18 mei. Historische dag: NIR gesplitst, BRT geboren.

Het koffertje

Elk jaar   In Nederland Verantwoordingsdag, iedere derde woensdag in mei. Op deze dag, in de volksmond gehaktdag of bijltjesdag, presenteren de Rijksoverheid en de ministeries hun jaarverslagen aan de Tweede Kamer. Op dezelfde dag publiceert de Algemene Rekenkamer zijn verslag van de controles op die jaarverslagen. Dit ‘Financieel Jaarverslag van het Rijk’ wordt aangeboden in een speciaal koffertje waarop het Wapen van het Koninkrijk der Nederlanden prijkt met daaronder de tekst “DERDE WOENSDAG IN MEI”.

2003   De bevolking van Slowakije stemt voor toetreding tot de Europese Unie.

1998   Overlijden in Brugge van Roel D’Haese (74), Vlaamse surrealistische beeldhouwer en grafisch kunstenaar.

1990   West-Duitsland en de DDR tekenen een monetair verdrag, de eerste formele stap op weg naar de Duitse hereniging, die een feit wordt op 3 oktober 1990.

1980   De Volksrepubliek China lanceert haar eerste intercontinentale raket.

1974   India voert een ondergrondse kernproef uit, en wordt daarmee de zesde atoommacht. India doet een eerste geslaagde nucleaire bomtest in de Rajasthan-woestijn en is daarmee een kernmacht geworden.

1966   Een verkenner. In de Rijn bij Düsseldorf wordt een witte walvis aangetroffen. Na tal van omzwervingen, zelfs via de sluizen bij de afsluitdijk van het IJsselmeer en weer naar Düsseldorf, verlaat de walvis op 17 juni via Rotterdam de rivieren en gaat weer de Noordzee op.

Staf Bruggen (1893-1964)

1964   Overlijden in Gent van Staf Bruggen (71), Vlaams toneelspeler en theaterregisseur. Tijdens zijn toneelopleiding is Bruggen al actief als acteur en voordrachtgever in verschillende amateurkringen, zoals Pro Westlandia, waar hij August Borms ontmoet. Na zijn studies begint hij bij het Kristen Vlaamsch Tooneel, onder leiding van Juliaan Platteau zijn carrière als beroepsacteur (1913). Bij het uitbreken van de oorlog werd hij gemobiliseerd, maar snel krijgsgevangen genomen en weggevoerd naar Göttingen (Duitsland). Daar ontmoette hij onder meer Jozef Goossenaerts en stichtte het Krijgsgevangentoneel. Tevens was hij mederedacteur van Onze Taal.

Na de oorlog neemt Bruggen de leiding van het Vossentoneel, een initiatief van het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS). Intussen hadden Bruggen, Goossenaerts en Oscar de Gruyter grotere plannen. Op 10 augustus 1920 wordt het Vlaamse Volkstoneel (VVT) opgericht. Bruggen neemt geregeld hoofdrollen en regieopdrachten voor zijn rekening.

Na het overstappen van De Gruyter in 1922 naar de Koninklijke Nederlandse Schouwburg (KNS) in Antwerpen wordt Bruggen officieel tot hoofdacteur benoemd. Intussen heeft hij de reputatie van ‘populairste acteur van Vlaanderen’ opgebouwd. In 1930 komt het echter tot een intern conflict tussen Bruggen en het VVT. Bruggen stapt op en sticht het Nationaal Vlaams Toneel. Bijna alle acteurs en actrices maakten de overstap.

Bruggen zag het toneel als een instrument tot volksopvoeding en wilde met zijn gezelschap een rol spelen in de culturele opgang van Vlaanderen. Vandaar zijn grote aandacht voor oorspronkelijk Nederlandstalig werk en het aanhalen van de banden met het Vlaams-nationalisme. Hij onderhield nauwe contacten met het VNV, werd in 1940 benoemd tot directeur van de Gentse KNS.

Na de bevrijding werd Bruggens benoeming ongedaan gemaakt. Hij probeerde nog wel een vernieuwd VVT op te starten, maar dit experiment mislukte. Bruggen bleef echter wel actief als regisseur van verschillende amateurgezelschappen.

1960   Door de nieuwe omroepwet wordt het Nationaal Instituut voor de Radio-Omroep (NIR) gesplitst in twee autonome omroepinstituten, de BRT en RTB. De eerste wordt in 1991 omgedoopt tot Belgische Radio- en Televisieomroep Nederlandstalige Uitzendingen (BRTN) en in 1998 tot Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie (VRT).

