17 oktober. Historische dag: Hendrik Elias wil VNV uit collaboratie wringen

2021   Overlijden in Leuven van Francine (Sien) Diels (74), Vlaams actrice, vooral bekend van haar 36 jaar lange medewerking aan het Nederlandstalige kinderprogramma Sesamstraat.

1973   Arabische olieproducenten verhogen hun prijzen en schroeven hun productie terug als antwoord op de Amerikaanse steun aan Israël in Jom Kippoer-oorlog.

Pu Yi Xuantong (1906-1967)

1967   Overlijden in Peking van Pu Yi Xuantong (61), de laatste keizer van China. Hij werd in 1911 afgezet, maar bleef tot 1924 in de Verboden Stad, onwetend van de werkelijkheid. Pu Yi’s leven werd in 1987 verfilmd door de Italiaanse regisseur Bernardo Bertolucci: The Last Emperor.

1957   De dijk tussen het eiland Marken en het vasteland wordt gesloten.

1943   Hendrik Elias, leider van het Vlaams Nationaal Verbond, probeert langzaam zich uit de collaboratie los te wringen. Hij verbiedt aan alle VNV’ers nog lid te zijn van de Duits-Vlaams Arbeidsgemeenschap (DeVlag). In juni van dat jaar had Elias al aan zijn kaderleden verboden nog lid te zijn van de DeVlag. In augustus 1943 had hij ook de medewerking van het VNV aan de werving voor het Oostfront en de Waffen-SS stopgezet. Voor de Duitsers een onaanvaardbare provocatie. Tegelijk met de DeVlag-ban verbood Elias VNV’ers nog lid te zijn van dissidente Heel-Nederlandse groepen als Nederland Eén! en het Diets Eedverbond.

1936   De Katholieke Vlaamse Volkspartij (KVV) geeft een manifest uit. De KVV drukt daarin de hoop uit dat in de geest van haar congressen van Leuven en Mechelen ‘een basis voor krachtdadige en loyale samenwerking zal kunnen worden gevonden in een grote politieke formatie, waarin zich zullen verenigen degenen die in Vlaanderen een nieuwe orde willen bouwen op christelijke, Vlaams-nationale en volkse grondslag’. Op uitnodiging van de KVV volgden onderhandelingen met gematigde leden van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV), zoals Hendrik Borginon, Hendrik Elias en Gerard Romsée. Dit overleg zal op 8 december 1936 tot het Beginselakkoord KVV-VNV leiden, grondslag van de Vlaamse Concentratie. (Niet te verwarren met de naoorlogse Vlaams-nationale partij van die naam).

1927   Geboorte in Lauwe (West-Vlaanderen) van Mia Dujardin, Vlaams-nationale politica. Ze gaat in Antwerpen werken voor het Vlaams Economisch Verbond (VEV) en raakt al snel betrokken bij het Vlaams-nationale leven in het Antwerpse. In 1966 neemt ze het secretariaat van de Volksunie in het arrondissement Antwerpen over. Ze is tevens medestichter van het Dosfelinstituut en wordt het eerste vrouwelijke lid van de partijraad van de VU. Als de VU steeds meer naar links opschuift, neemt ze in 1974 ontslag uit al haar functies. In de Egmontperiode staat ze aan de zijde van Karel Dillen aan de wieg van de Vlaams-Nationale Partij en later van het Vlaams Blok. In 1981 trouwt ze met Jan Brans (1908-1986). Samen met haar man ligt ze in 1980 mee aan de basis van de Vlaams-Nationale Debatclub waarvan ze lange jaren ondervoorzitter is. In 1994 was ze een van de stichtende leden van de Stichting Nestor Gerard. Ze overlijdt in 2016 op de leeftijd van 88.

1923   In Nijmegen wordt de Katholieke Universiteit Nijmegen opgericht.

1912   Turkije, toen nog het Osmaanse Rijk, verklaart de oorlog aan Bulgarije en Servië.

1814   Bier in grote hoeveelheid kan de gezondheid schaden. Acht mensen sterven als ze op Tottenham Court Road in Londen overspoeld worden door anderhalf miljoen liter bier.

