15 januari. Net binnen: Sofja Kovalevskaja geboren, eerste vrouwelijke hoogleraar ooit

Elk jaar   In het oude Rome, feest van de Carmentalen ter ere van Carmenta, godin die toeziet op alle geboortes.

Dolores O’Riordan (1971-2018)

2018   Overlijden van de Ierse zangeres, liedschrijfster en gitariste Dolores O’Riordan (46)). Ze verdrinkt in haar bad, in een hotel in Londen. Ze was dronken. Ze was de zangeres van de groep The Cranberries. Bekende nummers: Linger, Just my imagination, Ode to my family, Zombie, Salvation. Solo: Are you listening?, No baggage?, Ordinary day, When we were young, Black widow, enz.

1993   Salvatore ‘Totò’ Riina (1930-2017), de meest gezochte maffiabaas van Italië, kan eindelijk worden gearresteerd in Palermo (Sicilië).

1992   De Europese Gemeenschap (EG) besluit om Slovenië en Kroatië officieel te erkennen. De twee landen herwonnen hun onafhankelijkheid na de ineenstorting van Joegoslavië.

1971   In Brazilië wordt Tancredo Neves gekozen als eerste burgerpresident na 21 jaar militaire dictatuur. Hij wordt in maart plotseling ziek en sterft op 21 april 1971. Vraagtekens over de eigenlijke doodsoorzaak blijven levendig tot op vandaag.

Willem Frederik Hermans (1921-1995)

1971   De schrijver Willem Frederik Hermans (1921-1995) uit Haren weigert de hem toegekende P.C. Hooftprijs. Groot auteur, maar humeurige man. In 1973 zal Hermans boos ontslag nemen als lector fysische geografie op de Rijksuniversiteit Groningen, en naar Parijs verhuizen.

1971   De Aswan-dam in Zuid-Egypte wordt officieel in gebruik genomen door de Egyptische president Anwar Sadat (1918-1981) en de Russische president Nikolai Podgorny (1903-1983). De Sovjet-Unie financierde en bouwde de dam.

1915   Eerste nummer van de krant Het Vlaamse Nieuws. Een curiosum: het blad was Vlaamsgezind, vrijzinnig, progressief-liberaal en kreeg Duitse subsidies.

1881   Geboorte in Leuven van Lodewijk Goemans, filoloog en Vlaams-nationaal politicus. Hij doctoreert in de wijsbegeerte en letteren aan de KULeuven en wordt prefect aan het atheneum van dezelfde stad. In november 1917 wordt Goemans voorzitter van het vrij activistische Katholiek Vlaams Verbond van Leuven. Daarvoor wordt hij na de oorlog uit zijn ambt ontzet. Na een jaar voorarrest wordt hij voor het Hof van assisen vrijgesproken. Goemans wordt opnieuw leraar te Antwerpen en sluit zich aan bij het Vlaams Nationaal Verbond (VNV). In 1936 staat hij op de senaatslijst, maar wordt niet verkozen. Als lijsttrekker voor het district Borgerhout wordt hij wel verkozen in de provincieraad. Bij de parlementsverkiezingen van 1939 wordt hij verkozen tot senator. Tijdens de oorlog bleef hij plaatselijk actief in het VNV. Na de oorlog werd hij veroordeeld tot één jaar cel. Na zijn vrijlating speelde hij geen politieke rol meer. Hij overlijdt in 1957 op de leeftijd van 76. Hij heeft dus de verkiezing van zijn zoon Hector Goemans tot volksvertegenwoordiger (1965) en senator (1977) van de Volksunie niet meer meegemaakt. Zie Vandaag van 10 oktober 2022.

1881   Overlijden in Sint-Jans-Molenbeek (Brussel) van Jozef Schoep, een Vlaamse arbeider die door zijn koppigheid beslissende invloed heeft gehad op de taalstrijd. Als de eentalige Vlaamse arbeider Jozef Schoep in 1872 de geboorte van zijn zoontje gaat aangeven op het gemeentehuis van Sint-Jans-Molenbeek, weigert de ambtenaar de aangifte in het Nederlands op te stellen. Waarop de beledigde Schoep, toen 24, weigert aangifte te doen. Niet de ambtenaar, maar vader Schoep wordt hiervoor veroordeeld: een boete van 50 frank en de gerechtskosten. Deze veroordeling veroorzaakte groot protest in Vlaanderen en Kamerlid Jan J. de Laet drong in het parlement aan op een snelle behandeling van het op 13 april 1872 ingediende wetsvoorstel-Edward Coremans inzake het taalgebruik in rechtszaken.

