13 november. Net binnen: Pizarro verovert Cuzco, Inca-rijk dreigt in te storten

Algemeen   In Luxemburg Nationale Boomplantdag die sinds 1992 jaarlijks op de tweede zaterdag van november wordt gehouden.

1974   Overlijden van Vittorio De Sica, Italiaans filmregisseur en acteur. Bekend gebleven is zijn De fietsendief.

Edgar Lehembre (1903-1970)

1970   Overlijden te Wilrijk (Antwerpen) van Edgar Lehembre, arts en Vlaams jeugdleider. Hij komt uit het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (AKVS) en maakt tijdens zijn studies in Leuven de studentenrevolte tegen de academische overheid mee en de reacties op de Bormsverkiezing van 1928. Zo wordt hij Vlaams-nationalist en actief Heel-Nederlander. In 1938 volgt hij Hilaire Gravez op als leider van het Algemeen Vlaams Nationaal Jeugdverbond (AVNJ). Lehembre geeft de jeugdbeweging duidelijke statuten en besteedt veel aandacht aan kadervorming.

In mei 1940 wordt Lehembre – zonder aanklacht – gearresteerd en naar een kamp in het zuiden van Frankrijk afgevoerd. Terug in Vlaanderen in augustus 1940 neemt hij de leiding van het AVNJ weer op zich en wordt in juli 1941 leider van ‘eenheidsjeugdbeweging’ Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen (NSJV). Maar binnen dit NSJV groeit verzet. Lehembre wordt verweten dat hij te laks optreedt tegen de Duitse bezetter en de Heel-Nederlandse gedachte naar de achtergrond verplaatst. Van Duitse kant werd hij dan weer ervaren als te katholiek en te Diets. In 1943 neemt hij ontslag.

De krijgsraad van Antwerpen veroordeelt Lehembre op 5 december 1944 tot de doodstraf. Na drieënhalf bange jaren wordt zijn straf in 1948 omgezet in levenslange dwangarbeid. Na zijn vrijlating in 1951 vestigt hij zich als huisarts op de Oude Korenmarkt in Antwerpen en blijft buiten de politiek.

Ayaan Hirsi Ali

1967   Geboorte van Ayaan Hirsi Ali, Somalisch-Nederlandse politica die opkomt voor de emancipatie van moslimvrouwen en tegen vrouwelijke genitale verminking (VGV), die nog te vaak ‘vrouwenbesnijdenis’ wordt genoemd.

1963   Overlijden te Etterbeek van Hendrik Tanrez. Hij komt uit een Franstalige familie, maar toont al jong veel belangstelling voor de Vlaamse Beweging. Tanrez behoort tot de groep vrijzinnige jongeren met uiterst-linkse ideeën, waarvan er nogal wat in het activisme stappen. Na 1914 wordt Tanrez activist, voorzitter van de Brusselse afdeling van de Groeningerwacht, en vast medewerker van de Gazet van Brussel. In 1917 schrijft hij onder het pseudoniem Zentra (anagram van Tanrez) zijn eerste brochure Aan den IJzer, waarin hij de taalwantoestanden aan het IJzerfront aanklaagt.

Tanrez ziet het activisme als een revolutionaire beweging. Hij is betrokken bij het socialistische weekblad De Vlam, en wordt secretaris van de Centrale voor Socialistische Demokratische Aktie. Na de Eerste Wereldoorlog geeft Tanrez talrijke brochures uit, waaronder de Nieuwe catechismus voor de Vlaamse nationalist (1925). Hij neemt het initiatief voor het maandblad Brussel, orgaan van het Vlaams Verbond voor Brussel en wordt redacteur van het dagblad De Schelde (1919-1936), daarna van De Dag, waarin hij de parlementaire rubriek verzorgt. In 1940 stapt hij in de collaboratie. Dat tot 1943. Hij wordt dan redactiesecretaris van Het Laatste Nieuws.

Na de Tweede Wereldoorlog wordt Tanrez veroordeeld tot vijf jaar hechtenis, een miljoen frank schadevergoeding en het verbod tot publiceren. Na zijn invrijheidstelling in 1948 leeft hij in relatieve armoede, maar blijft Vlaams-nationalist en schrijft nog vele artikelen voor onder meer Opstanding, Het Pennoen en Dietsland-Europa. In zijn brochure De hel ontketend klaagt hij de Belgische repressie aan. Bij de eerste Vlaams-nationale partijvorming na 1945, de Vlaamse Concentratie, tekent hij weer present als hoofdredacteur van het partijblad Vlaanderen.

