15 januari. Net binnen: British Museum geopend

Elk jaar   In Nederland Dag van de Elfstedentocht. Deze datum is gekozen omdat op 15 januari 1909 de Vereniging De Friesche Elf Steden werd opgericht, organisator van de Elfstedentocht. Sinds 1909 zijn er slechts 15 officiële Elfstedentochten gehouden. De laatst georganiseerde tocht werd 25 jaar geleden verreden op 4 januari 1997. Slechts drie schaatsers hebben ieder twee overwinningen op hun naam staan: Coen de Koning (1912 en 1917), Auke Adema (1940 en 1941) en Evert van Benthem (1985 en 1986). Sinds 1985 mogen ook vrouwen deelnemen aan de Elfstedentocht. In 1985 was Lenie van der Hoorn de eerst-aankomende vrouw. In 1986 was dat Tineke Dijkshoorn en in 1997 Klasina Seinstra.

2001   De Engelstalige Wikipedia gaat van start als internetencyclopedie. Deelnemers kunnen zelf artikelen plaatsen. Een redactie is er niet, maar er is wel controle door ‘moderators’.

Annie Palmen (1926-2000)

2000   Overlijden in Beverwijk van Annie Palmen, Nederlands zangeres, onder meer bekend van De Boertjes van Buuten.

1997   De Israëlische premier Netanyahu en de Palestijnse leider Arafat tekenen een akkoord over Hebron en de gefaseerde terugtrekking van de Westelijke Jordaanoever door Israël. Uiterlijk augustus 1998 moet Israël zich van de Westelijke Jordaanoever hebben teruggetrokken, uitgezonderd de nederzettingen en militaire locaties.

1970   Einde van de Biafra-oorlog. Na drie jaar strijd moet Biafra capituleren. Aan de afscheiding en de onafhankelijkheid komt een einde. Biafra wordt weer ingelijfd bij Nigeria. De oorlog was ontstaan uit de etnische en religieuze conflicten tussen de christelijke Igbo en de islamitische Haussas. Deze oorlog kwam vooral in het nieuws door de uithongering van de burgerbevolking in Biafra. Dit leverde voor het eerst schokkende tv-beelden op van hongerende Afrikanen.

Biafra had een kleine eigen luchtmacht onder leiding van de Zweedse graaf Carl Gustaf von Rosen (1909-1977). Met Britse militaire steun en de levering van vliegtuigen en artillerie door de Sovjet-Unie aan Nigeria keren de krijgskansen definitief. In januari 1970, na tweeënhalf jaar strijd en door iedereen in de steek gelaten, blijft Biafra niets anders over dan te capituleren. Een à twee miljoen Biafranen zijn in moordpartijen en van ontbering omgekomen. Toch wordt dit internationaal niet erkend als genocide.

1963   De Noordzee bevriest enkele dagen. In Friesland kan men, wegens/ondanks deze barre weersomstandigheden, de legendarische Elfstedentocht houden. Winnaar is de 32-jarige Reinier Paping.

1929   Publicatie van het eerste nummer van De Torrewachter, tijdschrift uitgegeven door het Vlaams Verbond van Frankrijk onder het motto ‘Wees Vlaming dien God Vlaming schiep’. Dit Nederlandstalig, volks maandblad bracht duizenden Frans-Vlamingen weer in contact met de geschreven Nederlandse taal en wordt de tribune van een aantal intellectuelen en literatuurliefhebbers tussen wie een hechte band van Vlaamsgezindheid werd gesmeed. Voor de Nederlandsonkundigen verschijnt tegelijk het maandblad Le Lion de Flandre.

1921   Overlijden in Aarschot van Jan Bols (78), Vlaams priester en taalijveraar, doctor honoris causa van de KULeuven (1913). Hij wordt lid van de Zuid-Nederlandse Maatschappij voor Taalkunde (1876) en van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in Leiden (1912). Bols is in 1881 medeoprichter van De Student en wekt in de lijn van Guido Gezelle geestdrift op voor de studie van de volkstaal, het verzamelen van spreekwoorden en zegswijzen, het opsporen van sagen en volksverhalen. In 1886 neemt Bols het initiatief tot oprichting van het tijdschrift Het Belfort. Zijn Nederduitse Bloemlezing en Nederduits Leesboek (in samenwerking met zijn oud-leerling Jakob Muyldermans) werden in de vrije secundaire instellingen decennialang gebruikt. In de colleges verkreeg zijn Bloemlezing de smalende bijnaam van ‘Manuel du flamingantisme’.

