Wat de Brexit te maken heeft met de Turkse staatsgreep

Over de legitimiteit van een staatsgreep in Turkije kan lang geredetwist worden. Het is kiezen tussen een dictator die van langsom meer de democratische beginselen niet alleen uitholt maar stelselmatig afschaft, of het ook niet zo democratische middel van een coup door het leger teneinde de democratie (in het beste geval) te vrijwaren. Het is de pest of de cholera.

Over één ding kunnen we het wel eens zijn (met uitzondering van hardcore Erdoğan-aanhangers): de Turkse president heeft tijdens zijn opeenvolgende legislaturen de democratie zodanig onderuit geschoffeld dat hij vandaag een dictatoriale macht uitoefent. De voorbeelden die zijn ongebreidelde en bloeddorstige alleenheerschappij aantonen zijn legio, met de ongeziene opkuisoperatie van dissidente elementen na de coup als triest hoogtepunt.

In het licht van die massale arrestaties en defenestraties konden de zogenaamde partners van Turkije niet langer de kop in het zand steken; vanuit Washington en Europa kwam bij monde van respectievelijk John Kerry en Federica Mogherini de ‘aanbeveling’ aan Erdoğan om met enige omzichtigheid te werk te gaan. De Europese buitenlandvertegenwoordiger voegde eraan toe dat de deur voor EU-lidmaatschap dicht zou blijven indien Turkije de doodstraf opnieuw zou invoeren. Ze werd daarin gevolgd door onder meer de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Steinmeier.

Dit soort uitspraken zijn een uitnodiging in de verpakking van een dreigement. Met of zonder staatsgreep, met of zonder doodsstraf: Turkije hoort niet in de Europese Unie thuis, vandaag niet en morgen niet. Met haar waarschuwing heeft Mogherini alweer een foutief signaal gegeven aan de Europese bevolking: Turks lidmaatschap blijft bespreekbaar. Is het net niet dat onverkwikkelijke geschipper van onze politieke leiders dat de EU van crisis naar crisis loodst? Kunnen Mogherini, Juncker en Tusk niet voor eens en altijd een streep in het zand trekken en eindelijk besluiten dat Turkije op geen enkele basis aanspraak kan maken op EU-lidmaatschap? Een dergelijk signaal zou op termijn misschien het draagvlak voor de EU bij de Europese bevolking vergroten. In tijden dat het Europese bouwwerk desintegreert zou iedereen die het goed voorheeft met de EU het bouwsel net moeten stutten. En dat doet men niet door tegen de wil van de bevolking in nog maar eens de deur naar lidmaatschap open te zetten op het moment dat niets anders dan de meest krachtige veroordeling van de huidige repressie gepast is.

Als men zich in Brussel afvraagt waarom de Britten zich tegen de EU hebben uitgesproken, vindt men hier een van de redenen: het eigen onvermogen om majeure crisissen op te lossen in combinatie met een misselijkmakend potje opvrijen van het Turkse regime. Uiteraard zijn de Britten maar de eersten in rij; het ongenoegen wortelt veel dieper en verder, in alle Europese lidstaten. Hoe kan men van de modale Nederlander, Ier of Tsjech verwachten dat hij zich Europeaan voelt als de EU zelf haar eigen waarden te grabbel gooit en verkoopt voor een bord linzensoep (want daar komt de vreemdelingendeal met Turkije op neer)?

Wordt het dus niet hoog tijd dat Europa zichzelf terugvindt en letterlijk en figuurlijk zijn grenzen vastlegt? Men lijkt in Brussel nog steeds niet in te zien dat het geopolitieke stratego-spel boven de hoofden van de mensen bijzonder duur betaald dreigt te worden, namelijk met een razendsnelle afbraak van het draagvlak bij de bevolking voor de EU en het onvermijdelijke uiteenvallen ervan. Een veel krachtiger signaal aan Turkije zou daarom zijn om openlijk de vraag te stellen of dat land wel nog een plaats kan hebben binnen de NAVO. De vraag stellen is ze beantwoorden.