Vlaanderen gezien door een Frans-Vlaamse bril

Onbekend maakt onbemind. Wat weten de Vlamingen over wat leeft in Frans-Vlaanderen? En hoe kijken de Frans-Vlamingen naar Vlaanderen? Tijdens een informele ontmoeting aan de ‘schreve’ legden Vlaamse vertegenwoordigers van cultuur- en overheidsinstellingen en mensen uit het Frans-Vlaamse verenigingsleven de noden bloot. Een openhartig gesprek en suggesties die kunnen helpen bij het formuleren van een volwassen internationaal cultureel beleid in de toekomst.

In de catacomben

Voor wie in Vlaanderen nog twijfelde aan het Vlaams gehalte van Frans-Vlaanderen: het aantal Vlaamse leeuwenvlaggen rond het veld bij de bekerwedstrijd Paris-St-Germain – Kassel vorig jaar werd zelfs door de VRT opgemerkt. Maar niet alles is er rozengeur en maneschijn. Een pijnpunt is het onderwijs van het Nederlands dat net zo evolueert als de processie van Echternach. Zo zijn universitaire docenten Nederlands niet vervangen, waardoor Frankrijk op dit ogenblik nul docenten Nederlands telt; er zijn gemeenten die leraarslonen niet tijdig betalen; culturele verenigingen in Vlaanderen en Nederland die passen voor de beloofde subsidies. En, moet het nog gezegd, er zijn de Franse onderwijsinstanties die de kat uit de boom kijken.

Het ordewoord achter de schermen blijft: zo weinig mogelijk ruimte geven aan het Nederlands. In plaats daarvan maakt Frankrijk de keuze om het plaatselijke Vlaamse dialect te ondersteunen. Je moet, in de catacomben van de Nederlandse taal en cultuur dat Frans-Vlaanderen is, niet hopen om te ondernemen noch te slagen om te volharden. Loslaten is Parijs aanmoedigen om onze taal en cultuur in de vergeethoek te duwen.

Begripsverwarring

Kijken de Frans-Vlamingen onze richting uit, dan zien de meesten ‘België’, niet ‘Vlaanderen’. De grote meerderheid komt naar Vlaanderen voor triviale aangelegenheden: eten en drinken, koopjes in de winkelstraat. Een minderheid toont interesse voor toerisme en cultuur. En, niet vergeten, duizenden mensen steken dagelijks de grens over om te werken.

Een minimale kennis van de Vlaamse instellingen en verworvenheden is voor de overgrote meerderheid te hoog gegrepen, ook in Frans-Vlaanderen. Ik wed dat amper één procent van de bevolking zich er iets bij kan voorstellen.

Het loopt al fout bij het begrip dat België meertalig is. De doorsnee Fransman denkt dan dat elke ‘Belg’ drie talen spreekt. Dat elke gemeenschap een taalgebied omvat dringt niet door. Voor wie dat wel weet duikt een volgend obstakel: in Duitsland spreekt men Duits en in Engeland, Engels. België zou, volgens een gemiddeld Frans brein, ‘Belgisch’ moeten spreken. Met de ‘Belgische’ taal bedoelen ze niet het Frans van Wallonië, maar het Nederlands dat ze ‘Vlaams’ noemen. Een minderheid beseft dat het West-Vlaams van Poperinge tot De Panne verwant is aan hun ‘flamand occidental’. Nederlands wordt uitgerangeerd bij de classificatie ‘vreemde taal’.

Ze weten niet meer dat het Nederlands ooit de geschreven taal van de streek was. Niet het Frans-Vlaams dialect dat tot de orale overlevering behoort. Het verhaal gaat nog verder, want zelfs Nederlands als taal van Nederland, blijft ook een moeilijke. Want Nederland dat is voor Frankrijk liefst ‘la Hollande’. Daar in het land van de tulpen spreken ze ‘Hollands’, een andere taal dan het ‘Vlaams’ dat op z’n beurt een andere taal dan het Nederlands is.

