Vijf redenen om tegen Vivaldi te zijn

21 maanden na het uiteenvallen van de ‘Zweedse’ coalitie heeft België opnieuw een volwaardige federale regering. Er is al veel gezegd over het ontbreken van de twee grootste partijen. Zoals er ook al veel is gezegd over het ontberen van een meerderheid van Kamerleden uit het landsdeel met de meerderheid van de bevolking, dat ook disproportioneel bijdraagt aan de inkomsten van de overheid en de economische welvaart.

Fundamenteel zijn er inhoudelijk echter zware tekortkomingen aan het regeerakkoord van de zogenaamde Vivaldicoalitie. Hieronder som ik vijf zaken op die problematisch zijn in het licht van een economisch verantwoord beleid.

1 Sluiten van afbetaalde, niet-CO2-uitstotende kerncentrales om ze te vervangen door gesubsidieerde CO2-uitstotende gascentrales

De regering-De Croo kiest ‘resoluut voor de herbevestiging van de kernuitstap’ tegen 2025. Ook al betekent dit men afbetaalde, niet-CO2-uitstotende kerncentrales zou moeten vervangen door zwaar gesubsidieerde CO2-uitstotende gascentrales. Over die subsidies moet de EU zich nog uitspreken, wat één van de redenen lijkt dat één van de mogelijke investeerders in zo’n gascentrales niet langer interesse heeft.

De voornaamste reden daarvoor is dat er in het regeerakkoord tegelijk staat dat er ‘eind november 2021’ een rapport komt dat ‘de bevoorradingszekerheid en de impact op de elektriciteitsprijzen’ onderzoekt. Dit zou het excuus worden om de kerncentrales alsnog open te houden. Zeker vermits het zo lang duurt om wat dan ook maar te bouwen in België. Al kan dat weleens buiten uitbater Engie Electrabel gerekend zijn, die al meermaals aandrong op een zo snel mogelijke beslissing. In april 2020 stelde het bedrijf dat het voor het einde van dit jaar een beslissing wil over het langer openhouden van twee kerncentrales. Een woordvoerder waarschuwde toen: ‘We moeten daarvoor de nodige investeringen doen, en daar moeten we snel aan beginnen. Anders is het voor ons niet haalbaar.’

Het is dan ook geen toeval dat Febeliec, de federatie van grote stroomverbruikende ondernemingen, nu het uitstel over een beslissing van de kernuitstap ‘het slechtst mogelijke scenario’ noemt. Dan hebben we het nog niet gehad over het sociaal bloedbad dat een door de wet afgedwongen kernuitstap met zich meebrengt, met name in de streek rond Tihange, waar ca. 3000 jobs verloren zouden gaan.

Het behoeft geen betoog dat hoe langer de beslissing op zich laat wachten, hoe zwakker ons land komt te staan in onderhandelingen over de invoer van energie. Men zou denken dat de Covid-crisis en de exportbeperkingen van medisch materiaal hier een les hadden kunnen zijn.

2 Meer uitgeven ondanks geldtekort

Nog voor de coronacrisis zat België al in zwaar budgettair weer, en met de 10 miljard extra uitgaven en zware economische recessie werd het er niet bepaald beter op.

Niettemin zijn de Vivaldipartijen nu van plan om de uitgaven zo maar even nog te verhogen. En dat onder de noemer ‘nieuw beleid’. Politicoloog Dave Sinardet legt uit: ‘Men is er toch in geslaagd om heel wat uitgaven te beperken en een aantal extra inkomsten te vinden, waardoor men maar 3 miljard euro wil uitgeven aan nieuw beleid, in plaats van 10 à 11 miljard waarvan eerst sprake.’ Met andere woorden: men was van plan om een extra Ferrari te kopen, maar omdat de deurwaardersfacturen zich maar blijven opstapelen, houdt men het toch maar bij een nieuwe Porsche.

