11 november. Historische dag: einde van de Groote Oorlog na 20 miljoen doden

Elk jaar   Herdenking van de ondertekening van de wapenstilstand die een einde maakte aan de Eerste Wereldoorlog, eigenlijk: de grote Europese oorlog. De oorlog tussen Duitsland en het Oostenrijk-Hongaarse Rijk aan de ene kant en de geallieerden (Groot-Brittannië, Frankrijk en Rusland) aan de andere kant duurde 4 jaar. Het aantal doden: 20 miljoen.

Op 11 november 1918 om 5 uur in de ochtend wordt de wapenstilstand getekend door een delegatie van beide partijen in een treinwagon midden het woud van Compiègne (Picardië). Maar het bestand gaat pas in om 11 uur ’s ochtends. Tijdens die laatste 6 uur vallen aan beide kanten nog veel slachtoffers, terwijl de wapenstilstand al ondertekend is… Zie hierover het boek van historicus Pieter Serrien Het elfde uur. 11 november 1918, de gewelddadige laatste dag van de Eerste Wereldoorlog.

Maurits Coppieters (1920-2005)

2005   Overlijden te Deinze van Maurits Coppieters (85), historicus, jurist, Oost-Europakundige en Vlaams politicus. Hij was van 1957 tot 1963 de eerste voorzitter van de Vlaamse Volksbeweging (VVB) en tegelijk de topman van het Vlaams Verbond van Katholieke Scouts (VVKS). Hij begon in de Volksunie als volksvertegenwoordiger (1965) en eindigde bij die partij als Europees parlementslid (1981). In 1989 nam hij ontslag uit de Volksunie, omdat die naar zijn aanvoelen niet snel genoeg naar links opschoof. In 1996 richtte hij samen met de socialist Norbert de Batselier de beweging Sienjaal op, met het oog op een bundeling van alle progressieve krachten in Vlaanderen. Het werd geen succes.

1975   De Portugese kolonie Angola wordt een onafhankelijke staat, de Portugezen dragen de macht over aan de marxistische onafhankelijkheidsbeweging MPLA. Die roept vervolgens de Volksrepubliek Angola uit.

1961   In het kader van de destalinisatie dopen de Sovjets de stad Stalingrad om in Volgograd. De naam ‘Stalingrad’ werd gebruikt van 1925 tot 1961. Voordien en sinds haar stichting in 1598 heette de stad Tsaritsyn.

1958   Tijdens de 11 november-herdenking wijdt monseigneur Emiel de Smedt, bisschop van Brugge, de kapel in de nieuwe crypte van de IJzertoren in. Op de nieuwe, 84 meter hoge IJzertoren is het nog wachten tot 1965.

Suzanne Noël (1878-1954)

1954   Overlijden in Parijs van Suzanne Gros (76), beter bekend als Suzanne Noël, plastisch chirurg en feministe. Ze was een van de eerste vrouwelijke plastisch chirurgen en stond bekend om haar efficiënte faceliftoperaties.

1935   Eerste grote meeting van Léon Degrelle (Rex) in het Sportpaleis in Brussel.

1935   Geboorte in Stockholm van de Zweedse filmactrice Bibi Andersson. Bekende films van haar zijn Pobre mariposa (1986), Twee vrouwen (1979), Scènes uit een huwelijk (1973), Een hartstocht (1969), Persona (1966), Het oog van de duivel (1961), De maagdenbron (1960), Op de drempel van het leven (1958), Wilde aardbeien (1957), Het zevende zegel (1957), vele daarvan met Ingmar Bergman. Autobiografie uit 1996: Ett ögonblick (Een ogenblik). Ze overleed in 2019, op haar 83ste, na drie huwelijken en na de laatste tien jaar van haar leven haar spraakvermogen te hebben verloren als gevolg van een beroerte.

1925   Georges Valois sticht de Faisceau, de eerste fascistische beweging buiten Italië. De beweging slaat niet aan en verdwijnt een paar jaar later door interne verdeeldheid. Hij schrijft hierover in zijn autobiografisch L’Homme contre l’argent: souvenirs de dix ans (1918-1928), een boek dat in 2012 werd heruitgegeven. Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog sluit Valois zich aan bij het verzet. Hij wordt op 18 mei 1944 aangehouden door de Gestapo en sterft in het concentratiekamp van Bergen-Belsen in februari 1945.

