Vandaag 1947: de geniale vervalser Han van Meegeren sterft

Han Van Meegeren wordt op 29 mei 1945 gearresteerd – de oorlog is dan net drie weken voorbij – en beschuldigd van fraude en hulp aan de vijand. Men was erachter gekomen dat hij voor veel geld een schilderij van Johannes Vermeer (1632-1665) had verkocht aan nazileider en kunstverzamelaar Hermann Göring. Als vermeende nazi-collaborateur en plunderaar van Nederlands cultuurgoed dreigen Van Meegeren vele jaren gevangenisstraf. De schilder beseft dat hij zich in een hachelijke situatie bevindt. Daar stond in die tijd de doodstraf op.

Na enkele dagen intensieve ondervraging vertelt hij de gerechtelijke autoriteiten de vervalser te zijn van die verkochte Vermeer en van diverse andere schilderijen, waaronder De Emmaüsgangers, nog andere Vermeers en schilderijen van Frans Hals. Niemand die hem gelooft. Het kost enige tijd om dit te verifiëren en hij wordt enkele maanden vastgehouden op het Hoofdkwartier van het Militair Commando aan de Herengracht in Amsterdam. Tussen juli en november 1945 schildert hij, in aanwezigheid van verslaggevers en door de rechtbank aangewezen getuigen, zijn laatste vervalsing: Jezus onder de doctoren, ook wel Jonge Christus in de Tempel genoemd, compleet in de stijl van Vermeer.

Pas na voltooiing van deze nieuwe vervalsing – officieel ‘proefschilderij’ – neemt men zijn verklaring aan. Hij wordt overgebracht naar de gevangenis van Blauwkapel. Van Meegeren wordt in januari of februari 1946 stiekem vrijgelaten.

Als het hele gebeuren openbaar wordt, is het lachen geblazen. Het grote publiek aanziet hem als een held en miskend kunstschilder die er de nazi’s flink heeft ingeluisd. Zijn populariteit wordt wel stukken minder als blijkt dat hij al in de jaren 1920 begonnen was met vervalsen, en dat hij miljoenen had verdiend met de verkoop aan musea en verzamelaars.

Han van Meegeren overlijdt in Amsterdam op 30 december 1947. Hij is 58.

Zijn leven heeft vele auteurs geïnspireerd en recent ook enkele filmmakers. Zo kregen we in 2016 Een echte Vermeer (2016) te zien van Rudolf van den Berg. In 2019 ging in Toronto The last Vermeer in première, een film van Dan Friedkin.