VOKA-hoofdeconoom Bart Van Craeynest maakt duidelijk hoe de begrotingsplannen van Vivaldi rammelen aan alle kanten. Hij stelt: ‘Het budgettaire plaatje Vivaldi blijft onduidelijk: tegen 2024 wil ze op zoek naar 2,3% bbp (1,4% budgettaire inspanning + 0,9% nieuw beleid), of 11 miljard, maar [er is] geen concrete indicatie van waar dat geld moet komen (en we blijven sowieso zitten met een te groot tekort)’.

Enkele uren nadat het akkoord bekend was, ontstond er al onduidelijkheid over het ‘1500 euro netto minimumpensioen’, waarbij Open Vld en sp.a elkaar tegenspraken. Inkomstenbronnen zoals ‘strijd tegen sociale en fiscale fraude’ en ‘terugverdieneffecten’ worden genoemd om de putten te vullen, terwijl besparingen of privatiseringen met een vergrootglas te zoeken of helemaal afwezig zijn. Meer dan een derde van de inspanning vormen ze alvast niet. Dat kan dus enkel betekenen dat er nog hogere belastingen komen of dat men de overheidsschuld eenvoudigweg nog hoger laat oplopen, in de hoop dat de Europese Centrale Bank er in slaagt om de rente kunstmatig laag te houden, ten koste van spaarders. In elk geval dreigt de actieve bevolking de rekening van dit alles te betalen.

3 ‘1500 euro minimumpensioen’: een jaarlijkse transfer van 2 miljard euro naar de leeftijdsgroep met de laagste armoedegraad

Een groot deel van het zogenaamde ‘nieuw beleid’ bestaat uit jaarlijks 2 miljard euro meeruitgaven om mensen een 1500 euro netto minimumpensioen te geven.

Professor Ive Marx, één van de meest vooraanstaande experten ter zake, merkt hierover op dat dit ‘vermoedelijk meer met een electorale dan wel een sociale agenda te maken. [Een] deugdelijk minimumpensioen [is] belangrijk, maar [de] meest urgende sociale noden liggen vooral elders’, waarbij hij aangeeft hoe de 65-plussers de laagste armoedegraad van alle leeftijdsgroepen kennen.

Hier gaat het eigenlijk om een transfer van de actieven naar de niet-actieven, ook al worden er wel een paar correcties aangebracht.

Econoom Geert Noels merkt bovendien op hoe gevestigde belangen hierbij worden ontzien: ‘Dat ze wat doen aan de pensioenen, daar kan ik inkomen. (…) Het logische gevolg zou zijn dat je de hoogste pensioenen aftopt om de halter in evenwicht te brengen. Maar dat gebeurt niet.’

4 ‘Geen nieuwe belastingen’ blijkt ‘wel degelijk nieuwe belastingen’

Een duidelijke uitzondering op het voornemen uit het regeerakkoord om ‘geen nieuwe belastingen’ te heffen blijktvooreerst uit de zinsnede ‘behalve in het kader van de budgettaire discussie waarbij de afgesproken evenwichten gerespecteerd worden (inkomsten, uitgaven & diversen) en met respect voor mensen die werken, ondernemen en sparen’.

Zowel PS-voorzitter Paul Magnette als zijn vrienden van Ecolo maakten nadien duidelijk dat – althans volgens hen – dit absoluut wel degelijk een ‘vermogenstaksatie’ inhoudt. Gespaard vermogen, waar dus al belastingen op zijn betaald, wordt in ons land nochtans al zeer sterk belast. De impliciete belastingdruk op kapitaal liep in België in 2018 op tot zowat 40 procent, wat van alle Europese landen enkel in Frankrijk nog hoger is.

Daarbovenop is er dus het voornemen om een nationale digitale taks op tech- en e-commercebedrijven in te voeren, in elk geval vanaf 2023. Dat betekent dus dat een Netflix – abonnement duurder wordt. Bovendien komt er ook een ‘minimumbelasting voor multinationals’, waarvoor al 300 miljoen euro in de begroting staat ingeschreven, terwijl je nu al kan voorspellen hoe dit de krakkemikkige Belgische fiscaliteit nog krakkemikkiger zal maken. Zoiets kan niet enkel nieuwe grote investeringen verhinderen, het kan ook het eco-systeem van KMO’s aantasten dat men vaak rond grote multinationals ziet.

