Winterzonnewende in Stonehenge

Stonehenge maakt zich op voor de winterzonnewende, de ochtend van 22 december. Dat is het moment van de eerste zonsopgang na de astronomische zonnewende. De organisatie English Heritage laat dan heel even toe dat het monumentenveld vrij kan worden betreden.

Stonehenge blijft een van de meest onderzochte prehistorische monumenten. Hoewel de plaats heidenen fascineert, houdt zij ook kunstenaars, archeologen en wetenschappers bezig. Maar de beroemde site gaf nog niet alle geheimen prijs.

Prachtig handschrift

Het is een Vlaamse schilder, Lucas de Heere, die de eerste geschilderde afbeelding van Stonehenge heeft gemaakt. Vóór hem kennen wij enkel schetsen van de site. Zijn geschilderde tekening van Stonehenge, gemaakt tussen 1573 en 1575, steunde op waarnemingen in situ. De afbeelding verscheen in Corte Beschryvinghe van Engeland, Scotland, ende Ierland, een handschrift met prachtig ingekleurde tekeningen. Onder de titel ‘Beschrijving der Britsche eilanden’ wordt dit manuscript, in 1937, door uitgeverij De Sikkel uitgegeven.

Gentse kunstenaar

Lucas de Heere of d’Heere (1534-1584) is van geboorte een Gentenaar. Een straat in Gent draagt nog zijn naam. Vader is actief als beeldhouwer, moeder als miniaturist. Ze geven hem zijn eerste tekenlessen.

Als protestant wordt hij wegens zijn geloof in 1568 tot eeuwige verbanning veroordeeld. Vluchtend voor de repressie van Alva gaat hij naar Engeland. Hij blijft er zeer actief als schilder. Net als in Gent leidt hij er een schilderschool. Hij raakt bekend met Koningin Elizabeth I die de protestanten van het vaste land steunt. Voor haar voert hij verschillende opdrachten en portretten uit. Begin 1576 ontmoet hij Philips van Marnix van Sint-Aldegonde, toen op diplomatieke missie in Engeland. In naam van Oranje zoekt Marnix Engelse steun om de soevereiniteit van de Nederlanden te vrijwaren. Met de pacificatie van Gent in 1577 keert de Heere terug naar zijn geboortestad. Hij zou verder in de Nederlanden verblijven tot aan zijn dood in 1584.

Gents onderzoek

Tot vandaag houden Vlamingen zich bezig met de site van Stonehenge. Bio-ingenieur Philippe De Smedt, professor aan de Universiteit Gent, heeft er de afgelopen tien jaar onderzoek gedaan. Dat gebeurde in samenwerking met specialisten van de universiteit van Birmingham.

Zijn onderzoek focust niet op Stonehenge zelf, maar op de ruime omgeving, in een cirkel van ongeveer 2,5 km. Met behulp van een bodemsensor worden magnetische en elektrische variaties samen gemeten. Zo konden alle menselijke verstoringen van het terrein, zoals kuilen, greppels en brandhaarden, worden opgespoord. Ze leggen sporen bloot die veel ouder zijn dan de bekende stenencirkel.

Superhenge

In 2015 lag Philippe De Smedt mee aan de basis van een belangrijke ontdekking bij het nabijgelegen Durrington Walls. Het ging om een grote cirkel met een diameter van een halve kilometer, Superhenge genoemd. Stenen werden er niet gevonden, wel tweehonderd kuilen waarin houten palen, vier tot zes meter hoog, hadden gestaan. Bestond er in de omgeving een houten Stonehenge lang voor de stenen constructie?

5.000 jaar vroeger

Hieruit kan men concluderen dat reeds 10.000 jaar geleden, op het einde van de laatste ijstijd, jager-verzamelaars in de omgeving van Stonehenge actief waren. Dat betekent 5.000 jaar vóór de bouw van het stenenmonument. Dat deze jager-verzamelaars de zon observeerden en de terugkeer van het licht vierden, kunnen we geredelijk aannemen.