De kamer van volksvertegenwoordigers keurde een resolutie over de hervorming van de patiëntenrechten goed. Het huidige systeem blijkt immers inefficiënt en onvoldoende. ‘Patiënten moeten beter geïnformeerd worden, actiever betrokken in het zorgproces en klachten kunnen neerleggen’, klinkt het bij Vooruit. Hoewel de resolutie niet bindend is, biedt zij alvast een voorproefje op een nakende, grondige hervorming.

Tijd voor hervorming

De Wet Patiëntenrechten zag het eerste levenslicht in 2002, en dient om de relatie tussen zorgverlener en patiënt te regelen, maar vooral om de rechten van die laatste te beschermen. De wet benadert zorgbehoevenden op een passieve manier, maar in praktijk worden zij steeds vaker en nauwer in het zorgproces betrokken. Daardoor volstaat de oorspronkelijke zienswijze van de wetgever niet langer. Wettelijke veranderingen bleven echter uit.

Tot nu, want Gitta Vanpeborgh (Vooruit) diende een hervormingsresolutie in, die ze zelf bestempelt als ‘consensustekst’. Daarmee bedoelt ze dat alle fracties bij de opstelling van het ontwerp werden betrokken. Nochtans werd het document door slechts 83 parlementsleden goedgekeurd, terwijl 44 volksvertegenwoordigers zich onthielden. Van eensgezindheid over de partijgrenzen heen, is dus bezwaarlijk sprake.

Kritiek vanuit alle hoeken

Menigeen is het erover eens dat het patiëntenrechtensysteem dringend moet worden hervormd. De regering-Vivaldi nam iets dergelijks aan in haar regeerakkoord en voerde al verschillende debatten over de huidige situatie. Daarnaast blijkt uit onder meer de uit de jaarverslagen van de Federale ombudsdienst ‘Rechten van de patiënt’ en de standpunten van het Vlaams Patiëntenplatform (VPP), dat beide organisaties de toegang van patiënten tot hun dossiers onvoldoende vinden. Daardoor zou men het recht op gegevensbescherming bedreigen.

Anderen vinden dat patiënten te weinig gerespecteerd worden en over te weinig slagkracht beschikken om op te treden wanneer er iets misloopt, zeker wanneer zij op het huidige klachtensysteem moeten voortbouwen. Er bestaat voorts in theorie een gedeelde verantwoordelijkheid tussen de zorgverlener en degene aan wie hij die zorg biedt. Er galmt echter kritiek door de wandelgangen van de medische wereld, want patiënten zouden daarvan te weinig op de hoogte zijn. Ten slotte blijken zowel zorgverleners (!), als de zorgbehoevenden de Wet Patiëntenrechten gebrekkig te kennen. Uit een bevraging van het Vlaams Patiëntenplatform volgde dat 20 procent de wet niet kende. Gelukkig kon wel 98 procent toch minstens één van de rechten benoemen.

Wensenlijst

De door Vanpeborgh ingediende tekst telt niet minder dan 12 pagina’s, en bevat een waslijst aan wensen. Zo wil de partij onder meer een aanpassing van verschillende begrippen, de wegwerking van onduidelijkheden en ‘onderzoeken’ of het nuttig kan zijn om, naast mondelinge, ook schriftelijke uitleg te verschaffen aan een patiënt ‘wanneer zij complexe informatie over de gezondheidstoestand meedelen’. Of dat laatste haalbaar is, is nog maar de vraag.

Voorts bevat de resolutie verschillende aanbevelingen, onder andere rond het recht op vrije en geïnformeerde toestemming. Patiënten zouden bijvoorbeeld het curriculum van een zorgverlener mogen inkijken, en een gratis kopie van hun dossier kunnen verkrijgen. Daarbovenop wil Vooruit dat het medisch beroepsgeheim grondig wordt geëvalueerd, een zorgbehoevende duidelijke informatie rond gegevensverwerking ontvangt, de patiënt beter op de hoogte gebracht wordt van de toepasselijke wetgeving, en een hervorming van het klachtrecht.

Klachtensysteem

Het huidige klachtensysteem voor zorgbehoevenden staat al langer ter discussie. Wanneer u vindt dat uw rechten niet gerespecteerd worden, kan u bij een ombudsman terecht, bijvoorbeeld wanneer u geen inzage krijgt in uw patiëntendossier of medici geen of onvoldoende informatie geven over uw medische toestand. De ombudsman zal in zo een geval bemiddelen tussen patiënt en zorgverlener. De bemiddelaar is echter enkel in Brussel te vinden, en wordt daardoor als ‘afstandelijk’ bestempeld.

De nieuwe resolutie wil, om aan die problemen te verhelpen, onder meer een verplichte bekendmaking van de patiëntenrechten door de zorgverstrekker, een evaluatie van de onafhankelijkheid van ombudsmannen en het inrichten van onafhankelijke ‘regionale contactpunten voor bemiddeling’.

Alle problemen van de baan?

Stellen dat aan de problemen van het huidige systeem wordt verholpen door de recent goedgekeurde resolutie om te zetten in een wet is wat voorbarig. Naast de gebrekkige goedkeuring, blijken weinig juridische regels bij de kern aangepakt te worden. Kamerlid Kathleen Depoorter (N-VA) merkte dat al op bij de bespreking van de resolutie in de Commissie Gezondheid en Gelijke Kansen: ‘De ontwerpresolutie is niet erg diepgaand en van een vraag naar grondige hervorming is dus geen sprake.’

Het document is overigens zeer gedetailleerd, zo vraagt men onder meer om het begrip ‘duidelijke taal’, te veranderen in ‘duidelijke taal die past bij het actuele bevattingsvermogen van de patiënt’. Nochtans worden andere, niet-onbelangrijke onderdelen weggelaten, waaronder de rechtsleer van het Hof van Cassatie – het hoogste gerechtshof in België – over het medisch beroepsgeheim. In theorie bestaat er in ons land geen principe van stare decisis (rechtspraak van sommige hogere hoven is bindend voor lagere hoven en rechtbanken; nvdr), zoals onder meer in het Verenigd Koninkrijk, maar in praktijk heeft de rechtspraak het Hof van Cassatie een belangrijke status en past de wetgever zich gewoonlijk aan.

Ten slotte komt er een zevende staatshervorming aan. Vooral vanuit Vlaanderen, roept men op om de deelstaten bevoegd te maken voor gezondheidszorg. Het AK-VSZ bijvoorbeeld, aangestuurd door Jürgen Constandt, is een actiegroep die regelmatig publicaties uitbrengt rond de onafhankelijkheid van de Vlaamse sociale zekerheid. De organisatie wil zo de splitsing van de sociale zekerheid in het maatschappelijke debat binnenbrengen. Of de federale regering na 2024 nog over de bevoegdheid zal beschikken om de medische zorg te hervormen, is dus af te wachten.