Oorzaken en gevolgen

Dat komt ervan als je in de Franse school alleen maar leert over de wonderen van de Franse taal, de Franse geschiedenis en de Franse cultuur. In de Franse geschiedenisboeken leren de jonge Frans-Vlamingen niets over Vlaanderen of over de Lage Landen. Tenzij om hen eraan te herinneren dat Vlaanderen altijd een vazal van Frankrijk was. De stukken Vlaanderen die Frankrijk terugwon – nu Frans-Vlaanderen – waren zogezegd Frans eigendom sinds het begin der tijden. De jakobijnse onderwijsmethode is er een met oogkleppen en woke avant-la-lettre.

Nog een ander, niet te onderschatten fenomeen: de belangrijkste persgroep in Noord-Frankrijk, met het dagblad La Voix du Nord, is in handen van de Belgische mediagroep Rossel. De Frans-Vlaming leest nieuws over Vlaanderen gezien door de bril van de journalisten van Le Soir & co. Dit beïnvloedt de negatieve perceptie over Vlaanderen in Noord-Frankrijk. Wallonië is democratisch en links. Met de Vlamingen is voorzichtigheid geboden wegens racistisch, fascistisch en het extreemrechts gevaar. Je lacht je een bult, wetende dat bij de laatste Franse presidentsverkiezingen in de Hauts-de-France (HdF) 52,14 procent stemde voor Marine le Pen.

Economische cijfers

Wat hebben beide regio’s economisch aan elkaar? België is voor de HdF – en omgekeerd – een van de belangrijkste handelspartners. Enkele cijfers: België is het eerste exportland voor HdF. Het vertegenwoordigt meer dan 12 miljard euro en 19,5 procent van de export van de regio. De import van HdF uit België is zwakker en, met 10,5 miljard, goed voor plaats drie. Sprekend zijn ook de gegevens over de grensarbeid: tussen de 35.000 en de 40.000 Fransen komen dagelijks naar België om te werken. Opvallend, maar een derde van deze arbeidskrachten wordt in West- en Oost-Vlaanderen ingezet tegen twee derde in de provincies Namen en Henegouwen. Voornaamste drempel is uiteraard de taal.

Welk beleid?

Ik hoorde op deze informele bijeenkomst vallen: het onderwijs van het Nederlands in Frankrijk, dat is een Franse aangelegenheid. Vlaanderen kan er niets aan doen. Hoezo? Moet Vlaanderen dan niets doen aan de relatie met de Frans-Vlaamse buur, rekening houdend met de wederzijdse culturele én economische belangen? Heeft onze minister-president al nagedacht over de voordelen die de grensstreek kan bieden voor de werkgelegenheid uit tien maal meer Frans-Vlamingen die Nederlands zouden leren?

Charmeoffensief

Een charmeoffensief van Vlaanderen in de HdF zou de Nederlandse taal en cultuur op de kaart kunnen brengen, zonder Waalse bril.

Zo’n campagne kan duidelijk maken wat onze taal en cultuur wel is; waarom het Frans-Vlaams een van de streektalen van het Nederlands is. En ze kan de erkenning van het Nederlands als ‘taal van de buren’ in de regio HdF bepleiten. Het kan de eis van de Frans-Vlamingen, om het Nederlands als regionale taal te laten erkennen, volwaardig steunen.

Werken aan een beter imago in Frans-Vlaanderen en de euroregio is ook de poort naar een volwassen internationaal cultureel beleid. De culturele akkoorden tussen beide zijn in de komende jaren aan herziening toe. De huidige teksten zijn namelijk, neem me niet kwalijk, een lege doos. Kruiperigheid naar de arrogante Franse buur is de weg naar een doorlopende nederlaag. Een volwassen Vlaams internationaal cultureel beleid moet meer empathie tonen en meer durven om het Vlaamse imago en aanwezigheid op te krikken. Wie die doos vult, heeft mijn stem.