Wanneer ‘fascisme’ niets meer betekent

Het begrip ‘fascisme’ wordt door linkse activisten vaak misbruikt, zoals recent tijdens een betoging waarbij Vlaams Belang, N-VA en zelfs MR werden beschuldigd van fascisme. Dit onbezonnen gebruik van de term ondermijnt niet enkel de terminologische correctheid maar creëert gevaren voor onze democratische samenleving.

De Belgische verkiezingen van 9 juni toonden een duidelijke verschuiving naar rechts, als reactie op het falende beleid van Vivaldi. Zowel Vlamingen als Walen uitten hun ontevredenheid. In Vlaanderen werd de N-VA de grootste partij met 23,9% van de stemmen op Vlaams niveau en 16,7% op federaal niveau.

Vlaams Belang volgde met significante winsten: 22,7% in het Vlaams Parlement en 13,8% in het federaal parlement. Wallonië volgde dezelfde tendens, waarbij MR een historische overwinning behaalde met 29,6% in het Waals Parlement en 10,3% op federaal niveau. De kiezer verlangde duidelijk naar verandering, waarbij linkse beleidsrecepten werden verworpen.

Op 16 juni 2024 organiseerde de Belgische Antifascistische Coördinatie een betoging tegen de opkomst van extreemrechts. Hoewel betogen een democratisch recht is, viel de bijeenkomst op door de verwatering van de term ‘fascisme’.

Fascisme

Fascisme ontstond in de vroege twintigste eeuw in reactie op de chaos na de Eerste Wereldoorlog. Landen zoals Italië en Duitsland werden geconfronteerd met economische depressie, massale werkloosheid en politieke instabiliteit, wat radicale ideologieën voedde. Benito Mussolini introduceerde het fascisme in Italië in 1919. In Duitsland radicaliseerde Adolf Hitler de ideologie, geïnspireerd door Mussolini.

Fascisme is een autoritaire ideologie gekenmerkt door ultranationalisme, waarbij de natie en cultuur boven alles staan. Het benadrukt macht bij een sterke leider en onderdrukt democratische processen.

Militarisme en anticommunisme zijn belangrijke kenmerken, aangezien communisme als een bedreiging wordt gezien. Fascisme neigt naar corporatisme, waarbij de staat samenwerking tussen werkgevers en werknemers controleert om klassenconflicten te vermijden.

Propaganda, censuur, en geweld worden ingezet om de ideologie te verspreiden en afwijkende meningen te onderdrukken. Een cultus rond de leider, anti-liberalisme, racisme en xenofobie zijn ook aanwezig, met nadruk op raszuiverheid en etnische homogeniteit. Fascisten rechtvaardigen vaak geweld om politieke doelen te bereiken.

Onterechte beschuldigingen

Tijdens de betoging van 16 juni werden Vlaams Belang, N-VA en MR beschuldigd van fascistische neigingen, hoewel deze partijen niet aan de kenmerken van fascisme voldoen. Ze opereren binnen het democratische systeem van België, nemen deel aan verkiezingen en respecteren de grondwet.

Vlaams Belang pleit weliswaar voor een sterke overheid en hanteert harde of zelfs extreme standpunten over immigratie en Vlaamse identiteit, maar streeft niet naar een autoritaire staat en heeft geen militaire vleugel. Ze gebruiken politieke propaganda zonder censuur en promoten geen systematisch racisme of xenofobie, hoewel militanten en afgevaardigden betrapt kunnen worden op een flirt.

N-VA werkt ook binnen het democratische kader en zet zich in voor meer autonomie voor Vlaanderen zonder te pleiten voor een autoritaire staat. Hoewel ze strenge immigratiestandpunten hebben, missen hun standpunten de basiskenmerken van fascisme.

MR benadrukt dan weer liberale waarden zoals individuele vrijheid, een vrije markteconomie en de rechtsstaat. Dat staat haaks op autoritaire controle en gaat bijgevolg regelrecht in tegen de definitie van fascisme.

Gevaren van verwatering

De verwatering van de term ‘fascisme’ zorgt voor een verbastering van het begrip. Dat kan leiden tot een polarisatie van de samenleving. Het risico bestaat dat ernstige waarschuwingen niet meer serieus worden genomen, vergelijkbaar met het verhaal van de jongen die te vaak ‘wolf’ riep. Hierdoor gaat de nuance verloren tussen werkelijk gevaarlijke ideologieën en gematigde standpunten.

Het is essentieel om zorgvuldig en correct om te gaan met termen zoals fascisme, om hun betekenis en de ernst van hun historische context te behouden. Het ongepaste gebruik van dergelijke termen kan leiden tot verwarring en een verminderd vermogen om echte dreigingen te herkennen en aan te pakken.

Het wijst op intellectuele integriteit om termen te gaan kaderen en te gaan nuanceren om het politiek debat te blijven voeren met kwaliteit.