Vlaams Belang is een ‘normale partij’

De pragmatische paradigmawissel, het zou een album kunnen zijn van Suske en Wiske met Tom Van Grieken als voorzitter van het Vlaams Belang in de hoofdrol. Die ging na de verkiezingen bij de koning langs en het Vlaams Belang is niet gesplitst. Noem het gerust een revolutie in de partij. De hongerige wolf in het bos is geen vette hond aan de ketting geworden, maar kan zich op straat vertonen zonder dat iedereen gillend wegrent.

‘Haat aan de “Belgische” staat’

In het Vlaams Blok dat ontstaan is 40 jaar geleden was de afkeer voor België en de symbolen van dat land groot. De weigering van Karel Dillen om na de verkiezingen bij de koning te komen was compleet normaal. Vlaams Blokkers waren Vlamingen, Boudewijn was ‘onze koning niet’. Die houding was principieel. Belgische eretekens werden geweigerd. Ik herinner mij hoe er in Gent de draak gestoken werd met ere-senator Oswald van Ooteghem, die reed rond met een bordje in zijn auto ‘ere-senator/sénateur d’honneur’ inclusief tricolore streepjes. Tweetalig én een Belgisch vlagje, dat waren twee rode lijnen die overschreden waren. Het oordeel was duidelijk: dat doe je niet, wie het wel doet mag zichzelf geen Vlaams-nationalist noemen.

Het Vlaams Blok en later ook Vlaams Belang bleef de Belgische staat principieel afwijzen en de koning niet erkennen. Het VB was letterlijk een anti-systeempartij. Bij de opkomst van de N-VA werd Bart De Wever die wel bij de koning ging weggehoond. ‘Lakeien van Laken’, dat waren ze. Nooit zouden zij zich daartoe verlagen. Nooit.

Er komen andere tijden

Maar de tijden veranderen. In 2014 kreeg Vlaams Belang een electorale afstraffing. De kiezers vertrokken naar de N-VA, ‘die nemen tenminste deel aan de macht’. Het Vlaams Belang, ‘die roepen aan de zijlijn, maar kunnen nooit iets verwezenlijken’. Dat was de retoriek die het Belang tot vlak bij de kiesdrempel bracht. Blijkbaar was het feit dat De Wever & co wel hun rol wilden spelen in het systeem geen hinderpaal voor veel Belangkiezers. Integendeel. N-VA was een volwaardige partij, ze speelden mee en telden mee. Tot bij de koning toe.

Na 2010 werd in het Vlaams Belang drastisch gesnoeid. De ballast werd overboord gegooid, en meer dan dat. Er werd gevreesd dat er te drastisch gesnoeid was. Maar snoeien doet bloeien. De Partij was voortaan een hechte groep rond voorzitter Van Grieken, met in Antwerpen nog een krimpende staat in de staat rond Filip Dewinter.

Van Grieken had een andere visie. Als je het cordon wil breken moet je bereid zijn te verbreden in thema’s. Niet enkel de radicale islam, ook de pensioenen. Als je het cordon wil breken, moet je breken met wat te harde communicatie. ‘Eigen volk eerst’ werd ‘eerst onze mensen’. Het is hetzelfde, maar klinkt veel vriendelijker. En ook al zwaaide Dewinter al eens met een koran in De Kamer, de visie van Van Grieken haalde het. Ook electoraal.  Van Grieken haalde in dezelfde kieskring bijna 30.000 voorkeurstemmen meer dan Dewinter. Dan ben je de baas en kan je naar de koning zonder dat de helft van de leden zijn lidkaart terug stuurt.

De kracht van verandering

Praat met om het even welke Vlaams Belanger en ze zeggen allemaal dat er iets veranderd is. ‘De schroom om er openlijk voor uit te komen dat je voor Vlaams Belang bent is weggevallen,’ zegt Barbara Pas in een reactie aan Doorbraak. ‘Vooral bij jonge mensen. Jonge mensen stoppen soms in Dendermonde om een selfie te nemen. Dat is wennen.’ Ze voegt eraan toe: ‘De opmerking die ik de laatste dagen het meest krijg is: “Nu wordt het tijd dat ze jullie laten meedoen.”‘

Pas erkent dat er meer veranderd is. ‘Toen we de verkiezingen wonnen in 2004 was het anders. Leterme nodigde ons pro forma uit, en dat was het. Nu is het anders.’ Het bezoek aan de koning kadert daarin. Het is een kleine stap voor een man, maar een reuzensprong voor een Vlaams Belangvoorzitter. ‘Als je wil uitbreken moet je geen deuren dichtgooien. Tom is uitgenodigd door de koning, wat normaal is, wij vertegenwoordigen meer dan 800.000 kiezers. Uit beleefdheid gaat Tom. Dat wil niet zeggen dat wij onze visie op het koningshuis herzien. Wij erkennen de legitimiteit van de monarchie niet, maar wij luisteren wel naar wat de koning te zeggen heeft.’

