Sire, geef ons verkiezingen

Koning Filip heeft de politieke partijen opgeroepen om ‘exclusieven te laten vallen en eindelijk een volwaardige regering te vormen’. Volgens de vorst moeten de politieke partijen naar overeenstemming streven ‘ten bate van het algemeen belang. Door echte compromissen te sluiten, akkoorden waarbij alle partijen sommige van hun eisen laten vallen, zodat het geheel er uiteindelijk bij wint.’ Hij heeft makkelijk spreken, hij valt niet onder het oordeel van de kiezer.

Watchtower

Ik weet niet of de vorst naar Jimi Hendrix luistert, of naar U2, anders zou u hem misschien kunnen betrappen op het zingen van All long the Watchtower:

There must be some kind of way outta here
Said the joker to the thief
There’s too much confusion
I can’t get no relief

[Er moet hier ergens een uitweg zijn
Zei de grappenmaker tegen de dief
Er is te veel verwarring
Ik vind geen verlossing]

De zaak zit vast. Wij hebben geprobeerd om de stand van zaken even schematisch voor te stellen, ten behoeve van onze lezers, en dus ook van koning Filip en de informateurs.

Ten eerste: besparen

Voor we iets zeggen, moeten we een probleem op tafel leggen. Er moet drastisch bespaard worden. 11 tot 12 miljard euro. Voor wie in de jaren 90 al tot de jaren van verstand gekomen was, het Globaal Plan  van Jean-Luc Dehaene (CD&V) hield voor ongeveer 8 miljard euro begrotingsbesparingen – uitgavenverminderingen en belastingverhogingen – in, gespreid over de jaren 1994, ’95 en ’96.

Daarnaast moeten structurele maatregelen genomen worden, want de kosten voor de vergrijzing/pensioenen, lopen verder op. Daarbovenop komen de kosten voor de energietransitie en andere klimaatmaatregelen.

Ook de regionale overheden kampen met schulden. Brussel weet niet hoe de begroting op orde te krijgen en kijkt op een schuld van 5,5 miljard euro. Volgens De Tijd  (18 juni 2019) loopt de schuld van de Franstalige Gemeenschap over vijf jaar op tot 12 miljard euro. In het Waals Gewest liep de schuld in 2019 op tot 21,7 miljard euro.

In Vlaanderen stijgt de schuld, van 25 miljard euro in 2019 tot 34 miljard euro in 2024. Daar zit de Antwerpse Oosterweelverbinding voor iets tussen. Die regionale schulden worden allemaal bij elkaar opgeteld, voor de EU zijn dat allemaal overheidsschulden. De ene overheid kan de andere niet verplichten om te saneren, omdat er in België geen hiërarchie is tussen de overheden.

Maar besparen zullen ze moeten, allemaal, al schijnen ze dat niet te beseffen.

En dan, de partijen.

De PS

In ‘normale’ politieke omstandigheden (geen regering met PTB/PVDA en Vlaams Belang) kan er geen meerderheid gevormd worden zonder de PS. Dat wil zeggen dat de PS de kandidaten om een regering mee te vormen tegen elkaar kan uitspelen. De PS moet dat ook omdat ze links onder druk staat van de PTB. De PS had ook op 26 mei 2019 een erg lage score, 19 Kamerleden (20 – Emir Kir). Ze staat niet in de positie om veel toe te geven. In dat opzicht is een compromisregering met De Grote Vlaamse Vijand, N-VA, eerder onwaarschijnlijk. Wat de koning ook moge vinden.

De PS wil graag regeren, dat zit in haar DNA, maar beseft dat het niet makkelijk wordt gezien de begrotingsinspanningen die moeten genomen worden. Een links beleid wordt moeilijk.

De nieuwe PS-voorzitter Paul Magnette lijkt minder compromisbereid dan zijn voorganger Elio Di Rupo.

De N-VA

Een regering met een meerderheid in de Nederlandstalige taalgroep in de Kamer (kortweg een meerderheid in Vlaanderen) moet een regering met N-VA zijn. De partij staat rechts en communautair onder druk door het Vlaams Belang. Er moet dus ofwel communautair ofwel sociaaleconomisch gescoord worden.

