Verzekerd tegen seksisme

Ik zou een mop kunnen maken in verband met vrouwen en autorijden maar de flauwheid ervan overstijgt zelfs de boete die ik ervoor zou kunnen krijgen in de toekomst op grond van diezelfde wet. Er zijn wel degelijk enkele overeenkomsten te bespeuren tussen deze twee initiatieven, die op het eerste gezicht weinig met elkaar te maken hebben.

Eerst de publiciteitscampagne. Onlangs verschenen er enkele opvallende posters in het straatbeeld. ‘Shit happens’, staat er met koeien van letters – een stier staat op de achtergrond te briesen. Uit de verdere boodschap leren we dat goede chauffeurs ook wel eens pech kunnen hebben. De verzekeraar schenkt de klant daarom een dashcam (een camera die men vastmaakt op het dashboard, met de lens gericht op de weg) wanneer deze een nieuwe autoverzekering aanschaft bij DVV. De altijd zeer kleine lettertjes onderaan onthullen dat niet zomaar de eerste de beste die camera kan krijgen. Ook op de website staat het uitgelegd: je mag in de laatste vijf jaar géén ongeval hebben veroorzaakt. Op diezelfde pagina staan verder enkele voordelen die zo’n toestel met zich meebrengen. ‘Je rijgedrag wordt constant gefilmd’ en ‘je hebt altijd een getuige’. DVV ‘aanvaardt de film als element in het dossier dat indien nodig bij de rechtbank moet worden voorgelegd’. Wat kan je daar op tegen hebben?

In februari van 2013 konden we genieten van de fascinerende en vrij unieke beelden van een meteorietinslag in Rusland. Het voorval was haarfijn in beeld gebracht en te bekijken op de vele filmpjes op YouTube. Tot veler verbazing kon iedereen meegluren door de voorruit van enkele Russische wagens. Hadden al die chauffeurs dankzij perfecte timing de smartphone bovengehaald om dit schouwspel van de natuur te filmen? Nee, we danken de dashcams voor dit spektakel. Maar waarom hadden die gekke Russen massaal camera’s geïnstalleerd op hun auto’s? Wantrouwen, voornamelijk. De Britse krant The Guardian beschreef het toestel als een extra beveiliging tegen de frequente gevaren van de Russische wegen: ‘dronken chauffeurs, corrupte politie en valse beschuldigingen van het veroorzaken van een ongeluk’. En DVV dacht: dát hebben we nodig.

Even voor de duidelijkheid: als je dit geschenk aanvaardt, accepteer je dat je dagelijkse route, van parkeerplaats tot aankomst en alles tussendoor, gefilmd, opgeslagen en opgevraagd kan worden. Alle Snowdens op een stokje: dit lijkt me significante, vrijwillige inlevering op de privacy. Niet enkel de persoonlijke privacy maar ook die van een ander op de baan. Velen zullen nu argumenteren dat men de beelden draait voor ons eigen goed. Wie niets fout doet, heeft niets te vrezen – we kennen die dooddoeners.

De actie van DVV past precies in het plaatje van notoire onheilspellers zoals Evgeny Morozov. Deze academicus en essayist voert al enkele jaren een kleine strijd tegen het gebruik van nieuwe technologie door overheden en bedrijven wereldwijd. Hij is niet tegen de vooruitgang – wel integendeel. Hij maakt zich echter zorgen over de manier waarop instituties (vooral verzekeraars) de ‘slimme’ apparatuur zouden kunnen aanwenden voor hogere winsten ten koste van de levenskwaliteit van een meerderheid van de burgers. Vooral de zogenaamde ‘wearables’ (zoals de recent uitgebrachte Apple Watch) baren hem zorgen. Een applicatie die je lichaamsbeweging in kaart brengt bijvoorbeeld: allemaal goed en wel. Maar wat als verzekeringsmaatschappijen die (meta)data aanwenden om je premie te bepalen? Zo zouden zij die onvoldoende bewegen meer bijdragen dan zij die dat wel doen. De Wit-Rus huivert bij zo’n kille manier van samenleven. Zijn artikels bieden een frisse kijk op het vooruitgangsoptimisme.

Het is de valse belofte van absolute zekerheid. De verzekeraar wil niets aan het toeval overlaten. Wantrouwen: de Russen kennen het al langer. Wantrouwen tegenover medeburgers, tegenover de overheid, tegenover iedereen. Geen wantrouwen tegenover videobeelden: zij zijn altijd 100 procent waterdicht volgens hun redenering. Er wordt een soort ‘modelgedrag’ verwacht van de klant. Afwijken daarvan is de verantwoordelijkheid van het individu en van niets of niemand anders.

We kunnen verrassend genoeg enige parellellen vinden in de nieuwste anti-seksismewet, het geesteskind van aftredend minister Joëlle Milquet (CDH). Ook dit onduidelijk geheel dat een wet moet voorstellen, veronderstelt een soort ‘modelgedrag’. Al is het verre van duidelijk hoe en wanneer men een grens overscheidt in de richting van de gevarenzone. Zelfs in de parlementscommissie die de wet behandelde, schiep men geen klaarheid. Zoals Leuvens rector Rik Torfs het deze week liet optekenen in De Standaard: ‘We lijken daaruit te moeten concluderen dat iemand die door een deur open te houden wél snode bedoelingen heeft (…) (als een ander zich daardoor vernederd voelt). Belangrijker nog is dat kennelijk niemand aanvoelde dat er iets schort aan een wet als je je in bochten moet wringen om uit te leggen dat een deur openhouden niet strafbaar zal worden.’ (DS, 1/10/2014)

Deze regelneverij die balanceert op het randje van ongrondwettelijkheid, doet iets gelijkaardig als de dashcam: een vals gevoel van absolute controle creëren. De wet is als een camera die het wantrouwen institutionaliseert. Minachtig voor vrouwen zal snel van de baan zijn dankzij deze wet, redeneert men. Zoals de dashcamera de privacy een flinke dreun verkoopt, doet dit initiatief een andere fundamentele vrijheid pijn: die van de vrije meningsuiting. Ook de rechtszekerheid komt er behoorlijk bekaaid van af – en we waren al niet al te best bezig, getuige het recente artikel over Cesare Beccaria. Waarom bijkomende onduidelijkheden fabriceren wanneer we reeds manieren hebben om discriminatie tegen vrouwen te bestraffen? Zelfs Jozef De Witte zegt dit.

De dashcamera en de anti-seksimewet. Op het eerste zicht twee goedbedoelde initiatieven. Dieper gravend, leggen we enkele twijfelachtige doelen en gevolgen bloot. Ze beogen een modelgedrag, waarin afwijkingen bestraft zullen worden. Ze beogen een absolute controle van (een deel van) de burgers en ze zetten enkele basisvrijheden van onze samenleving onder druk. Een belangrijk verschil tussen beiden is dat het ene een wet van onze federale overheid is en het andere een actie van een privé-bedrijf. Nu ja, privé. In de disclaimer van DVV staat dat ze ook bekend staat als ‘Belfius Insurance’. Belfius, is dat geen bezit van de Belgische staat?

Foto © DVV