15 oktober. Net binnen: Vesalius overleden op pelgrimstocht, opgelegd vanwege ‘ketterse’ medische inzichten

1986   De Amerikaanse president Ronald Reagan en Sovjetleider Michail Gorbatsjov ontmoeten elkaar in het zogenoemde Höfði Huis in de IJslandse hoofdstad Reykjavik. Doel van de ontmoeting is het terugbrengen van het aantal kernwapens en een einde maken aan de Koude Oorlog. Het Höfði Huis is een withouten landhuis, gebouwd in Noorse stijl. Tijdens deze topontmoeting patrouilleren er voor de kust van Reykjavik zeven schepen die vanaf zee de veiligheid in de gaten moeten houden. Met een speciale wet worden drie hotels tijdelijk door de overheid geconfisqueerd en veel journalisten logeren noodgedwongen bij IJslandse gezinnen.

Reagan en Gorbatsjov kwamen niet tot een concreet vergelijk, maar er werd een pad gelegd, er werd een dialoog gestart, ze leerden elkaar beter kennen en er werd iets van een vertrouwensband opgebouwd. Met de kennis van nu was deze ontmoeting in Reykjavik wel degelijk het begin van het einde van de Koude Oorlog. Hier werd de basis gelegd voor latere nucleaire akkoorden.

1943   Emmanuel d’Astier de La Vigerie, commissaris van Binnenlandse Zaken in de voorlopige Franse regering van Algiers, stuurt een bericht naar verzetsorganisaties.

Walter Flex (1887-1917)

Hij verzoekt ervoor te zorgen dat, zodra het gebied is bevrijd, al ‘binnen een paar uur de revolutionaire repressie van het verraad is verzekerd, in overeenstemming met het legitieme voornemen tot weerwraak van de militanten van het verzet’. Hij was getrouwd met Lioubov Krasin, dochter van de bolsjewist Leonid Borisovitsj Krasin (1870-1926), rechterhand van Lenin.

1917   Walter Flex, de dichter van Wildgänse rauschen durch die nacht…, wordt voor Riga (Letland) geraakt door een kogel, terwijl hij te paard een Russische stelling aanvalt. Hij sterft de volgende dag op het Estse eiland Oesel. In 1940 werden zijn stoffelijke resten teruggebracht naar Königsberg en bijgezet op de garnizoensbegraafplaats. Een kopie van het op zijn graf opgerichte kruis werd in oktober 1977 bij het Walter Flex-monument in Bad Ditzenbach (Baden-Württemberg) geplaatst. De Nederlandse versie van de Wildgänse luidt: Stormvogels aan het Dietse strand.

1917   Overlijden door executie in Vincennes van Mata Hari, pseudoniem van Margaretha Geertruida (Griet) Zelle. Zie Vandaag van 15 oktober 2022.

Yvonne Groffi (1911-1953)

1911   Geboorte te Sint-Truiden van Yvonne Groffi, beter bekend als ‘mevrouw Van Haegendoren’, naar haar echtgenoot Maurits, de latere Volksunie-senator. Ze wordt de eerste Vlaamse akelaleidster bij het Vlaams Verbond van Katholieke Scouts (VVKS). Aangemoedigd door haar man, toen verbondscommissaris van het VVKS, sticht zij de Katholieke Vlaamse Meisjesgidsen, of Blauwe Gidsen, naar hun uniformkleur. Ze stemt doordacht de principes van scouting af op katholieke Vlaamse meisjes. Onder kerkelijke invloed worden de Vlaamsgezinde Blauwe Gidsen na de Tweede Wereldoorlog opgeslorpt door de Katholieke Meisjesgidsen van België (KMB), een fusie die niet lukt.

In 1947 publiceert Groffi haar Meisjes-Gidsen, handboek voor leidsters, een standaardwerk. Wat niet belet dat Yvonne van Haegendoren-Groffi in datzelfde jaar wordt uitgesloten uit de KMB. Hierop richt zij in 1948 het Vlaams Verbond der Katholieke Meisjes-Gidsen op. Yvonne Groffi overlijdt in 1953 bij de geboorte van haar zesde kind. In de loop van het volgende decennium keren de lokale afdelingen van de Blauwe Gidsen terug naar de KMB of gaan op in Vlaams-nationale jeugdbewegingen.