De RTB werd in 1977 Radio-Télévision belge de la Communauté française (RTBF).

1956   De partijkrant L’Humanité publiceert en brief van de Franse communistische partijleider Maurice Thorez aan Marie-Andrée Lagroua, oprichtster van de Planning familial, waarin hij krachtig stelling neemt tegen geboorteplanning en bevolkingsbeheersing. Hij herbevestigt de ‘vastberaden weerstand van de communistische partij tegen het neomalthusianisme’ en herinnert eraan dat Lenin ‘hoewel hij de hypocriete wetten van de leidende klassen veroordeelde, hoegenaamd geen voorstanders was van voorbehoedsmiddelen’.

Jacqueline Cochran (1906-1980)

1953   De Amerikaanse pilote Jacqueline Cochran (1906-1980) is de eerste vrouw die sneller vliegt dan het geluid. In een F-86 Sabre jet vliegt ze met meer dan duizend kilometer per uur hoog boven California.

1918   Het eerste vrachtschip vaart door het Panamakanaal, van de Atlantische Oceaan naar de Grote Oceaan.

Gustav Mahler (1860-1911)

1911   Overlijden in Wenen van Gustav Mahler (50), Oostenrijkse componist en dirigent. Hij componeerde tien symfonieën en een aantal indrukwekkende liederencycli zoals Kindertotenlieder, Das Klagende Lied, Das Lied von der Erde, Rückert Lieder. Mahler was dirigent van de ‘Wiener Philharmoniker’. Hij had Joodse voorouders. Al 1896 bekeerde hij zich tot het katholicisme, maar toch was zijn muziek tijdens het Derde Rijk verboden. Als componist was hij een van de laatste vertegenwoordigers van de grote symfonische traditie en als degene die de late romantiek verbonden heeft met de moderne periode van de klassieke muziek.

1883   Geboorte in Berlijn van Duitse architect en publicist Walter Gropius (1883-1869), grondlegger van de Bauhausbeweging in 1919. Het Bauhaus was een toonaangevende academie voor architectuur en toegepaste kunst en van daaruit een stijlrichting. Hij werkte in Duitsland en de Verenigde Staten. Van 1915 tot 1920 was hij getrouwd met Alma Schindler (1879-1964), de weduwe van componist Gustav Mahler.

Bertrand Russell (1872-1970)

1872   Geboorte in Trelleck (Wales) van Bertrand Russell, Brits filosoof en wiskundige. Invloedrijk socialist, pacifist en agnost. Hij was medeorganisator van het ‘Vietnam-tribunaal’ in 1966. Naast zijn filosofisch oeuvre deed hij onderzoek naar de grondslagen van de wiskunde. Een van zijn voornaamste werken is de Principia Mathematica dat hij samen met Alfred North Whitehead schreef. Zijn bekendste boek is zeker zijn essay Why I Am Not a Christian (vertaald als Waarom ik geen christen ben). Nobelprijs voor literatuur 1950. Hij overleed in 1970.

1852   Lodewijk Gerrits publiceert zijn Oproep aan het Vlaamse Volk bij De Olijftak en maakt in het pamflet de stichting bekend van een politieke beweging ter verheffing van het volk. Hij werd daarbij gesteund door August Snieders en Jan van Rijswijck, maar het blijkt er nog te vroeg voor.

1302   De Brugse Metten. De Bruggelingen, onder leiding van de slager Jan Breydel en de wever Pieter de Coninck, komen in opstand tegen de dwingelandij van de Franse gouverneur Jacques de Châtillon die met een Frans garnizoen hun stad bezet. Om in de vroege ochtend de Franse soldaten en collaborerende Franssprekende leliaards te onderscheiden van de Vlaamse klauwaards doodt men iedere verdachte persoon die niet ‘Schild en vriend’ kan uitspreken. Deze volksopstand breidt zich snel uit over het hele graafschap. De kuststreek wordt bevrijd van de Franse bezetters. Nadat ze tevergeefs het kasteel van Kassel (Frans-Vlaanderen) hebben belegerd, trekken deze troepen naar Kortrijk waar alle Vlaamse strijders zich verzamelden om een Frans leger onder leiding van Robert II van Artesië tot staan te brengen: de Guldensporenslag.