1944   Het verzet levert in België de wapens in, in ruil voor een nietsontziende repressie met 242 uitgevoerde doodstraffen en meer dan 53 000 veroordelingen. De Waalse senator Joseph Pholien, later eerste-minister, spreekt van een ‘justice de roi nègres’…

1937   Overlijden te Sint-Jans-Molenbeek van Lodewijk Peerenboom. Hij kwam uit een Vlaamsgezinde familie en deed zich in 1905 opmerken als medestichter van Eendracht is Macht, de ironische naam van een vennootschap die er in 1909 in slaagt in Brussel het Vlaamse Huis op de Grote Markt 16 te openen. Nu is daar een KBC kantoor gevestigd. In datzelfde jaar sticht hij met vier vrienden Het Muziekfonds dat in Brussel grote muzikale manifestaties organiseert.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt Peerenboom activist en lid van de Raad van Vlaanderen. Als directe medewerker van August Borms staat hij in voor de vernederlandsing van het openbaar leven. Peerenboom vernederlandst in Brussel vier schouwburgen, waaronder de Folies-Bergère. In 1916 is hij medeoprichter van de activistische Vlaamse Landsbond in Brussel.

In 1918 wijkt Peerenboom even uit naar Nederland, maar in 1920 verschijnt hij vrijwillig voor het Belgisch gerecht. Hij wordt veroordeeld tot twee jaar hechtenis en 20 000 frank schadevergoeding aan de Belgische staat. Daarna wordt hij weer actief deel in de Vlaamse Beweging in Brussel als medestichter van het Vlaams Economisch Verbond, afdeling Brussel (1927). In zijn laatste levensjaren is Lodewijk Peerenboom minder actief, want haast volslagen blind.

1916   Overlijden tijdens de Sommeslag aan het front te Beaumont-Hamel (Picardië) van de Engelse auteur Hector Hugh Munro, beter bekend onze zijn pseudoniem Saki. Hij werd beïnvloed door Oscar Wilde, Lewis Carroll en Rudyard Kipling. Zijn fantastische verhalen, geschreven met vaak bijtende humor en met een zowel conservatieve als heidense inspiratie, zorgen voor een snel succes.

1909  Geboorte te Antwerpen van de Vlaamse auteur Paul de Vree. Hij is afkomstig uit een arbeidersgezin, wordt historicus, docent aan de Stedelijke Normaalschool in Antwerpen en medewerker van de Volksuniversiteit Herman van den Reeck. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is De Vree secretaris van Gerard Walschap, die eind 1941 de leider werd van de Kamer voor Letterkundigen. De Vree is ook een vaste medewerker van Westland, het ‘cultureel-letterkundig tijdschrift voor Vlaanderen’ van Filip de Pillecyn.

Na de bevrijding wordt De Vree uit zijn functie van docent ontzet. Hij is meteen weer betrokken bij allerhande Vlaams-nationale initiatieven. Zo behoort hij tot de redactie van Golfslag (1946-1950), maar krijgt dan andere inspiratie. Als hij dit tijdschrift een meer zuiver literair karakter wil geven loopt het mis. De Vree richt De Tafelronde (1953-1981) op. Hij verlaat het pad van de traditionele cultuur voor experimentele avant-garde. Zo wordt hij onder meer medestichter van het Modernistisch Centrum.

1882   Geboorte van Jozef Cardijn, Vlaams priester, stichter en bezieler van de Katholieke Arbeiders Jeugd (KAJ).

1859   Overlijden van Prudens van Duyse, Vlaamse dichter en Heel-Nederlander, medeoprichter van het genootschap De tael is gansch het volk. In zijn gedicht Zuid en Noord schrijft hij:

‘O Zuid en Noord, verbroedert met elkander,

En leve Nederland!’

1584   De stad Antwerpen, ingesloten en belegerd door de Spaanse troepen van Alexander Farnese, wijst trots het vredesaanbod af. Oostende en Antwerpen zijn de laatste twee Zuid-Nederlandse steden die de Generaliteit der Nederlanden trouw blijven.

1533   De Spaanse conquistador Francisco Pizarro neemt Cuzco in. Het Inca-rijk stort in elkaar. Wat volgt is een van de grootste cultuurvernietigingen van de geschiedenis.