Schoep tekent intussen beroep aan, maar men verbiedt zijn advocaten F. de Laet en A. de Pooter in het Nederlands te pleiten. Na protest wordt dit wel toegestaan, maar op voorwaarde dat de pleidooien voor de rechters in het Frans worden vertaald. De voorzitter weigert echter in te gaan op de eis van de verdedigers om het Franse requisitoir (de eis van het openbaar ministerie) voor beschuldigde Schoep in het Nederlands te vertalen Dat leidt tot een zodanig tumult dat de zaal moet worden ontruimd.

Jozef Schoep, geboren in het Kempische Hoogstraten, legt er zich niet bij neer en trekt naar het Hof van Cassatie. De veroordeling van Schoep wordt niet alleen bevestigd, maar men velt ook een arrest (12 mei 1873) dat advocaten het recht ontzegt om hoe dan ook in het Nederlands te pleiten. De Vlaamse verontwaardiging barst nu helemaal los, en (bijna) de voltallige Gentse balie (74 advocaten) stuurt een protestmemorandum naar de Kamer waarin ze erop wijst dat het taalgebruik in rechtszaken enkel via een wet kan worden geregeld.

De Vlaamse vrijzinnige vereniging De Veldbloem organiseert op 29 juni 1873 een protestmanifestatie in Brussel, waarop ongeveer 9000 mensen aanwezig zijn. Het parlement keurt intussen het wetsvoorstel-Coremans goed en zo wordt de eerste taalwet goedgekeurd op 17 augustus 1873. Na de vroege dood van Schoep (1881) brengt De Veldbloem een fonds bijeen voor diens rechteloos zoontje, wiens burgerlijke stand pas geregeld wordt in 1882. De jongen is dan 10 jaar.

1850   Geboorte in Moskou van Sofja Kovalevskaja. Ondanks haar talent voor wiskunde kan ze als vrouw in Rusland geen universitaire opleiding volgen. Om een studie in het buitenland te volgen, heeft ze een schriftelijke toelating nodig van haar vader of echtgenoot. Ze gaat een schijnhuwelijk aan met een jonge student. Zij wordt niet alleen de eerste grote Russische vrouwelijke wiskundige, maar in 1889 ook de eerste vrouw die in Europa tot een volledig hoogleraarschap werd benoemd. Ze sterft in 1891, pas 41 jaar oud.

François-Joseph Talma (1763-1826)

1809   Geboorte in Besançon van Pierre-Joseph Proudhon, theoreticus van een anarchistische variant van het socialisme en voorloper van het Europese federalisme.

1763   Geboorte in Parijs van de dramatische acteur François-Joseph Talma. Hij debuteert in 1787 bij de Comédie Française waar hij, door tragedie terug te brengen tot meer natuurlijkheid, de bombastische theatrale conventies van zijn tijd vernieuwt. Hij is de favoriete acteur van Napoleon Bonaparte. Die laat hem – hij is dan al keizer Napoleon I – in 1808 spelen in Erfurt, voor een publiek van koningen, en verklaarde bij deze gelegenheid: ‘Vandaag is het lot identiek met de politiek. Tragedie is daarvan de gedramatiseerde uitdrukking’.

1808   Een springvloed veroorzaakt overstromingen in Vlaanderen. In Zelzate komen 20 mensen om het leven. Het water stond ‘18 duim[en] boven het normale’, dat is ongeveer een halve meter.

1643   Luik wordt zwaar getroffen door een overstroming van de Maas. De Pont des Arches en circa 200 huizen worden verwoest, waardoor circa 80 mensen omkomen. Ook in de stad Hoei houdt de overstroming nog lelijker huis. Hier worden circa 300 huizen vernield. Tussen het puin worden de lichamen van ongeveer 200 mensen gevonden.

Koop nu Vandaag in de loop der jaren in de Doorbraak-boekhandel.