Verlichtingspraatjes en politieke leukigheid in de Grondwet

De verkiezingscampagne moet eigenlijk nog echt beginnen en het communautaire zit al in het centrum van de politieke discussie. Vannacht heeft de Kamer een lijst met 40 te herziene grondwetsartikelen goedgekeurd. Cosmetisch morrelen aan symboolvoorstellen zoals de scheiding van Kerk en Staat en politieke leukigheidjes zoals stemrecht op 16 jaar is toegelaten, noodzakelijke hervormingen worden afgeblokt.

Regering controleert parlement

Nog nooit was in België zo duidelijk dat de regering het parlement controleert en niet omgekeerd, zoals het in feite hoort. Normaal stelt de regering een lijst van te herziene grondwetsartikelen voor en de meerderheid keurt die goed, na wat symbolisch, maar steriel, debat. Kous af.

Op dit moment heeft de regering geen meerderheid, dus komt het initiatief van de Kamer. In het parlement wordt dan gezocht naar een lijst waarrond een meerderheid kan gevonden worden. Die lijst is afgelopen nacht goedgekeurd.

Dezelfde oefening moet worden overgedaan in de Senaat en in de regering. Als die niet dezelfde artikelen voor herziening vatbaar verklaren, dan zijn enkel die artikelen die op de drie lijsten voorkomen voor herziening opengesteld in de volgende legislatuur.

En daar is er een probleem. Premier Michel zit al in campagnemodus. Hij probeert krampachtig om het verlies van de MR te keren of te beperken. Dat denkt hij te moeten doen door de held te zijn die de ‘communautaire waanzin’ stopt. Volgens Michel komt er niets van de noodzakelijke sociaaleconomische hervormingen als de focus ligt op communautaire hervormingen. En dus dreigt hij met de grove borstel door de lijst van De Kamer te gaan. Zo eist Michel met de regering het laatste woord, een soort vetorecht waarmee hij het parlement controleert.

Democratisch fatsoen

Michel richt zich op de lijst van grondwetsartikelen die de regering-Di Rupo voor herziening vatbaar verklaarde. Dan kan hij vanuit die hoek al niet aangevallen worden. Angst als raadgever leidt nochtans zelden naar grote verkiezingsoverwinningen.

Maar de krampachtigheid waarmee Michel zich aan het Belgische status quo vastklampt brengt hem en het land op glad ijs. Mag je met een regering in lopende zaken, die bovendien geen meerderheid heeft, een parlementaire meerderheid boycotten?

Calvo schuwde zoals gewoonlijk de grote woorden niet in het parlement en vergeleek het gedrag van Michel met minder koosjere regimes. We neigen hem in dit geval zelfs gelijk te geven. Michel is zo verkrampt om zijn partij én België te redden, dat hij de grenzen van het democratisch fatsoen aftast.

Michel schermt met de juridische dienst van de Kamer die de mogelijkheid steunt om met de regering in lopende zaken de lijst grondwetsartikelen in te perken. Maar in de Kamer stelde Hendrik Vuye die juridische redenering in vraag. Niet de regering, maar de ‘Koning’, stelde het parlementslid en professor staatsrecht, moet de lijst van artikelen opstellen. ‘De Koning’ is volgens Vuye dus één minister. Als de regering het niet eens wordt kan dus volgens deze redenering één minister een lijst indienen. Dat legt natuurlijk veel macht bij die minister, die al evenzeer in lopende zaken en zonder meerderheid opereert.

Parlementaire soap

De grondwetsherzieningsdiscussie is zo een echt soap geworden. Zoals vaak in dergelijke verhalen zijn de onderlinge verhoudingen hoogst onduidelijk voor wie niet elke aflevering volgt. De burger schudt vertwijfeld het hoofd. Wat wel duidelijk wordt, is dat een verkrampte poging om de Belgische eenheid te beschermen, ervoor zorgt dat de dubbeldemocratie en het structurele imbroglio net duidelijker worden.

Hoe krampachtiger Michel, de Franstaligen of neobelgicisten zich vastklampen aan het Belgische status quo, of inzetten op een ‘contrafederalisering’ of een ultieme restauratiepoging van het unitaire België, hoe duidelijker het wordt dat de Belgische dubbeldemocratie samenhouden alsmaar moeilijker wordt. Zelfs in de Vlaamse pers hoorde je de framing dat ‘premier Michel alle Vlaamse partijen over zich kreeg.’

Wat nu?

Elk mogelijk artikel dat echt een wezenlijk communautair verschil kan maken haalde de lijst niet, ondanks de analyse dat er iets moet veranderen aan de bevoegdheidsverdeling. Minister Maggie De Block was een van de eersten om de ‘bevoegdheidswaanzin’ in de gezondheidszorg aan te klagen. Grondwettelijk blijven structurele verandering op slot. Maar gek genoeg hoeft dat geen probleem te zijn.

Dat de N-VA geen communautaire artikels wordt gegund, verhindert niet dat de N-VA wel meestapte in enkel hippe politieke ideetjes. De scheiding van Kerk en Staat herinrichten bijvoorbeeld. Echt? Destabiliseren de katholieke, protestantse, orthodoxe of anglicaanse gemeenschappen dan dit land? Worden leerlingen in het katholieke onderwijs gebrainwasht en moeten we de religieuze antiverlichtingslessen dringend een halt toeroepen? Of gaan we de toer op dat enkel vrijzinnigen echte ‘Belgen’ zijn?

Hopelijk komt de ratio sneller terug dan de laïciserende waanzin toeslaat. En dat we verder mogen gespaard blijven van het nietszeggende gewauwel over ‘verlichting’. Een Grondwet moet rechten en vrijheden garanderen, niet voorschrijven wat inwoners moeten denken.

Grondwet niet nodig

Het ergste is dat heel dat gedoe ook niet nodig is. Grote hervormingen van dit land verliepen altijd buiten de grondwet en werden achteraf democratisch en grondwettelijk gelegitimeerd. In principe kan een volgende meerderheid ook een nieuwe grondwet opstellen en laten goedkeuren. Er is geen enkele regel die zegt dat daar een bijzondere meerderheid voor nodig is.

Maar minder ‘revolutionair’ kan een volgende regering ook heel wat bevoegdheden herverdelen zonder dat de grondwet veranderd wordt. Veel wordt geregeld door bijzondere wetten. Om die te veranderen heb je een bijzondere meerderheid nodig (meerderheid aanwezig in elke taalgroep, meerderheid van de stemmen in elke taalgroep en in De Kamer een tweederde meerderheid). Met andere woorden, de ‘communautaire waanzin’ verdwijnt niet door de communautaire grondwetsartikels gesloten te houden. Fluiten in het donker helpt om de angst te verjagen, maar verjaagt het donker niet.