1 augustus. Net binnen: Jean-Baptiste de Lamarck geboren, schepper van de ‘maakbare mens’

2005   De Franse bisschop van Oran in Algerije Pierre Claverie (58) en zijn chauffeur Mohamed Bouchikhi worden vermoord door een gewapend commando van de Groupe islamique armé (GIA). De groep wilde niets weten van het streven van de bisschop voor islamitisch-christelijke toenadering.

2005   Overlijden in Breukelen (Utrecht) van WiBo (87), pseudoniem van Wim Boost. Deze cartoonist, illustrator en politiek tekenaar werd bekend door zijn dagelijkse cartoon in de Volkskrant.

Svjatoslav Richter (1915-1997)

1997   Overlijden in Moskou van Svjatoslav Richter (82), Oekraïens meesterpianist en componist. In 1918, terwijl Richters ouders in Odessa wonen, dwingt de burgeroorlog hen om zich van Svjatoslav te scheiden en hem toe te vertrouwen aan zijn tante Tamara. Zij initieert hem in de kunst. Op zijn achtste is hij al een volwaardig pianist. Hij wordt beroemd om de diepgang van zijn interpretaties, zijn technische virtuositeit en zijn beheersing van een zeer breed repertoire. Zijn internationale carrière was indrukwekkend. Richter wordt algemeen beschouwd als een van de grootste pianisten van de 20ste eeuw.

1987   Overlijden in Amersfoort (Utrecht) van de Nederlandse schrijver en schaapherder Eelke de Jong (52). Hij schrijft met Rijk de Gooijer verhalen over Koos Tak, een eenzame zestiger die droomt en vertelt over grootse plannen en heldendaden in de oorlog, maar meestal niet verder komt dan de deur van zijn stamkroeg Café De Drie Fusten. Minder bekend is dat Eelke de Jong begin jaren 1970 de samensteller was van de prachtige bundels Sprookjes der Lage Landen. Voor deze bundels tekende Peter Vos de illustraties.

1982   De regering Martens V (christendemocraten en liberalen) presenteert een catastrofale begroting voor 1983 met een tekort van 260 miljard. Het netto te financieren saldo bedraagt nu 10,4% van het bruto nationaal product. Het kabinet hoopt dit percentage tegen 1985 terug te brengen tot 7%. Dat zal niet lukken: in dat jaar is het nog altijd 10,4%.

1927   Geboorte in Flémalle (Luik) van André Cools, Waals burgemeester en minister, socialistisch partijleider. Voor de moord op André Cools in 1991, zie Vandaag van 18 juli 2022.

Roger Casement (1864-1916)

1916   Overlijden in Londen door ophanging van Roger Casement (51), Iers dichter, nationalist en revolutionair. Van beroep was hij Brits diplomaat. Hij wordt bekend door zijn activiteiten tegen de misbruiken in het toenmalige koloniale systeem in Afrika en Peru. Casement wordt in 1916 ter dood veroordeeld voor zijn aandeel in de Ierse onafhankelijkheidstrijd.

In ons land was hij daarvoor al bekend door zijn Casement-rapport, in 1904 opgesteld in opdracht van de Britse regering. De misstanden en wreedheden in de Congo-Vrijstaat, die in privébezit was van koning Leopold II van België, worden er uitvoerig in beschreven. Dit rapport speelt een belangrijke rol bij het feit dat Leopold uiteindelijk afstand doet van zijn privékolonie in Afrika. Leopold was sinds 1885 eigenaar van dit Congolese territorium, hem toegekend door de Conferentie van Berlijn. De natuurlijke hulpbronnen (voornamelijk rubber) van Congo Vrijstaat worden onder zijn bewind op mensonwaardige manier geëxploiteerd voor zijn eigen privévermogen. Tegelijk doet hij voor de financiering van de hele onderneming herhaaldelijk beroep op leningen van de Belgische schatkist.

1852   In Brussel richt Michiel van der Voort de Vlaamse vrijzinnige volksmaatschappij De Veldbloem op. De vereniging wil ‘de intellectuele ontwikkeling van de arbeidersklasse bevorderen’ (Sam van Clemen). Aanvankelijk ligt het accent op het zuiver letterkundige aspect en organiseert De Veldbloem onder andere avondonderwijs. In het verlengde hiervan steunt de maatschappij in 1854 een petitie van het Vlaemsch Midden-Comiteit, waarin een gedeeltelijke vernederlandsing van het landbouwkundig onderwijs werd geëist. Verder had De Veldbloem nauwe banden met de in 1858 opgerichte progressief- liberale en Vlaamsgezinde vereniging Vlamingen Vooruit.