Het Justitiepaleis te Brussel

1883   Inhuldiging van het Brusselse Justitiepaleis, gebouwd naar een ontwerp van de Brusselse architect Joseph Poelaert (1817-1879). Het was toen bij de grootste bouwwerken ter wereld en het is nog steeds het grootste gebouw in zijn soort. Als locatie voor het nieuwe justitiepaleis werd gekozen voor de vroegere Galgenberg, waar veroordeelden werden opgehangen. De uitvoering van dit megalomane project duurde 23 jaren. Hitler was een grote fan van het gebouw en stuurde Albert Speer naar Brussel om het te bestuderen.

1852   Overlijden in Freyburg/Unstrut (Saksen-Anhalt) van volksopvoeder Friedrich Ludwig ‘Turvater’ Jahn (74), dichter van de Pruisische bevrijdingsoorlog en vader van de Duitse ‘nationale gymnastiek’. In genoemde stad werd een museum voor hem opgericht. Talrijke Duitse steden hebben straten en pleinen naar hem genoemd. Een met Jahns turnersbeweging samenhangend symbool, dat tot op de huidige dag gebruikt wordt, is het Turnerkreuz, het turnerskruis. Het bestaat uit vier letters F, die staan voor het devies Frisch, fromm, fröhlich, frei (fris, vroom, vrolijk, vrij).

1844   Geboorte in Röcken (Saksen-Anhalt) van Friedrich Nietzsche, een van Europa’s belangrijkste filosofen. Bekende werken van hem zijn: Over nut en nadeel van de geschiedenis voor het leven, Menselijk, al te menselijk, Morgenrood, De vrolijke wetenschap, Aldus sprak Zarathoestra, Voorbij goed en kwaad, Over de genealogie van de moraal, De antichrist, Ecce homo: hoe iemand wordt wat hij is.

1815   Napoleon begint zijn verbanning op het eiland Sint-Helena in de Atlantische oceaan.

1582   In Italië en een aantal andere, meestal katholieke landen treedt een nieuw kalendersysteem in werking. Voor die tijd was het mogelijk om in een paar dagen door Europa te reizen en daarbij drie verschillende jaren tegen te komen. Dat kwam omdat in allerlei landen een verschillende uitleg werd gegeven aan de oude Romeinse (Juliaanse) kalender. In Engeland begon het jaar op 25 maart. Ander landen begonnen het jaar op Pasen, 1 november of op 25 december. Een overal geldend en logisch systeem werd ingesteld door paus Gregorius XIII, en naar hem heet deze kalender de Gregoriaanse kalender. De volledige invoering duurde vrij lang. Zo begon Rusland er pas op 31 januari 1918 mee. Vandaar dat de ‘Oktoberrevolutie’ in november wordt gevierd. Laatst in Europa was Roemenië, op 1 oktober 1924.

1564   Overlijden aan de kust van Zante, een klein eiland in de Ionische Zee, van de Vlaamse anatoom en arts Andries van Wesel (49), beter bekend als Andreas Vesalius. Hij wordt geboren in Brussel, in een familie van geneesheren. Vesalius is de eerste die de dissectie van het menselijk lichaam beoefent en zo de weg vrijmaakt voor moderne chirurgie. In 1559 vestigt hij zich in Madrid, waar de inquisitie hem verwijt dat hij had durven schrijven dat vrouwen evenveel tanden hebben als mannen. Hij wordt veroordeeld tot de brandstapel, stel je voor, maar gered door koning Filips II, die zijn straf omzet in eeuwige ballingschap, vergezeld van een pelgrimstocht naar Jeruzalem. Maar zo ver is Vesalius niet geraakt.

-70   Geboorte in Andes, in de buurt van Mantua, van de Romeinse dichter Vergilius, voluit Publius Vergilius Maro. Hij is de auteur van de Georgica, de Bucolica en vooral de Aeneis, het enorme heldendicht waarin de grootheid, de oorsprong en het verleden van Rome wordt bezongen. Vergilius verschijnt ook in La Divina Commedia van Dante Alighieri, waar hij Dante begeleidt door het Vagevuur en de Hel.