We kijken het zinloos lijden in de ogen

Ik zit al sinds die aanslagen in Brussel met een liedje in mijn hoofd. Twee zinnen eigenlijk. Ik hoor het in mijn hoofd als ik die ravage zie in Zaventem of in de metro. Als ik de verhalen hoor van verhakkelde lichamen, van mensen die dagen in het ongewisse blijven over het lot van hun naastbestaanden. Ik hoor het als ik de verhalen lees die beginnen op te duiken over de doden, jonge mensen op weg naar de les, ouders wier kinderen verdwenen zijn …

‘dat julder’n dood tot niets hè geteld

dat woaren al te schrik’lijke dingen’

Willem Vermandere zong het over de Eerste Wereldoorlog. Duzend Soldoaten het was ‘altied iemands voader, altied iemands kind’. Ik heb me in mijn leven nooit zo dicht bij oorlog gevoeld.Midden in de Goede weekworden we met de neus op zinloos lijden geduwd. Zinloos lijden. Wat denken die terroristen hiermee te bereiken? Het verspreiden van het geloof? Het bespoedigen van de Apocalyps? Werkelijk?

Het is de zinloosheid van de opgejaagde loser, die in zichzelf begint te geloven als hem het beeld van de martelaar wordt voorgehouden. De uitweg uit een doodlopende straat die ze eerder ingeslagen zijn. Maar het kleine deurtje in de muur blijkt een trompe l’oeil maar dat zie je pas als je er tegen loopt.

De diepe ellende vandaag is dat stekende besef dat het lijden zinloos is. Wie overblijft moet de moed bijeenharken om er zin in te zoeken. Daar staan we nu. Hoe vullen we dat lijden zinvol in? Door te knuffelen en te zingen? Misschien, al lijkt dat eerder het verwerken van de schok. Maar ach, ook dat is nodig. Als de nuchterheid terugkomt, de kaarsen gedoofd worden, wat dan?

Zullen we ons dan eindelijk afvragen hoe het komt dat migranten in ons land na drie generaties zich nog altijd geen Vlaming voelen? Zullen we durven eisen dat ze de taal leren als ze hier wonen? In Vlaanderen wel, hoor ik u denken, eindelijk en rijkelijk te laat. Inderdaad, elders in ons land (ook in Brussel) is het niet verplicht omdat het als respectloos wordt gezien. Ondertussen is na vijftig jaar migratie vast te stellen dat er gelukte integraties zijn en vaak collectieve mislukkingen. De multicultuur die zou komen is op vele plaatsen het naast elkaar leven van verschillende monoculturen: eigen winkels, voetbalclubs, sociale verenigingen, vaak met weinig voeling met onze samenleving onder andere door het mediagebruik… Pijnlijk.

Een jarenlange wegkijkpolitiek heeft de problemen enkel groter gemaakt. Verre buitenlanden die in ons land moskeeën financieren, inclusief de ingevoerde geestelijken, dat kan toch niet?! Zou er een verband zijn tussen de Turkse imams, opgeleid en gestuurd (in twee betekenissen) door de Turkse overheid, en de grote steun voor de AKP in België? Hoe kan het dat een derde generatie op die manier religieus blijft vasthangen aan het geboorteland van hun grootouders? En dan hebben we het nog niet over de salafistische moskeeën, betaald met geld van Saoedi-Arabië.

We kunnen van het islamdebat niet blijven weglopen. Hoe je het ook draait of keert, je kan met de Koran in de hand het geweld goedkeuren. Dat maakt – gelukkig – niet van elke moslim een IS-strijder, maar het is wel een probleem. Een probleem dat we moeten durven benoemen en waarover we de dialoog moeten aangaan met onze medeburgers die moslim zijn.

We kunnen niet blijven wegkijken van het feit dat verschillende groepen zich bewust buiten onze maatschappij plaatsen. ‘Radicaliseren’ heet dat. Ze staan aan een uiterste zijde van een continuüm. Ze hoeven met niet zoveel te zijn om problemen te veroorzaken. We mogen sympathie met aanslagplegers niet goed praten en het goedpraten mogen we niet toelaten. Dat goedpraten gebeurt al te vaak en ook ‘omfloerst’. Het is niet de schuld van de westerse kolonisatie dat er hier mannen zijn die eerst het pad kiezen van gewapend banditisme om zich dan te bekeren tot IS-strijders. Neen. De redenen om te radicaliseren zijn veel ingewikkelder beweerde Marion van San hier al eerder. Hetzelfde kan gezegd worden van de (vermeende) discriminatie, dat discours werkt als een vergoelijking en wordt ook vaak zo gebruikt. Ik denk altijd aan die nieuwe Vlamingen die zich wel een weg naar boven hebben geknokt. Hoe moeten die zich voelen bij dat discours?

Het onderwijs is belangrijk als hefboom op de sociale ladder, zeker bij de ‘Nieuwe Vlamingen’. Maar de beste onderwijzers of leerkrachten (m/v) kunnen vaak niet op tegen de tegendruk van de thuissituatie, zeker niet als daar gezegd wordt dat je niets van die kafirs moet geloven, dat de islam groter is en het beter weet. De demotivatie voor het onderwijs zit ook in opvoeding ingebakken. ‘Niet gekwalificeerde schooluitval’ is dan een eerst stap in de afgrond van ellende. Bij de statistieken komt al snel de beschuldiging van racisme in het onderwijs. En de volgende statistiek is discriminatie op de arbeidsmarkt. Waarom is de schooluitval (in Brussel) en bij jongeren met een allochtone achtergrond zo hoog? Steevast racisme als reden aandragen is wegkijken van de vraag, nog meer van de zoektocht naar een antwoord.

We mogen ook niet wegkijken van onze falende justitie, waar strafuitvoeringsrechtbanken veroordeelden liever vervroegd vrijlaten, omdat er dan tenminste opvolging en begeleiding is. Wie veroordeeld wordt, moet die straf uitzitten, maar wie een straf heeft uitgezeten, verdient een re-integratie in onze samenleving. Daar loopt het vaak fout bij gebrek aan mensen en middelen. Dat betalen we achteraf cash.

Laat ons dus alsjeblief stoppen met rond de hete brij te dansen. We moeten als maatschappij onszelf eens diep in de ogen kijken en de pijnlijke vragen niet ontlopen. Dat zal voor discussie zorgen, voor polarisatie waarschijnlijk, maar het zal meer oplossen dan het beschroomd wegkijken en hopen dat het allemaal goed komt.

Het lijden blijft even zinloos, maar de levenden moet ermee verder, zo misschien?

Foto (c) Reporters