfs een dagblad, met als ondertitel ‘Volksdagblad voor Vlaanderen’. Het valt op door zijn expliciete Vlaamsgezindheid.

Aangezien de Kommunistische Partij van België (KPB) niets met de ‘imperialistische’ oorlog te maken wil hebben, stelt het blad zich neutraal op, ook ten aanzien van de bezetter. Dit moet natuurlijk worden gezien tegen de achtergrond van het Molotov-von Ribbentroppact van 1939.  ‘Het blad beoogde langs legale weg informatie en richtlijnen aan de militanten door te geven’ (Rudi Van Doorslaer) en heeft dus een duidelijke functie binnen de communistische organisatie. Het zoekt contact met Vlaamsgezinden die de neutraliteit voorstaan.

Achter de schermen wordt het blad ideologisch geleid door Jef Van Extergem (1898-1945), een Vlaamsgezind, revolutionair communist, die in 1940 partijleider wordt. Hij verkiest ‘als Vlaming een goede Belg te zijn’. Verantwoordelijk uitgever is Frans van Haver, een linkse figuur uit de Frontpartij. Een andere opvallende medewerker is de avant-gardistische schrijver en journalist Victor-Jozef Brunclair (1899-1944), in zijn jonge jaren nog activist geweest.

Ulenspiegel wordt verspreid via dagbladwinkels, krantenkiosken en abonnementen, maar ook via de communistische structuren en militanten in heel Vlaanderen. Maar het wordt geen succes. Vanaf 17 augustus 1940 wordt Ulenspiegel terug een weekblad.

Als Hitler in juni 1941 de Sovjet-Unie aanvalt, zijn alle communisten al verdwenen uit de redactie en de administratie. Het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) probeert nog even het blad verder uit te geven, maar op 1 maart 1941 is het definitief gedaan met Ulenspiegel. Van Extergem en Brunclair zijn intussen gestorven in Duitse gevangenschap en zo blijft er na de Tweede Wereldoorlog alleen nog ex-Fronter Frans van Haver over om te veroordelen.