1 september. Net binnen: rebelse dominicaan Staf Callewaert wordt hoofdredacteur Kultuurleven

2015   Het goed gerespecteerde staakt-het-vuren dat sinds 1 september in de Donbas en het Russischsprekende oosten van Oekraïne van kracht is, wordt weer ondergraven. De Oekraïense president Petro Porosjenko, ingefluisterd door de Amerikanen, maakt bindende afspraken over samenwerking tussen Oekraïne en de NAVO en streeft onomwonden het volledige lidmaatschap na.

Tegelijkertijd lopen in Brussel besprekingen over een associatieverdrag tussen Oekraïne en de Europese Unie, die ook worden gezien als een aanloop tot een volwaardig lidmaatschap. In een mum van tijd weten alerte burgers in Nederland 451 000 handtekeningen te verzamelen en verplichten zo de Nederlandse overheid tot een referendum over deze omstreden kwestie.

Wikimedia Commons/aaron bird

Foto’s van de slachtoffers in de school van Beslan

2004   In een school in Beslan (Noord Ossetië -Rusland) begint de terroristische gijzeling van maar liefst 1200 kinderen en onderwijzers. De daders zijn Tsjetsjeense moslimrebellen. De gijzeling eindigt in een bloedbad: in de turnzaal waar honderden mensen opeengepakt zitten, vinden verschillende explosies plaats. Het gebouw komt onder vuur van de politie en van gewapende burgers te liggen. Officieel komen 350 mensen om, onder wie 186 kinderen.

1984   De lerarenopleiding in het normaalonderwijs wordt van 2 op 3 jaar gebracht.

1965   Staf Callewaert (1932-2023) wordt hoofdredacteur van het invloedrijke Vlaamse dominicanenmaandblad Kultuurleven (1930-2000). Hij krijgt ook een vaste column in het weekblad De Nieuwe van Mark Grammens, net zoals zijn vriend, de filosoof Jacques De Visscher. Staf is geboren in Oudenaarde en groeit op in Heule (West-Vlaanderen). Hij is de oudste van negen, zijn vader werkt als dakdekker, zijn moeder is vroedvrouw. Staf wordt in september 1950 novice bij de dominicanen. Bij die kloosterorde blijft hij tot in 1969. Intussen studeert hij theologie en filosofie aan de KULeuven. Zijn hoogleraar dogmatiek is Edward Schillebeeckx.

Tijdens zijn studie in Parijs werkt en woont Staf Callewaert in Sainte-Colombe. Daar vangt een andere originele dominicaan, Christian Roussin – leren jasje en baret – in zelfgebouwde barakken marginalen op, wordt een intellectueel kader voor de arbeidersbeweging geconcipieerd en nagedacht over het maatschappelijk engagement van de kerk. Staf ontmoet er in 1960 de theologe Inger Sjöberg, later mevrouw Callewaert.

In 1965 zet Staf zich ook in voor een pluralistische Universiteit Antwerpen, samen met andere notoire dwarsliggers als onder meer Leo Apostel en Jaap Kruithof. Hij profileert zich meer en meer als een rebelse pater en heeft veel invloed in even rebelse katholieke kringen. Marginaal geworden in de orde moet hij in 1969 de dominicanen verlaten. Hij verhuist naar Denemarken, trouwt er met Inger en wordt hoogleraar pedagogie aan de Universiteit van Kopenhagen (1979-2002). Zijn gewezen collega Karin Anna Petersen schrijft: ‘Staf was een intellectuele Europeaan van het zeldzame soort. Zijn talenuniversum (en ik beperk me tot de talen die hij volledig beheerste) omvatte naast het Nederlandse ook het Engels, Frans, Latijn, Grieks, Hebreeuws, Spaans, Portugees, Creools, Zweeds, Deens en Noors’.

Staf Callewaert overleed dit jaar op 13 mei in Lund (Zweden) op de leeftijd van 90. Op zijn overlijdensbericht lezen we: ‘Een vervuld leven is altijd mooi en geeft een gouden randje aan de toekomst’.

1939   Het begin van de Tweede Wereldoorlog. Na het niet-aanvalsverdrag tussen Duitsland en de USSR in 1939 valt het Duitse leger op 1 september van datzelfde jaar Polen binnen. Twee dagen later verklaren Frankrijk en Groot-Brittannië de oorlog aan Duitsland als steun aan Polen. Twee weken later valt het Rode Leger Polen binnen, maar Frankrijk of Groot-Brittannië reageren niet, met als gevolg dat de Sovjet-Unie de oostelijke gebieden van Polen annexeert.

