15 augustus. Net binnen: anticommunistische generaal Pjotr Wrangel vermoord in Brussel

2007   Een enorm zware aardbeving treft het zuiden van Peru. De aardbeving heeft een kracht van 8.0 op de schaal van Richter. Er vallen minstens 500 doden.

1994   Illich Ramirez Sanchez – een Zuid-Amerikaanse terrorist die bekend staat als ‘Carlos’ en ook als ‘De Jakhals’- wordt in Parijs gearresteerd na te zijn uitgeleverd door Syrië. Hij wordt in 1997, 2011 en 2017 in Frankrijk veroordeeld tot drie levenslange gevangenisstraffen.

1976   Overlijden van Dominique van Damme, een ingenieur uit de familie van de scheepsbouwer Boel. Op zondagavond 15 augustus 1976 stort hij in Zuid-Frankrijk neer met een vliegtuig dat hijzelf bestuurt. Pas enkele weken voordien was hij afgevaardigd bestuurder geworden van de Vlaamse Uitgeversmaatschappij (VUM). Hij werd belast met de dagelijkse leiding van het bedrijf dat Andre Leysen had opgericht om het failliete Standaard-concern te redden. Leysen nam daarna zelf de leiding waar, tot hij die kon toevertrouwen aan Guido Verdeyen, een Gevaert-ingenieur met computerervaring, die directeur-generaal werd.

1969   In Woodstock bij New York (VS) begint het ‘Music and Art Festival’. Het zal het beroemdste rockfestival aller tijden worden.

Amaat Joos (1855-1937)

1937   Overlijden in Gent van Amaat Joos (82), Vlaams studentenleider, priester en taalkundige. Deze volksjongen wordt door zijn ouders naar het toen Franstalige Klein Seminarie van Sint-Niklaas gestuurd ‘om Frans te leren’. Dat doet hij, maar hij wordt er tevens Vlaamsgezind. Joos wordt de leidende figuur worden van de Klauwaerts, een uit de lettergilde spontaan gegroeide flamingantische studentenvereniging. Hij legt contact met Albrecht Rodenbach en Pol de Mont die de Roeselaarse en Mechelse studentenwerking leiden. Daaruit ontstaat de overkoepelende kring De Jonge Taalvrienden. De drie studentenleiders organiseren in 1877 samen een studentenlanddag in Gent. Ze voeren er het woord voor honderden opgekomen Vlaamse studenten.

Intussen studeert Joos theologie aan het Groot Seminarie te Gent. Tegelijk zet hij zijn actie verder en schrijft Vlaamse studentenliederen. Hij wordt aangesteld tot leraar aan de Bisschoppelijke Normaalschool te Sint- Niklaas. Daar brengt hij zijn studenten de liefde voor de moedertaal bij. In 1881 wordt hij tot priester gewijd en in 1891 aangesteld tot directeur van de normaalschool. Die groeit onder zijn beleid uit tot een brandpunt van Vlaamsgezindheid. Hij is dan pas 36.

De talentrijke Joos zet zich in voor een goede didactische aanpak van het onderricht in de volkstaal en publiceert handleidingen voor Nederlandse spraakkunst. Ondanks zijn manifeste Vlaamsgezindheid wordt hij hoofdredacteur van het Tijdschrift van het Katholiek Onderwijs. In 1901 wordt hij lid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde en in 1908 van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden. Joos, die altijd buiten de politiek is gebleven, protesteert in 1917 tegen de oprichting van de activistische Raad van Vlaanderen.

Na de Eerste Wereldoorlog leidt Amaat Joos als hoofdbestuurslid van het Davidsfonds deze vereniging mee in de moeilijke naoorlogse jaren van heropbouw (Sandra Maes). Verder is Joos ook bekend voor zijn studies over de volkstaal en volkskunde van zijn geboortestreek het Land van Waas. Samen met zijn studenten en de ‘Waasche Zanters’ publiceerde hij al rond 1900 het Waasch Idioticon (woordenboek van het Wase dialect) en publiceert hij volkskundige bijdragen, sprookjes, raadsels en vertellingen.

1912   Open brief van de Waalse, socialistische politicus Jules Destrée (1863-1936) aan de Belgisch koning Albert I met de legendarische woorden: ‘Sire, er zijn geen Belgen’. Zie Vandaag van 15 augustus 2022.

