11 oktober. Historische dag: premier Leo Tindemans geeft het Egmontpact de doodsteek

1978   Premier Leo Tindemans neemt spectaculair ontslag, in het openbaar, op het spreekgestoelte van de Kamer. En dat tegen zijn eigen partij in. De regering valt en het Egmontpact overleeft het niet. Het ergerde Tindemans al een tijdje dat de belangrijkste beslissingen niet meer in de schoot van de regering werden genomen, maar door de partijvoorzitter, buiten hem en de ministers om. Dit systeem werd de ‘junta van de partijvoorzitters’ genoemd. Het ging om de leiders van de CVP en PSC, BSP en PSB, FDF en Volksunie.

Met de eigen woorden van de premier: ‘Voor mij is de grondwet geen vodje papier. (…) Na de scheldwoorden, beledigingen en de aanvallen die ik de laatste dagen heb moeten incasseren, (…), zeg ik: voor mij is er maar één conclusie: ik ga van deze tribune weg, ik ga naar de koning en ik bied het ontslag van de regering aan’.

Tindemans, die niet onverdeeld gelukkig is met het Egmontpact, haalt het op die manier onderuit zonder dat het tot een parlementaire stemming komt. Erg ongeliefd in Vlaams middens was onder meer het ‘inschrijvingsrecht’ voor Franstaligen uit Vlaamse gemeenten en bepaalde wijken rond de Brusselse agglomeratie: ze zouden in het Egmontpact het recht krijgen naar eigen goedvinden hun administratieve formaliteiten in het Frans te gaan afhandelen in Brussel en daar ook hun stemrecht uit te oefenen.

Jean Cocteau (1889-1963)

1963   Overlijden van Jean Cocteau (74), volledig Maurice Eugène Clément Jean Cocteau, in zijn huis in Milly-la-Forêt, bezuiden Parijs. Schrijver-dichter, ontwerper, filmmaker, veelzijdige en onconventionele kunstenaar, lid van de Académie française sinds 1955, auteur van Enfants terribles, Plain-Chant, La difficulté d’être en de toneel-monoloog La voix humaine. Hij heeft de twintigste eeuw gemarkeerd door zijn poëtische genie, met name door een gedurfde actualisering van oude mythen (La machine infernale, Orphée, Le testament d’Orphée). Ook de film La belle et la bête is van zijn hand. Zijn stijl wordt wel eens ‘poëtisch materialisme’ genoemd.

1941   Oprichting van het Genootschap Joris van Severen als vzw om de nagedachtenis van de op 20 mei 1940 vermoorde leider van het Verbond van Dietse Nationaal Solidaristen (Verdinaso) levendig te houden. Voorzitter wordt Constant van Raemdonck, een fabrikant uit Sint-Niklaas, die voor de oorlog bevriend was met Van Severen maar niet aan politiek deed. Ondervoorzitter is de Tieltse aannemer Honoré Debusschere, die voor de oorlog Van Severen financierde. Als vrijgestelde secretaris belegt Luc Delafortrie in heel Vlaanderen vergaderingen. Bij het VNV krijgt men de indruk dat Delafortrie tracht een politieke beweging te stichten. Zelf verzekert hij buiten elke politiek te willen blijven en alleen de bestudering en herdenking van Van Severen na te streven. Hij voert niettemin actie tegen de VNV-collaboratie. Mede daardoor wordt hij op 28 juli 1942 door de bezetter opgepakt. Op 23 september 1942 komt hij weer vrij op voorwaarde dat hij zich niet meer zal inlaten met het Genootschap.