Jacob Kats (1804-1886)

1851   Jacob Kats (1804-1886) publiceert zijn bundel Volksgedichten: politieke traktaten op rijm voor het volk. Dezelfde dag spreekt hij in Brussel op het Derde Nederlandsch Letterkundig Kongres. Hij pleit voor een opwaardering van de kwijnende moedertaal. Daarbij verwijst hij uitdrukkelijk naar de Nederlandse verenging Tot Nut van ’t Algemeen: onder twintig jaar Franse bezetting heeft deze stichting er alles aan gedaan om de Nederlandse taal en letterkunde te behouden en te stimuleren. ‘Waarom kunnen wij, Zuid-Nederlanders, ook niet zo een maatschappij Tot Nut van ’t Algemeen oprichten?’, vraagt Kats zich af, want ‘taalbeleid en volksopvoeding gaan hand in hand’.

Tot slot pleit hij voor meer boeken in het Nederlands, voor werken die het volk aanspreken, voor de afschaffing van de Belgisch/Nederlandse tolheffingen op boeken en drukwerken, en voor volksbibliotheken in alle steden en dorpen.

1257   Opening van het ‘Collège’ van Robert de Sorbon te Parijs, de toekomstige Sorbonne-universiteit.

Boudewijn V van Vlaanderen (1012-1067) en Adela van Frankrijk (1009-1079)

1067   Overlijden van Boudewijn V, graaf van Vlaanderen (55), genoemd ‘de Grote’. Hij werd geboren in Rijsel (Frans-Vlaanderen) als zoon van Otgiva van Luxemburg en Boudewijn IV van Vlaanderen. In 1028 trouwt hij met Adela, dochter van koning Robert II van Frankrijk. In 1035 volgt hij zijn vader op als graaf van Vlaanderen. Hij verwerft bovendien Zeeland en Lens (Frans-Vlaanderen).

Boudewijn V sluit zich vanaf 1045 aan bij de rebellie van hertog Godfried II van Lotharingen. Daarom worden in 1047 Boudewijn zijn Duitse Rijkslenen ontnomen, daaronder de mark Valencijn (Frans-Vlaanderen). Maar na het overlijden van keizer Hendrik III (1056) voeren de Lotharingse Rijksedelen, aartsbisschop Anno II van Keulen en paltsgraaf Hendrik I vredesbesprekingen te Andernach aan de Rijn. Intussen is Boudewijns aanzien zo groot, dat hij bij de dood van de koning Hendrik I van Frankrijk (1060) voogd wordt over diens minderjarige troonopvolger Filips I.

In 1063 verkrijgt Boudewijn op legitieme wijze de mark Ename, een belangrijk Lotharings markgraafschap ten oosten van de Schelde, van oudsher op de scheidingslijn tussen Frankrijk en het Duitse Rijk. Hij consolideerde aldus met succes de door zijn vader ingezette politiek om als Frans vazal ook Duitse Rijkslenen te verwerven. Zijn opvolgers werden aldus ook leenmannen van de keizer. Het betrokken Lotharings gebied wordt daarom Rijks-Vlaanderen genoemd.

Kort voor zijn dood steunde Boudewijn V nog de expeditie naar Engeland (1066) van zijn schoonzoon Willem de Veroveraar, die gehuwd was met zijn dochter Mathilde van Vlaanderen. Door het huwelijk van Boudewijns tweede zoon, Robrecht de Fries, met Geertrui, weduwe van de graaf van Holland, strekte de Vlaamse invloedssfeer zich over een groot deel van de Nederlanden uit.

Boudewijn reorganiseert het territoriale bestuur van Vlaanderen en beperkt de bevoegdheden van de kloosterorden. Om het dunbevolkte centrale gedeelte van zijn graafschap beter te verbinden met de rijke steden aan de kust en langs de Schelde legt hij een gordel van nieuwe steden aan in Binnen-Vlaanderen: Torhout, Ieper, Mesen, Rijsel, Kassel en Ariën. Deze nieuwe stichtingen worden hoofdplaats van een kasselrij en krijgen een jaarmarkt om kooplieden aan te trekken.

Boudewijn V sterft op 1 september 1067 en wordt begraven in de Sint-Pietersabdij te Gent. Weduwe Adela trekt zich als non terug in een klooster te Mesen (West-Vlaanderen), waar zij in 1079 overlijdt.