1878   Geboorte in Zarasai (Litouwen), in een Baltisch-Duitse familie, van Pjotr Wrangel, anticommunistisch generaal, boegbeeld van het Witte Leger in Rusland. Baron Wrangel neemt na zijn officiersopleiding deel aan de Russisch-Japanse Oorlog (1905) en is tijdens de Eerste Wereldoorlog commandant van een Russische cavalerie-eenheid.

Na de bolsjewistische Oktoberrevolutie van 1917 trekt Wrangel naar de Krim en treedt hij toe tot het ‘Witte’ vrijwilligersleger dat tegen de ‘Roden’ vecht. In het voorjaar van 1919 krijgt hij daar het commando over de Kaukasische legereenheden, waaronder veel Kozakken. Hij dwingt veel gezag af in de burgeroorlog door aan het hoofd van zijn troepen veertig dagen lang onder de verzengende steppezon naar Tsaritsyn (het latere Stalingrad, nu Volgograd) te marcheren en het in te nemen. Zijn troepen nemen 40 000 communisten gevangen en bemachtigen grote hoeveelheden munitie.

Ondanks zijn successen komt Wrangel regelmatig in conflict met zijn opperbevelhebber Anton Denikin. Door diens foute strategie beheersen de Witten in januari 1920 alleen nog de Krim. Wrangel wordt verbannen, maar in april haalt Denikin hem terug, onder druk van andere Witte officieren, en draagt het oppercommando van de resterende Witte troepen aan hem over. Onder Wrangel zette de Witten vanuit de Krim een laatste actie tegen de bolsjewieken op, maar de toestand is te ver gedegradeerd en de Witten worden definitief verslagen.

Wrangel kan via Turkije en Tunesië naar Joegoslavië ontkomen en wordt de leider van de Witten in ballingschap. In 1924 richt hij de Russische Al-Militaire Unie op, die blijft strijden tegen het bolsjewisme. Wrangel woont vanaf november 1926 in Ukkel (Brussel). Hij sterft er in 1928 op de leeftijd van 49, hoogstwaarschijnlijk vergiftigd door een Sovjet geheim agent.

DBNL

Jan Pellering (1817-1877)

1854   In de marge van voortdurende botsingen tussen katholieken en liberalen wordt in Brussel de eerste vrijdenkersbond opgericht, L’Affranchissement, van rationalistisch-materialistische strekking. Franse gelijkgezinden steken een helpende hand toe. Weldra volgen filialen in een aantal Waalse steden: Luik in 1864, Verviers in 1869, Hoei in 1871, Spa in 1876, Seraing in 1879 en Flémalle in 1888. Deze kringen streven steeds dezelfde doelstellingen na: de organisatie van burgerlijke plechtigheden inclusief begrafenissen, de verbetering van de toestand van de arbeiders, het onderwijs van vrouwen, de uitbreiding van het kiesrecht en de oprichting van seculiere scholen. Een van de oprichters van de vereniging was de Brusselse laarzenmaker, volksredenaar en straatvechter Jan Pellering (1817-1877). Die had in 1847 ook mee aan de wieg gestaan van de Association démocratique, met Karl Marx himself als ondervoorzitter. Pellering was ook redacteur en uitgever van Le Prolétaire.

Walter Scott (1771-1832)

1771   Geboorte in Edinburgh van de Schotse schrijver en dichter sir Walter Scott (1771-1832), als zoon van een advocaat. Tijdens zijn leven wordt hij gezien als een van de grootste schrijvers uit de wereldliteratuur. Hij is een van de vaders van het Schotse nationalisme, alhoewel dat omstreden is. Vermaard gebleven zijn onder meer zijn Ivanhoe, Kenilworth, Quentin Durward, The heart of Midlothian, Rob Roy, The bride of Lammermoor. Er bestaan talrijke verfilmingen van zijn werken. Niet minder belangrijk is zijn poëzie: The minstrelsy of the Scottish border, The lady of the lake, The lion of Scotland, The field of Waterloo, enz. Hij wordt in 1799 sheriff van Selkirkshire en later griffier van de hoogste Schotse rechtbank. Hij overlijdt in 1832 op de leeftijd van 61.