16 juli. Historische dag: aftreden Leopold III ondanks Vlaamse meerderheid Koningskwestie

Elk jaar   Begin van de islamitische jaartelling, teruggaand tot in 622, de dag waarop de profeet Mohammed met zijn volgelingen emigreerde naar Medina en er een moslimgemeenschap stichtte.

1990   Het parlement van de Sovjetdeelstaat Oekraïne roept de onafhankelijkheid uit.

1973   De Cultuurpactwet, die de wettelijke bekrachtiging van het Cultuurpact is, wordt quasi unaniem door de beide Kamers aangenomen en op 16 juli 1973 door de koning ondertekend.

Urbain van de Voorde (1893-1966)

1966   Overlijden in Leuven van Urbain van de Voorde (72), Vlaams schrijver en dichter. Hij behoort, zoals vele letterkundigen van zijn generatie, tot de sympathisanten van het activisme. Zo ondertekent hij in december 1915 de zogenaamde ‘Zeven Punten’ van de Jong-Vlaamse Beweging. In de letterkunde debuteert hij als dichter, maar maakt vooral naam als criticus en essayist, onder meer door bijdragen in De Stem en de Nieuwe Rotterdamse Courant. Van de Voorde is een traditionalist en verzet zich als criticus sterk tegen dadaïstische en experimentele noviteiten in de Nederlandse poëzie. Vooral in zijn essay Modern, al te modern. Kritiek der Vlaamse poëzie 1923-1930 neemt hij geen blad voor de mond.

Bekende werken van hem gaan over Guido Gezelle (1926, 1930), Charles de Coster (1930), Karel van de Woestijne (1934), Ruusbroec (1934) en over de Vlaamse schilder Albert Servaes (1943). In 1930 deelt hij met Gerard Walschap de Eeuwfeestprijs voor Vlaamse letterkunde. Voor het tijdperk 1931-1935 wordt hem de vijfjaarlijkse staatsprijs voor kritiek en essay toegekend. Zijn strijdbare Vlaamse overtuiging inspireert Urbain van de Voorde tot verdediging van de nationale waarden in de kunst, zoals in Charles de Coster en de Vlaamse Idee (1930).

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is hij vast medewerker van Westland, het cultureel-letterkundig tijdschrift van Filip de Pillecijn, en publiceert hij occasioneel in De Vlag. Van zijn hand verschijnen ook Frankrijks dubbele ziel (1943) en De nationale traditie in onze beeldende kunsten (1944). Dat alles wordt hem in september 1944 als ‘culturele collaboratie’ aangerekend. Van 1947 tot 1952 is hij rubriekleider ‘kunst en letteren’ bij het dagblad De Standaard, waaraan hij tot zijn dood blijft meewerken.

Bij de verkiezingen van 1965 is hij kandidaat op de lijst van de Volksunie in Brussel.

1965   Opening van de Mont Blanctunnel tussen Frankrijk en Italië.

1951   Ondanks een overtuigend gewonnen referendum tekent koning Leopold III zijn troonsafstand en de volgende dag wordt Boudewijn I beëdigd als vijfde koning der Belgen.

De uitslag was nochtans duidelijk: 57,68% stemde voor de terugkeer van Leopold III en 42,32% tegen. In Vlaanderen kreeg de koning in alle provincies een meerderheid. Ook de provincies Namen en Luxemburg stemden vóór. Maar de dichtbevolkte ‘rode’ provincies Luik en Henegouwen waren tegen de koning. In de toen tweetalige provincie Brabant, waarin Brussel ligt, was een nipte meerderheid vóór.

Nieuwe parlementsverkiezingen in juni 1950 gaven de CVP een nooit geziene volstrekte meerderheid. Koning Leopold III keerde terug naar Brussel. De Waalse socialistische verliezers tonen zich rabiate antidemocraten en proberen met brutaal geweld de meerderheid te saboteren. Agressieve betogingen, gewelddadige stakingen en een aangekondigde mars op Brussel doen de regering van Jean Duvieusart, een Waalse christendemocraat, aarzelen om de orde te handhaven. Hij gooit het op een akkoord met de Waalse linkerzijde, buigt voor het straatgeweld en dwingt de koning tot aftreden.

Wat de meerderheid in dit land wil, blijkt van geen tel.