De vraag is, zou Van Grieken naar de koning gegaan zijn als hij niet het gevoel had dat het cordon kraakt?

Anderen

In het gesprek kaart Barbara Pas een belangrijke verandering aan die sinds zondag aan de oppervlakte gekomen is: ‘Anderen moeten nu verantwoorden waarom ze het cordon in stand houden.’ Dat is te plaatsen in een internationale context. De FPÖ in Oostenrijk en de Lega in Italië rege(e)r(d)en mee. De Franstalige landgenoten staren zich graag blind op Frankrijk, maar elders in Europa is de situatie anders. Maar er is meer.

Na oktober 2018 stelde het Vlaams Belang het cordon opnieuw ter discussie. Ze bleven de N-VA en de kiezers bestoken door systematisch te blijven herhalen in welke gemeenten ze samen een meerderheid hadden. Met daarnaast lijstjes waar de N-VA liever met Groen of de sp.a bestuurde. Ik ken N-VA’ers die dat heel pijnlijk vonden, en ja, ik ken ook andere.

Ninove

Het toppunt was Ninove. N-VA was daar te laf om het cordon te doorbreken. Ze bleven vastzitten in hun riedeltje dat het VB enkel hen in een cordon kon trekken en dat zij het VB er niet uit konden halen. Maar ook dat de N-VA het cordon nooit had onderschreven. Het klonk hol. In 2019 halveerde het aantal stemmen voor de N-VA in kanton Ninove tegenover 2014, van 31,31% naar 17,5%. Vlaams Belang haalt er 33,49%. Voor het Vlaams Parlement, waar Guy D’haeseleer lijsttrekker was, haalt VB 38%.

Hetzelfde verhaal in Aalst. Daar zouden N-VA en Vlaams Belang samen bestuurd kunnen hebben. ‘Met hetzelfde bestuursakkoord als vandaag met Open VLD en CD&V’ fluisterde een N-VA’er uit Aalst me ooit toe. Maar de N-VA durfde niet. Ze waren te bang om afgemaakt te worden door de pers in Vlaanderen. De centrumlinkse journalisten, die zijn de grootste verdedigers van het cordon.

Of zijn we vergeten dat Bart Laeremans geen burgemeester van Grimbergen kon worden omdat hij parlementslid van het Vlaams Belang is geweest en een Vlaams Belanger op zijn gemeentelijke lijst stond. Eerste Schepen, dat kon nog net. De Open VLD’er die met hem een coalitie sloot werd net niet uit de partij gezet.

Zou het kunnen dat de kiezer die cinema overdreven vindt? Dat de kiezer geen onnozelaar is en doorheeft dat het cordon sanitaire eigenbelang is, verpakt als ethiek? (Zoals Jan Van Peteghem het treffend zegt op Doorbaak). Daarbij komt de peiling – máár een peiling – in HLN die aantoont dat ‘het draagvlak’ voor het cordon in Vlaanderen weg is. Zes op tien vindt dat het Vlaams Belang in een regering mag stappen. Zou het kunnen dat dat vóór de verkiezingen ook al speelde?

Draagvlak

Zo beschouwd past het in het plaatje dat je de dag na de verkiezingen een heel voorzichtige Chris Janssens hoort op Radio1 en een even voorzichtige Gerolf Annemans in Terzake. Hun woorden wikkend als CD&V’ers. Zeker niets zeggen dat de onderhandelingen kan hinderen. De partij breekt met haar stijl en legt op een persconferentie geen breekpunten neer. Tussen de lijnen is dan te lezen dat De Wever hen dat heeft afgeraden.

Zo past het ook dat na de verkiezingen Vlaams Belang duidelijk de boodschap zendt (aan het paleis) dat ze op een uitnodiging zouden ingaan. Op de debatfiche bij de vraag over een bezoek aan de koning stond: ‘Tom is een vriendelijke man; als hij uitgenodigd zou worden zal hij gaan,’ of iets dergelijks. Je hoorde het elke Vlaams Belanger in de media antwoorden. En op woensdagmorgen kreeg Tom Van Grieken telefoon van het paleis. 

Tiens, wie zou het Paleis het nummer van Van Grieken gegeven hebben?

Zou Van Grieken bij zijn bezoek aan de koning gedacht hebben aan die keren dat hij bij een koninklijk bezoek betoogde tegen de koning?

Dat de Franstaligen na het bezoek van Van Grieken aan de koning in alle staten zijn, zal het Vlaams Belang en de achterban van die partij enkel sterken in de juistheid van de beslissing om bij de koning langs te gaan. Elke kras op de koninklijke en Belgische carrosserie is nog altijd ‘winst’.