1820   Opening van de grote Nijverheidstentoonstelling in Gent. Koning Willem I van de Verenigde Nederlanden komt persoonlijk naar Gent om de tentoonstelling te openen. Ze is voor die tijd uitzonderlijk groot: niet minder dan 560 standhouders. In totaal bezoekt Willem I ze een tiental keren. Telkens wordt hij met veel omhaal verwelkomd. Het volk juicht zijn grote tewerksteller spontaan toe. Gent wordt de textielhoofdstad van Europa. In 1829 telt Gent meer dan 16 000 spinners en wevers.

Dankzij de textielindustrie neemt ook de metaalindustrie in Gent een hoge vlucht.  Zo specialiseert de befaamde Phoenix-fabriek aan de Coupure zich in machines voor de textielindustrie. Daarnaast vestigen zich in de stad onder meer een glasfabriek, een bronsgieterij, een kristalfabriek, een papierfabriek, een suikerraffinaderij en er wordt zelfs begonnen met de teelt van zijde.

1974   De regering Tindemans, samengesteld uit christendemocraten, liberalen en het Rassemblement Wallon, brengt door een nieuwe wet een voorbereidende gewestvorming tot stand. Er worden drie Gewestraden opgericht en Ministeriële Comités voor Gewestelijke Aangelegenheden. Die hebben echter allemaal louter adviserende bevoegdheid. Leo Tindemans wil zo in de volgende jaren experimenteren met een gedifferentieerd economisch beleid. Voorlopig kan hij niet verder, want zijn meerderheid is geen Constituante die de grondwet kan wijzigen. Toch probeert Tindemans in 1976 een definitieve gewestvorming tot stand te brengen, maar dit leidt tot een crisis met het Rassemblement Wallon (RW). Als het RW weigert de begroting van economische zaken goed te keuren, zet Tindemans de RW-ministers aan de deur.

1844   De Zoologischer Garten Berlin, de eerste Duitse dierentuin, wordt geopend. Dat is niet de oudste dierentuin ter wereld. Daarvoor moet je in Wenen (Oostenrijk) zijn, in de Tiergarten Schönbrunn, die in 1752 openging. De Artis in Amsterdam dateert van 1838 en de Antwerpse Zoo van 1843. Hij werd gesticht door Jans Frans Loos (1799-1871), burgemeester van Antwerpen.

1792   In Parijs, wettelijke bekrachtiging van het enkele dagen eerder opgerichte Bataafs Legioen, de militaire eenheid van naar Frankrijk uitgeweken Nederlandse collaborateurs. Zie Vandaag van 26 juli 2023.

Trofim Lysenko (1898-1976), geïnspireerd door Lamarck

1744   Geboorte in Bazentin-le-Petit (Picardië) van Jean-Baptiste de Lamarck, Frans bioloog. Hij werd hoofdzakelijk bekend door zijn evolutietheorie, vooral dan zijn stelling over  de overerving van verworven kenmerken, gepubliceerd in Philosophie zoologique (1809). Lamarck was overtuigd van het samenvallen van ‘evolutie’ en ‘perfectionering’ en daarom sprak hij ook over de ladder van de natuur: evolutie zou rechtlijnig, doelgericht en opklimmend zijn.

Lamarck ligt aan de basis van de linkse theorieën over de ‘maakbare mens’. Ze werden overgenomen door de Sovjetbioloog Trofim Denisovitsj Lysenko (1898-1976) die door Stalin tot dé bioloog van de Sovjet-Unie werd uitgeroepen. Wat hij trouwens bleef onder Chroesjtsjov, ondanks diens destalinisatie. De maakbaarheidslegende is nu eenmaal een onderdeel van het marxisme.

Het belangrijkste onderdeel van Lamarcks en Lysenko’s ideeën over erfelijkheid, is dat de erfelijke eigenschappen van individuele organismen zouden kunnen worden beïnvloed door veranderingen van de omgeving. Ook zouden volgens hen verworven eigenschappen overerfbaar zijn, wat natuurlijk al lang ontkracht is.

1774   De Engelse dominee en scheikundige Joseph Priestley (1733-1804) ontdekt zuurstof. Hij noemt het gas ‘gedephlogisticeerde lucht’.