Last but not least zal de nieuwe Belgische regering ook enthousiast meewerken aan internationale en Europese pogingen om vliegen duurder te maken, via een kerosinetaks. ‘De vele Vlaams-Brabanders die op de noodlijdende luchthaven van Zaventem werken zullen het graag horen.) De Croo wil ook werk maken van een protectionistische ‘carbontaks’, wat invoer duurder maakt.

Tot slot komt er ook een ‘forse verhoging van de accijnzen en btw op tabak en sigaretten’, wat volgend jaar alleen al 200 miljoen euro moet opbrengen. So much for ‘read my lips: no new taxes‘.

5 Geen concrete plannen op vlak van staatshervorming, ondanks huidige gebrekkige structuren.

Ondanks 21 maanden nongoverno — om van de voorbije 15 jaar nog te zwijgen — lijkt een aanpassing van de slecht uitgewerkte bevoegdheidsverdeling in ons land allesbehalve een prioriteit voor Vivaldi.

Ondanks perslekken dat de sociale zekerheid naar de deelstaten zou gaan, behalve de financiering dan, staan in het regeerakkoord uiteindelijk enkel vage voornemens, zoals: ‘De bedoeling is een zorg zo dicht mogelijk bij de patiënt zonder dat aan de solidaire financiering wordt geraakt’. Er komen een ‘democratisch debat’ en zelfs een ‘dialoog’, onder leiding van ‘twee vice-ministers’ (sic) ‘om de bestaande structuur te evalueren’.

Zelfs minder ambitieuze communautaire hervormingen komen er niet. Veelzeggend is hoe de PS er op haar goedkeuringscongres mee uitpakte dat de Vlaamse eis voor een fusie van de Brusselse politiezones er niet komt, maar dat de Brusselse minister-president hier integendeel wat extra controle verwerft, wat betekent dat alles dus bij het oude blijft. De partij stelde zelfs expliciet binnengehaald te hebben dat er ‘niets’ zou gebeuren op vlak van het problematische en onwettelijke (gebrek aan) tweetaligheid van de Brusselse ambtenaren.

Het is bijzonder jammer dat Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert geen speerpunt heeft gemaakt van zijn belofte om de fiscale autonomie aan de deelstaten te geven. Want eigenlijk is meer eigen belastingbevoegdheid veel en veel belangrijker voor de autonomie van de deelstaten dan dat ze het recht krijgen om het geld uit te geven. In Zwitserland, de modelstaatbij uitstek op dit vlak, is de belastinginning immers sterk gedecentraliseerd, wat dus voor een weldadige belastingconcurrentie zorgt en meer verantwoordelijkheidszin bij beleidsniveaus in het algemeen.

Besluit

Het kan wellicht altijd erger en tot dusver komt er al geen meerwaardebelasting die de Vlaamse middenklasse op lange termijn hard kan treffen, zeker als die ooit tot vastgoed zou worden uitgebreid. Maar bij de komende begrotingscontroles zal men elke keer voor erger moeten vrezen. Laat ons hopen dat de verlenging van de kerncentrales toch snel wordt bevestigd, want er is weinig hoop op een val van deze regering. De regeringspartijen lijken immers als de dood voor vervroegde verkiezingen. Die komen er misschien enkel als de groenen de regering opblazen over de kernuitstap. De Franstalige deelstaten komen sowieso in financiële problemen de komende jaren, dus de herziening van de financieringswet wordt de grote hefboom om België eindelijk fundamenteel te hervormen vanaf 2024 – hopelijk naar Zwitsers model. In afwachting daarvan geldt: ‘The duty of her Majesty’s opposition is to oppose’.