1919   Een jaar na het einde van de Eerste Wereldoorlog, om elf uur van de elfde dag van de elfde maand, wordt voor de eerste keer officieel twee minuten stilte gehouden om de doden te herdenken. Dit naar een idee van Percy Fitzpatrick, de Britse High Commissioner voor Zuid-Afrika, wiens eigen zoon in 1917 sneuvelde.

1918   Onmiddellijk na de wapenstilstand komt de activistische sluikpers op gang, pamfletten met een periodiek karakter die worden verspreid door gewezen activisten. Zo De Vliegende Aktivist, Vrij Vlaanderen en De Vrije Stem. Ze willen aantonen dat ze aanwezig blijven ondanks het verdwijnen van de Duitsers en de terugkeer van de Belgische autoriteiten. De ploeg rond de in Brussel ondergedoken August Borms speelt hierin een belangrijke rol.

Deze pamfletten propageerden een duidelijke Vlaams-nationale en anti-Belgische boodschap. De Belgische overheid, de veiligheidsdiensten en Belgische patriotten reageren hierop geïrriteerd en met agressie tegen allerlei uitingen van Vlaamsgezindheid. In de plaats van zich af te vragen hoe en waarom het activisme was kunnen ontstaan en de echte oorzaak ervan weg te nemen: de systematische onderdrukking van de Vlamingen sinds 1830.

Pieter Jelles Troelstra (1860-1930)

1918   Pieter Jelles Troelstra (1860-1930), leider van de Sociaaldemocratische Arbeiderspartij (SDAP), laat zich inspireren door de Russische communistische Revolutie. Tijdens een bijeenkomst van arbeiders in Rotterdam kondigt hij de revolutie af, en doet dat een dag later ook in de Tweede Kamer met een rede getiteld ‘Verplicht te grijpen naar de staatsmacht’. Deze gebeurtenis wordt in de Nederlandse geschiedenisboekjes mild vernoemd als ‘De vergissing van Troelstra’. Hij blijft partijleider tot 1925. In Amsterdam is een school naar hem genoemd.

1914   Slag bij Langemark in West-Vlaanderen. Het wanhopige offensief van het Duitse 26ste Legerkorps wordt verpletterd door een formidabele concentratie van Britse artillerie. Bij de doden ook vele tientallen middelbare scholieren en studenten die zich vrijwillig hadden aangemeld. Het Duitse kerkhof in Langemark wordt na de Eerste Wereldoorlog een bedevaartsoord en de plaatsnaam een mythe.

1887   Vijf anarchisten, beschuldigd van deelname aan de rellen van 1 mei 1886, worden ter dood veroordeeld en opgehangen in Chicago. Amerikaanse vakbonden hadden die dag een staking uitgeroepen voor de achturige werkdag. Als het protest escaleert en er een bom ontploft, woedt de pers tegen het ‘rode gevaar’ en wordt de staat van beleg ingesteld. Drie jaar later besluit de Socialistische Internationale om van de eerste meidag van elk jaar een dag van strijd over de hele wereld te maken.

1879   Geboorte in Gent van Edmond van Dieren, Vlaams-nationaal politicus en advocaat. Zie Vandaag 11 november 2021.

1821   Geboorte in Moskou van de Russische romanschrijver Fjodor Dostojevski, als zoon van een arts. Schreef onder meer Schuld en boete (of Misdaad en straf), De idioot, De gebroeders Karamazov, De speler, De eeuwige echtgenoot, enz. Hij zat vier jaar in een strafkamp in Siberië vanwege ‘staatsgevaarlijke activiteiten’. Hij overlijdt in 1881 aan een longbloeding, 59 jaar oud. Zijn dood veroorzaakt nationale rouw.

1790   In Londen wordt een bloem uit China tentoongesteld: de chrysant.

1671   De Nederlandse Staten-Generaal verbieden de invoer van Franse wijn. De maatregel is een reactie op Franse importheffingen op haring uit Nederland en Oost-Indische producten. De handelsoorlog zou een opmaat zijn voor de Frans-Nederlandse Oorlog (1672-79).