1919   In Berlijn worden in de nacht van 15 op 16 januari de leiders van de Duitse, communistische Spartakistenopstand, Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht, vermoord door paramilitairen. Het blad Die Rote Fahne wordt verboden. Twee dagen later worden in Spandau nog vier kopmannen van de Spartakisten doodgeschoten wegens hun poging tot revolutie naar Russisch voorbeeld. Rosa Luxemburg, van Pools/Joodse origine, had op 4 januari nog een van haar laatste artikelen de titel meegegeven: In Berlijn heerst orde.

1918   Geboorte in Bakos, een voorstad van Alexandrië, van Gamal Abdel Nasser, Egyptisch staatsman. Hij was de tweede president van de Egyptische republiek, van 1956 tot zijn dood in 1970. Zijn politiek is gericht op onafhankelijkheid van de grote blokken, op socialisme, met een pan-Arabische visie.

1911   Geboorte in Scheveningen van Wim Kan, Nederlands cabaretier, vooral bekend voor zijn oudejaarsconferences. Vanaf 1933 staat zijn echtgenote Corry Vonk hem terzijde, samen richtten ze in 1936 het ABC-Cabaret op. Hij wordt tot de ‘Grote Drie van het Nederlandse cabaret’ gerekend, samen met Wim Sonneveld en Toon Hermans. Tijdens WO II zat Kan in een Japans kamp in Nederlands-Indië (Indonesië) en werkte hij als dwangarbeider aan de Birmaspoorweg. Toen de Japanse keizer Hirohito in oktober 1971 Nederland bezocht, protesteerde Kan fel en riep op om de keizer als oorlogsmisdadiger voor de rechtbank te brengen.

Floris Couteele (1897-1931)

1897   Geboorte te Antwerpen van Floris Couteele, jurist en Vlaams-nationalist. Door bemiddeling van Frans van Cauwelaert wordt hij juridisch adviseur bij de firma Gevaert. De eigenaar, Lieven Gevaert, belast hem in het voorjaar van 1926 met het opstellen van de statuten van het Vlaams Economisch Verbond (VEV). Daarna speelt hij een belangrijke rol bij de voorbereiding van de verkiezingen van de rechtbanken van koophandel, waar het VEV een vernederlandsing wil doordrukken.

In april 1929 verschijnt Couteeles eerste bijdrage in het door Victor Leemans uitgegeven Jong Dietsland. Ophefmakend was de reeks Dagboek van een arrivist. Met zijn Dagboek mengt Couteele zich in een discussie die al vanaf 1927 op gang was gekomen en waarbij men in radicale Vlaams kringen sommigen, onder wie Marnix Gijsen (Jan-Albert Goris), ervan beschuldigt hun Vlaams-nationale jeugdidealen opzij te hebben geschoven om carrière te maken. Tussen beiden ontspint zich een heftige polemiek. Het komt nooit meer goed tussen Floris Couteele en Marnix Gijsen. Die wordt in 1975 baron, maar dan is Couteele al lang (1931) overleden.

Sofja Kovalevskaya op een Russische postzegel uit 1996

1850   Geboorte in Moskou van Sofja Kovalevskaja. Zij was niet alleen de eerste grote Russische vrouwelijke wiskundige, maar in 1889 was zij ook de eerste vrouw die in Europa tot een volledig hoogleraarschap werd benoemd.

1759   In Londen opening van het British Museum, het oudste openbare museum ter wereld. Het is ontstaan dankzij sir Hans Sloane (1660-1753), een Schotse verzamelaar die na zijn dood zijn verzameling kunstwerken en zijn bibliotheek aan de staat naliet.