Waarheen met Vlaams Belang?

Neen, makkelijk is het niet voor Tom Van Grieken, maar dat wist hij vooraf. Hij moet in moeilijke omstandigheden het Vlaams Belang heruitvinden. De weg daartoe is wel ongeveer uitgestippeld in het laatste boek van Gerolf Annemans, maar Van Grieken en ‘de jongere generatie’ (Barbara Pas, Chris Janssens) zullen het moeten waarmaken. Ze hebben daarbij verschillende handicaps.

Tussengeneratie

Een eerste handicap is het quasi ontbreken van een tussengeneratie in het Vlaams Belang. Die generatie tussen de jonge Van Grieken en de generatie Dewinter-Annemans zijn het slachtoffer geworden van het succes van die oudere generatie en hebben nooit de kans gehad om binnen de partijstructuren te groeien naar echte verantwoordelijkheid. Anderen zeggen dan weer dat ze nooit die kans hebben gegrepen.

Wie de bui van ver zag hangen koos voor de N-VA, zoals Karim van Overmeire, nu schepen in Aalst, die ooit zelfs een duidelijk nieuw profiel voor de partij uittekende, maar daarmee met zijn kop tegen de muur liep. Ze tekenden daar mee aan een ander partijpolitiek Vlaams-nationalisme in een andere tijd.

Anderen bleven hun partij trouw, en deelden in de electorale klappen zoals de onlangs overleden Joris Van Hauthem, of Bart Laeremans en andere talentvolle en ervaren parlementsleden die de partij in een ander vaarwater willen loodsen. Joris Van Hauthem zei me ooit dat de partij een tankschip was dat maar traag van koers veranderde. Te traag zo bleek in mei 2014. Een grote groep kiezers koos voor een andere partij. Vele ervaren kaders van de partij moesten vertrekken.

Annemans nam de verantwoordelijkheid  op zich en zette een stap terug. Tom Van Grieken werd de nieuwe voorzitter, sommigen zeggen bij gebrek aan beter. Maar aan ambitie ontbreekt het de jonge voorzitter niet. Ook al heeft hij het niet altijd gemakkelijk: de schaduw van de vorige generatie hangt boven de partij, niet zozeer die van Gerolf Annemans, eerder die van Filip Dewinter. Een figuur van de tussengeneratie zou waarschijnlijk iets beter gewapend zijn om dat het hoofd te bieden. Maar ze zijn er niet meer.

Druk N-VA

Het Vlaams Belang heeft stevige concurrentie gekregen aan de Vlaams-nationalistische én aan de rechterkant van het politieke spectrum. De N-VA speelt heel duidelijk in op thema’s die daarvoor eerder (bij na enkel) door het Vlaams Belang werden bespeeld: veiligheid en vreemdelingen bijvoorbeeld. N-VA slaagt erin dat zo te doen dat het de gematigde kiezers van het Vlaams Belang weghoudt.

Het Vlaams Belang moet zoeken naar een antwoord. Een deel van de partij wil het standpunt verharden, ook om het verschil te maken met de N-VA. De vraag is maar of dat op lange termijn de beste optie is, of er groei zit in dat scenario? In dat plaatje past alweer de figuur van Dewinter die niet nalaat om straffe taal te gebruiken of oude recepten op te warmen, zoals zijn jongste vliegtuigcampagne. Het is ook de entourage van Dewinter (of wannabees) die Pegida-Vlaanderen hebben opgericht en de klemtoon wil verleggen naar een anti-islampartij. De vraag is hoeveel groei daar op lange termijn in zit. Islamisering is een debat in vele huiskamers en op café, maar een virulente anti-islamhouding is niet mainstream in Vlaanderen.

Het is duidelijk dat Tom Van Grieken naar een andere taal zoekt. Hij is niet de man van ‘alle migranten buiten’. Hij zoekt een verstandige manier om daarover te praten, zonder taboes. Opvallend daarin was een interview in De Zondag waarin hij zei ‘we moeten beseffen dat we Vlaanderen moeten opbouwen met Maarten en Mohammed, Fientje en Fatima, of we dat leuk vinden of niet.’ De richting die hij daarmee uit wil is: niet de migrant, wel de migratie, niet de islam of de moslim wel de islamisering is een probleem.

Filip Dewinter

Maar hoe draag je als voorzitter een vernieuwende boodschap uit als de media enkel oog heeft voor de krasse uitspraken van één bepaald kopstuk, Filip Dewinter. Want wat Dewinter zegt en doet past in het beeld dat de media graag van het Vlaams Belang ophangen: een racistische partij. Het discours van Van Grieken past daar niet in, dat van Dewinter wel. Omdat dat ook het beeld is dat hij graag cultiveert. De media en Dewinter zijn in deze objectieve bondgenoten.

De vraag is hoezeer de jonge voorzitter greep heeft op het oude boegbeeld. In het verleden klonk wel eens de klacht dat Dewinter een partij was binnen de partij. Hij doet gewoon waar hij zin in heeft. Ook Johan Sanctorum verwijt hem, bij zijn breuk met Vlaams Belang om doelbewust de communicatie van de partij tegen te werken en de partij intern te gijzelen.

Tom Van Grieken heeft een strijd al (een beetje) gewonnen. Hij is er (op een bijzonder woelige partijraad) in geslaagd om Dewinter uit het partijbureau te krijgen. Hij moest er wel Anke Van dermeersch als ‘l’oeil de Moscou’ in zijn partijbestuur bij nemen.

En dan blijkt Dewinter in Damascus een afspraak te hebben met president Bashar al-Assad, godbetert. Dat hij naar een conferentie ging in Damascus over de strijd tegen het islamextremisme, tot daar aan toe. Dewinter strijdt al lang tegen het ‘moslimgevaar’, op die conferentie was hij op zijn plaats. Maar de partijleiding was er duidelijk niet van op de hoogte dat hij daar ook Assad zou ontmoeten. Van Grieken was not amused. Dewinter haalde er overal het nieuws mee, de vraag is of je als partij met iemand als Assad gelieerd wil worden. Neen dus. De dunne laag van ‘strijder tegen IS’ kan de onderliggende realiteit van een meedogenloze dictator niet verbergen.

En dus?

Na de verkiezingen gingen al hier en daar stemmen op dat het Vlaams Belang op een dood spoor zat. Met Dewinter komen we nooit van het cordon af. Klonk het hier en daar. De man vertegenwoordigt een groot aantal kiezers. Maar dat is ondertussen ook al flink gekrompen. Dewinter heeft nog zijn aanhang, maar zijn krediet lijkt niet onuitputtelijk. En dan wordt Dewinter op twitter openlijk teruggefloten door Gerolf Annemans (Dewinter hekelde het uithollen van de term racisme en nam ‘racist’ aan als geuzennaam. Waarop Annemans twittert: ‘ik ben het nooit geweest en zal het nooit zijn’). Een duidelijker teken dat Dewinter op zijn tellen moet beginnen passen kan hij niet krijgen.

Foto: (c) Reporters