1939   Het Manhattanproject: president Franklin D. Roosevelt wordt gevraagd snel de atoombom te laten ontwikkelen.

1936   De oprichting van de Katholieke Vlaamse Volkspartij (KVV), binnen het nieuwe ‘Blok der Katholieken van België’, ging gepaard met de verklaring dat ze ‘de ruimst mogelijke concentratie (wilde) bewerken van alle gezonde volkskrachten in Vlaanderen, op een ondubbelzinnige Vlaams-nationale en christelijke grondslag’. Voorzitter van het voorlopig directorium was Alfons Verbist, die al in 1924 had aangedrongen op samenwerking tussen katholieke nationalisten en niet-nationalisten in de Katholieke Vlaamse Landsbond. Tot het directorium behoorde verder Gaston Eyskens van Nieuw Vlaanderen. De KVV hoopte dat in de geest van de congressen van Leuven en Mechelen ‘een basis voor krachtdadige en loyale samenwerking zal kunnen worden gevonden in een grote politieke formatie, waarin zich zullen verenigen degenen die in Vlaanderen een nieuwe orde willen bouwen op christelijke, Vlaams-nationale en volkse grondslag’ lezen we een week later in het manifest van de KVV. Op uitnodiging van de KVV volgden onderhandelingen met gematigde leden van het VNV (Borginon, Elias, Romsée), die de grondslag moesten leggen van een christelijke Vlaamse volkspartij, wat op 8 december 1936 tot het Beginselakkoord KVV-VNV leidde.

Frédéric Chopin (1810-1849)

1899   De eerste concentratiekampen worden opgericht door de Britten in Zuid-Afrika. Zie Vandaag van 11 oktober 2022.

1896   Overlijden in Wenen van de Oostenrijkse componist Anton Bruckner (72), een eminente figuur van de 19de-eeuwse muziek. Componeerde negen grote symfonieën en drie missen in de romantische traditie. Zijn ontmoeting met Richard Wagner in september 1873 beïnvloedde de compositie van Bruckners 3de symfonie.

1850   In Oostende overlijdt koningin Louise Marie (38), dochter van de Franse koning Louis-Philippe en tweede echtgenote van Leopold I.

1830   De Poolse componist Frédéric Chopin (1810-1849), voluit Fryderyk Franciszek Chopin, geeft zijn laatste concert in Warschau. Hij verhuist naar Parijs.

Onthoofding van Henri Buat. Gravure door Jan Luyken, 1698

1666   Fatale nonchalance. Overlijden van ritmeester Buat, roepnaam van Henri de Fleury de Coulan, heer van Buat, Saint-Cyr en La Forest de Gaye, een Franse edelman die in de Nederlanden was opgegroeid omdat zijn vader in het Nederlandse leger had gediend. Hijzelf wordt page aan het hof van prins Maurits, ritmeester bij de garde van stadhouder Willem II en daarna een vertrouweling van de jonge prins Willem III. Buat trouwt met Elisabeth, de losbandige dochter van Cornelis Musch, de corrupte griffier van de Staten-Generaal die in 1650 zelfmoord had gepleegd. Met een eskadron cavalerie onder zijn bevel heeft ritmeester Buat een beslissend aandeel gehad in de succesvolle landing op het eiland Funen tijdens de Zweeds-Nederlandse Oorlog in 1659, een oorlog met Zweden ter verkrijging van vrije doorvaart door de Sont.

Buat had Engeland bezocht in het gevolg van Maria Stuart, weduwe van Willem II, en had daar van Karel II een jaargeld gekregen. In Londen slaat hij een goed figuur aan het hof en is er een populaire gast. Terwijl de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog in volle gang was, voert Buat met Gabriel Sylvius drukke onderhandelingen tussen de huizen Stuart en Oranje, en probeert in het geheim vrede te sluiten met de Engelsen. Johan de Witt was hiervan een groot tegenstander en laat ritmeester Buat oppakken voor landverraad. Door nonchalance van Buat komt een belastende brief van hem in handen van raadpensionaris De Witt. Dat is erover. Buat wordt onthoofd door de beul Christiaan Hals.

1531   Overlijden van de Zwitserse kerkhervormer Huldrych Zwingli (47). Hij sneuvelt in een veldslag bij Kappel (nabij Zurich), als militair in het protestantse leger dat een aanval van de rooms-katholieke kantons probeert te stoppen. Hij was sterk geïnspireerd door onze Nederlandse humanist Erasmus. Zijn leer kreeg navolging in Zwitserland, maar ook in Groningen en Oost-Friesland.