N-VA beloofde aan de Vlaamse coalitiepartners om hen niet te laten vallen bij federale regeringsonderhandelingen. Maar N-VA is nog niet aan zet geweest, tenzij om te onderhandelen met de PS onder leiding van iemand anders.

N-VA wil graag regeren, ze is in korte tijd een beleidspartij geworden. Maar ze beseft dat het moeilijk wordt om eer te halen uit de coalitiemogelijkheden die voorliggen. Waarom zou ze onder die omstandigheden toegeven aan de PS? Het lijkt onwaarschijnlijk dat koning Filip de partij tot andere gedachten brengt.

MR

De Franstalige liberalen willen geen communautaire gesprekken. De MR lijkt er in elk scenario bij te zijn. PS wil MR liever in de regering dan erbuiten, dat is een grote concurrent in het midden minder.

Open Vld

Weet niet goed wat ze wil. De top leek enthousiast voor paars-groen, maar botste op veel weerstand, inclusief een openlijke dreiging tot dissidentie in de media. Open Vld verbond zich niet aan andere Vlaamse partijen en lijkt te rekenen op de zekere plaats van MR en hun ‘goede familiale banden’. In Brussel liet ze de MR wel vallen en stapte ze alleen in een regering.

Ondertussen komt Open Vld in een periode met voorzittersverkiezingen. De uitslag van die verkiezingen zal medebepalend zijn voor de koers van de partij en de regeringsvorming. Hoe groot de links-liberale groep in de Open Vld is zullen we dan weten.

sp.a

De Vlaamse socialisten kunnen het bindmiddel zijn tussen N-VA en PS. Als ze dat willen. Want wat zit er voor hen in? Ook bij paarsgroen zijn ze er bij en kunnen ze meer naar hun programma regeren. De Vlaamse socialisten staan wel onder druk van de PVDA én van Groen. Eén van die twee mee in de regering lijkt toch voordeliger. Als die paarsgroene regering er komt zal Conner Rousseau zijn veiligheidsretoriek wel moeten opbergen. De PS zit niet te wachten op het ‘Deense model’.

CD&V

Op de CD&V werd gerekend om — zoals in het verleden — voor de oplossing te zorgen in het belang van het land. Nu vinden ze bij CD&V dat iemand anders de electorale kansen daarvoor mag opofferen. De partij is op zoek naar zichzelf en verbindt haar lot aan de Vlaamse meerderheid en dus aan N-VA.

CD&V staat onder druk bij de goedkeuring van de ethische wetten door een paarsgroene, Franstalige meerderheid (33 op 89 Nederlandstalige verkozenen zouden voor zijn). Kan CD&V dat stoppen? Zal die paarsgroene groep dat willen? Eens de versoepeling van abortus is goedgekeurd, is de deur van paarsgroen voor CD&V dicht. Of de totale afgang dreigt.

cdH en DéFi

cdH en DéFi, hebben we hier nog niet behandeld. Die kunnen perfect voor een meerderheid zorgen voor paarsgroen, met acht partijen dan: Groen, sp.a en Open Vld en aan Franstalige kant PS, MR, Ecolo, CDh en Défi. Een octopussykabinet, of een monsterkabinet, de ‘kraken-regering’.

Verkiezingen

Wat we als burger zeker niet krijgen is een regering die duidelijke keuzes maakt. Ook een budget in evenwicht in 2021 mag u vergeten. Vertel uw kinderen maar dat ze deze regeringsvorming beter goed volgen. Zij zullen de rekening ervan moeten betalen. En u ook.

Gaan stemmen lost niets op. Maar op zijn minst moeten de partijen dan met een duidelijke toekomstvisie komen op de structuur en de financiën van het land. Geen verkiezingsdebatten over leuke ideetjes die toch onbetaalbaar zijn. Deze keer over de kern van de zaak. Twee vragen: hoe lost u de structurele politieke blokkering op en hoe wil u de EU-begrotingsafspraken nakomen?

Ik ben benieuwd.