Op dinsdag rijdt Liz Truss naar de Schotse hooglanden om in het kasteel van Balmoral de handen van de Queen de kussen. Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland zal er aan Elizabeth Truss van het kiesdistrict South West Norfolk vragen of ze in haar naam een regering wil vormen. Het is ferm af te wachten of dit nieuwe elizabethaanse tijdperk dezelfde naam en faam zal dragen als dat van bijna vijfhonderd jaar geleden. 

Enorme uitdagingen in het binnenland

De Britse economie en samenleving staan voor enorme uitdagingen met een immense inflatie, extreme energieprijzen, een uitgeputte gezondheidssector en stijgende armoedecijfers. De Britse bevolking snakt naar ademruimte en betwijfelt volgens verschillende peilingen dat Liz Truss die ruimte zal bieden. Electorale bevragingen zetten oppositiepartijen op een flinke winst met percentages die voor de Tory’s het politieke armageddon voorspellen.

Truss moet proberen het bijzondere kiespubliek van Boris Johnson bij zich te houden. Dat is een coalitie van traditioneel linkse kiezers uit Noord-Engeland die pro Brexit zijn en geloven in meer overheidsuitgaven en rechtse kiezers uit het rijke zuiden die minder belastingen willen en doorgaans de Brexit een vergissing vinden. De komende maanden worden essentieel voor het kabinet Truss om die uitzonderlijke coalitie te plezieren. (Spoiler: de mix van aangekondigde belastingverlagingen en een stoere Brexit houding zullen die bonte coalitie onder hoogspanning brengen.)

Stoere taal tegen de EU

Het is interessant om te kijken naar wat wij hier in de Europese Unie mogen verwachten van Prime Minister Truss. De nieuwe eerste minister wil dat het VK een leidende rol opneemt in de wereld. Dat zal onder meer de EU geweten hebben. Dat Truss als minister van Buitenlandse Zaken de EU vooral negeerde, voorspelt de koers die ze zal varen. Op een van de vele bijeenkomsten waar de kandidaat-premiers zich aan de partijachterban presenteerden zei Truss duidelijk dat de EU alleen maar de ‘taal van de kracht’ begrijpt.

Wanneer ze met de Europese partner aan tafel zal plaatsnemen om er het Noord-Ierlandprotocol te bespreken – het akkoord dat Boris Johnson bereikte als onderdeel van zijn Brexit-deal – zal de premier een fellere houding aannemen dan Johnson. Die laatste gedroeg zich vooral als de onvoorspelbare premier waarmee je uiteindelijk wel een of ander akkoord kon bereiken, ook al was dat dan niet altijd even betrouwbaar. Truss houdt van klare taal. Premier Truss zei ook op een van die campagnebijeenkomsten binnen haar partij dat ze nog altijd niet weet of de Franse president Emmanuel Macron een vriend of een vijand is: ‘Ik zal hem beoordelen op zijn daden en niet op zijn woorden.’ In Parijs glimlachte men groen.

Handelsoorlog

De EU kijkt, niet helemaal verrassend, nogal cynisch naar het aantreden van de nieuwe premier. Men gelooft in Brussel dat de houding van Truss vooral dient om de eigen achterban te paaien, maar dat de soep niet zo heet zal gegeten worden. Het wetsvoorstel om de Brexit akkoorden rond Noord-Ierland te negeren, wordt nog enkele maanden in het Britse Hogerhuis besproken en dat biedt de EU de tijd om verder te praten met het VK.

En naar de mening van Brussel belangrijker: die tijd biedt de nieuwe premier de ruimte om een bocht te nemen richting het compromis. Zowel Brussel als Londen zitten immers niet echt te wachten op een handelsoorlog. Op 15 september zal men zien of dit een al te optimistische lezing is van de feiten: op die dag zal Londen officieel reageren op de juridische stappen die de EU wil ondernemen tegen de wetsvoorstellen over de implementatie van het Noord-Ierland van Truss.

Ferme houding tegen Moskou en Peking

Liz Truss droomt ervan een internationale alliantie van ‘vrijheidslievende landen’ op te bouwen, een ‘network of liberty’. Overigens, de jongste dochter van het echtpaar Liz Truss en Hugh O’Leary heet ‘Liberty’. Aanhangers noemen haar visie ‘het geoliberalisme’. Daarom zal een van haar eerste bezoeken als premier richting Kiev gaan om er te benadrukken dat het VK als een man achter Oekraïne blijft staan in zijn strijd tegen de Russische invasie.

Ongetwijfeld droomt Truss al van de muurschilderingen die haar, naast de al bestaande van Boris Johnson, zullen afbeelden als een heldin van de vrijheid. De nieuwe premier wil Rusland helemaal uit Oekraïne, ook uit de in 2014 geannexeerde Krim. Daarmee neemt ze een ander standpunt in dan Frankrijk en Duitsland. Truss heeft ook weinig vertrouwen in de Verenigde Naties omwille van de permanente aanwezigheid van Rusland en China in de Veiligheidsraad. Truss rekent vooral op de NAVO en op de G7.

Betrouwbare bondgenoot

Tegenover China zal premier Truss fermere taal spreken dan haar voorganger. De inval in Oekraïne is voor haar de les die de leden van de G7 moeten doen inzien dat Peking even gevaarlijk is als Moskou. Truss zal op die manier het VK nog meer schouder aan schouder brengen met de Verenigde Staten wanneer het de situatie met Taiwan betreft. Hoewel de administratie van president Joe Biden beseft dat Liz Truss van nature vooral aanleunt bij de Republikeinen, beschouwt men haar in Washington omwille van haar geopolitiek standpunten als een betrouwbare bondgenoot.

De belangrijkste frictie tussen Londen en de VS blijft de Brexit. Het was Liz Truss die in mei van dit jaar nieuwe wetsvoorstellen presenteerde in het Lagerhuis die het Noord-Ierlandprotocol zo goed als schrappen en dus ook de via de Goede Vrijdagakkoorden bereikte vrede bedreigen. De VS zal ontegensprekelijk de nodige druk uitoefenen op het kabinet Truss om hierover bakzeil te halen.