Robert Oppenheimer (1904-1967)

1945   De Verenigde Staten testen in de Nevada-woestijn (New Mexico) met succes de eerste kernbom (‘atoombom’) van Robert Oppenheimer (1904-1967), in het zogenaamde ‘Manhattanproject’. Het is een generale repetitie voor de moorddadige nucleaire bombardementen op de burgerbevolking van Hiroshima en Nagasaki in Japan. Voordat de atoombom op Hiroshima werd gegooid, wilden de ontwerpers, de militairen én de politici weten hoe de atoombom precies zou exploderen en welke impact hij had.

De testbom, Trinity, werd op een stalen toren in de woestijn bevestigd en tot ontploffing gebracht. De explosie was nooit gezien. De kracht werd geschat op 19 000 ton TNT, veel meer dan berekend en verwacht. Tot dan toe hadden zware bommen een kracht van 20 ton TNT. Op 6 augustus 1945 wordt de eerste atoombom, liefkozend Little Boy genoemd, op de Japanse stad Hiroshima gegooid. De bom doodt in één klap 78 000 burgers. Ongeveer hetzelfde aantal mensen raakt gewond. In de daaropvolgende dagen sterven nog veel burgers als gevolg van straling. Drie dagen later werd er een tweede atoombom op de Japanse stad Nagasaki gegooid.

1935   In het straatbeeld van Oklahoma City verschijnen de eerste parkeermeters, een uitvinding door de Amerikaan Carl C. Magee. In juni 1956 krijgen we een eerste proef met parkeermeters aan het Centraal Station in Brussel. In Nederland worden in 1961 de eerste parkeermeters geplaatst aan de luchthaven in Schiphol.

Hendrik Brugmans (1906-1997)

1928   Oprichting in Amsterdam van het Algemeen Nederlands Arbeidersverbond (ANAV), socialistische Heel-Nederlandse vereniging. De initiatiefnemers zijn de Vlaamse oud-activisten Leo Magits en Pieter Ursi, gesteund door Hendrik Brugmans, Roza de Guchtenaere, Marcel Minnaert, Jef Rens, Frans van Dyck en Jef van Extergem. Het ANAV wil een band smeden tussen de arbeiders in Nederland en Vlaanderen.

Het vindt duidelijk meer weerklank in Nederland, maar het ANAV groeit niet uit tot de door de stichters verhoopte massabeweging. Het blijft een relatief kleine groep die zich meer en meer openlijk socialistisch opstelt. Duidelijk signalen in die richting zijn de in 1929 gepubliceerde brochures Vlaams Socialisme van de latere BSP-politicus Leo Magits (1899-1990) en de brochure Kameraad! Brief aan een jonge Vlaming van de Nederlander Hendrik Brugmans (1906-1997), nadien rector van het Europacollege. Hierin wordt voor het eerst gesteld dat de Vlaamse ontvoogdingsstrijd samenvalt met het uiteindelijke doel van het socialisme.

1863   Vrijmaking van de Schelde. De Scheldetol wordt van de Nederlanders afgekocht.

1583   Duinkerke (Frans-Vlaanderen) wordt ingenomen door de Spaanse bezettingstroepen, aangevoerd door Alexander Farnese (1545-1592), een onwettige kleinzoon van keizer Karel V en via zijn vader een achterkleinzoon van paus Paulus III.

1530   Onder het zwaard van de Inquisitie sterft de wederdoper en liedjesmaker Willem Cousture, op de Ravelsberg, langs de oude heerweg tussen Nieuwkerke en Belle in de Westhoek. Dertig jaar later zal zijn levensverhaal worden gezongen in het Antwerpse zangstuk Herdooperslied van Willem de Cleermaker.

1465   In de Slag bij Montlhéry verslaat de Bourgondische hertog Karel de Stoute de Franse koning Lodewijk XI. De slag was ook belangrijk vanwege de inzet van kanonnen, zowel offensief als defensief.

1212   In de slag bij Las Navas de Tolosa verslaan christelijke legers, verzameld door koning Alfons VIII van Castilië, het moslimleger van de Almohaden die een groot deel van Spanje bezetten. Een beslissende slag op weg naar de Reconquista, de herovering van het Iberisch schiereiland op de Moren.