1757   Overlijden in zijn domein van Bermondière, in Saint-Julien-du-Terroux, van de Franse onderzoeker en natuurkundige René-Antoine Ferchault de Réaumur. Hij legde de basis voor de wetenschappelijke staalproductie en metallografie en vond de thermometer uit die zijn naam draagt.

Willem graaf Bentinck (1704-1774)

1704   Geboorte van Willem Bentinck, in Londen waar zijn vader, Hans Willem Bentinck, actief was als diplomaat. In 1717 wordt hij lid van de Hollandse ridderschap en in 1732 verheft de keizer hem tot graaf. Vanaf 1737 is hij gedeputeerde van de Staten-Generaal van Holland en West-Friesland. De stugge en gereserveerde Bentinck heeft een groot aandeel in het verheffen van Willem IV tot stadhouder (1747). Hij oefent grote invloed uit op diens beleid, zodat hij in 1748 de belangrijkste Nederlandse onderhandelaar was bij de Vrede van Aken. Daarbij moeten de Fransen het gebied prijsgeven dat zij in de Nederlanden hadden veroverd. In de buitenlandse politiek is Bentinck voortdurend op zijn hoede voor Frankrijk en voorstander van defensieve bondgenootschappen met Engeland en Oostenrijk. Als Frankrijk bondgenoot van Oostenrijk wordt, pleit hij voor neutraliteit. Willem Bentinck overlijdt in 1774, net voor zijn zeventigste verjaardag.

Borstbeeld van Frederik Coyet (1615?-1687)

1687   Overlijden in Amsterdam van de Zweeds-Nederlandse koloniale bewindsman Frederik Coyet (72). Hij wordt geboren in Stockholm, is de eerste Zweed die naar Japan en China reist en de laatste gouverneur van Nederlands Formosa (Taiwan). Coyet begint zijn carrière in 1643 als opperkoopman van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Hij trouwt met de Nederlandse schoonheid Susanna Boudaens. In 1656 wordt Coyet in Taiwan benoemd als gouverneur.

Het eiland verwacht een aanval van de Chinese zeerover Koxinga. In maart 1661 steekt die met een enorme vloot de Gele Zee over en gaat met 25 000 man aan land. Begin mei naderen plunderende en brandstichtende Chinezen de hoofdvestiging van de VOC op het eiland, Fort Zeelandia. Binnen de muren van het fort heerst door de langdurige belegering groot gebrek aan voedsel en drinkwater. De kerk en de pakhuizen liggen vol zieken, gewonden en zelfs onbegraven doden. Coyet is na een belegering van negen maanden in februari 1662 genoodzaakt tot overgave.

Hij krijgt vrije aftocht, maar in Batavia aangekomen wordt hij gearresteerd omwille van het verlies van het eiland Formosa en van 1600 manschappen. Hij wordt van landverraad beschuldigd en op 11 juni 1665 ter dood veroordeeld. Op het schavot blijft het bij een symbolische zwaai met het beulszwaard over zijn hoofd. Coyet verneemt dat zijn straf is omgezet in verbanning naar een afgelegen Banda-eiland.

In 1674 wordt Coyet vrijgelaten op verzoek van zijn kinderen en vrienden en op voorspraak van stadhouder Willem III. In een boek, ’t Verwaerloosde Formosa (1675), beschuldigt hij de VOC van schuldige nalatigheid omdat zij geen hulp hebben gestuurd toen Fort Zeelandia werd belegerd. Coyet verhuist naar Nederland en koopt in juni 1684 een nieuwgebouwd grachtenpand aan de Keizersgracht 458 te Amsterdam. Hij ligt begraven in de Westerkerk.

1604   In het sterrenbeeld Ophiuchus (Slangendrager) ontdekt Johannes Kepler naar wat later blijkt de laatste supernova in onze Melkweg.

1556   Ex-keizer Karel V verlaat vanuit Vlissingen de Nederlanden en vestigt zich in San Yuste de Extremadura, in het westen van Spanje. In een huis naast het klooster San Jeronimo trekt de ooit machtigste man van Europa zich terug.