20 augustus. Historische dag: Congo-Vrijstaat wordt Belgisch Congo

2006   Een plotseling noodweer met hevige regen en windstoten veroorzaakt in de Hongaarse hoofdstad Boedapest een chaos op de feestdag van de heilige Stefanus, de nationale feestdag, tevens de dag waarop die in 1083 werd heilig verklaard. Bij de traditionele vuurwerkshow aan de Donau worden twee mensen gedood en raken meerdere honderden gewond.

1988   De Iraanse geestelijk leider ayatollah Khomeini accepteert resolutie 598 van de VN-veiligheidsraad. Daarmee komt een einde aan de Irak-Iranoorlog. Irak nam eerder de resolutie aan, maar Iran weigerde. Dit omdat Irak niet officieel als schuldige werd aangewezen.

Jan Dhondt (1915-1972)

1972   Overlijden in Beirout (Libanon) van Jan Dhondt (57), Vlaams historicus en hoogleraar aan de Universiteit Gent. Van 1963 tot 1966 was hij ook rector aan de universiteit van Lubumbashi in het voormalige Belgisch-Congo. Hij stond bekend om zijn uitgesproken linkse ideeën. In 1969 sticht hij, samen met Jan Craeybeckx van de VUB, het tweetalige Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis.

Hij was geboren in Gentbrugge en schreef: ‘Gent heeft ontzaglijk veel aan het Hollands bewind te danken, zoveel zelfs dat de Arteveldestad ten slotte de enige grote stad is, waar de revolutie van 1830 feitelijk mislukte’.

Hij overlijdt onverwacht aan een hartaanval als hij uit een vliegtuig stapt op de luchthaven van Beiroet. Hij werd in die stad begraven.

1968   In Tsjechoslowakije komt met de inval van troepen uit de Sovjet-Unie en het Warschaupact abrupt een einde aan de door Alexander Dubček aangestuurde Praagse Lente.

1960   Senegal verlaat de Mali-federatie en wordt een zelfstandige staat.

Kurt Schumacher (1895-1952)

1952   De Duitse politicus Kurt Schumacher sterft in Bonn op de leeftijd van 56. Hij werd geboren in Culm (West-Pruisen), nu Polen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog dient hij als vrijwilliger in het Duitse leger en verliest daarbij al in december 1914 zijn rechterarm. Hij studeert rechten en economie en stapt in de politiek. In 1930 wordt hij verkozen tot sociaaldemocratisch volksvertegenwoordiger in de Reichstag, maar tijdens het Derde Rijk geïnterneerd in een concentratiekamp. Na de Tweede Wereldoorlog wordt hij de belangrijkste leider van de SPD, waaraan hij een uitgesproken nationale en patriottische impuls geeft. Vanaf 1948 bestrijdt hij het ‘Atlantische’, op Amerika georiënteerde beleid van de christendemocraat Konrad Adenauer, hekelt de mythe van de Duitse ‘collectieve schuld’ en pleit krachtig voor de hereniging van zijn land.

1920   Oprichting in Schaarbeek van het persagentschap Belga als Agence Télégraphique Belge de Presse.

1940   In zijn huis in Mexico wordt de verbannen Sovjet-prominent Leon Trotski, stichter en aanvoerder van het Rode Leger, met een pikhouweel ineengeslagen door een geheim agent van Stalin. Hij sterft een dag later. De Spaanse moordenaar deed zich voor als ‘Jacques Mornard’, een Belgische journalist.

1913   In Kiev slaagt de Russische piloot Pyotr Nesterov (1887-1914) in de eerste ‘looping’ in de geschiedenis. Hij presteert dat aan het stuur van een Franse Nieuport IV eendekker voorzien van een 70 pk Gnome-motor boven het Syretzk-vliegveld nabij Kiev, voor de ogen van vele toeschouwers. Als straf voor deze stunt krijgt hij tien dagen arrest.

Ludwig Gumplowicz (1838-1909)

1909   Overlijden van de Pools-Joodse historicus en socioloog Ludwig Gumplowicz (71), theoreticus van het sociaaldarwinisme (Der Rassenkampf, 1883). In Graz (Oostenrijk), waar hij hoogleraar was, pleegt hij samen met zijn vrouw zelfmoord.

1908   De Kamer keurt de akte goed waarbij Kongo wordt overgenomen van koning Leopold II. Voordien was het zijn privé-bezit. Na veel internationale kritiek geeft de financieel in het nauw geraakte Leopold de kolonie noodgedwongen over aan de Belgische staat. Hij had grote interesse in Centraal-Afrika, maar zet zelf nooit een voet in Kongo. In 1885 wordt het zijn ‘privé-kolonie’ waar een schrikbewind werd gevoerd met volkerenmoord, slavernij, ontvoeringen, martelingen en onthoofdingen. Zie Vandaag van 10 juni 2022.

De overname kwam het bestuur van het land ten goede. Er werd geïnvesteerd in onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur en economie. De wreedheden hielden onmiddellijk op. Meer hierover lees je hier. Daarom zijn de eisen om ‘compensaties’ voor de koloniale periode onredelijk. ‘Het “diepste spijt” van de huidige koning Filip kan worden uitgesproken namens de Saksen-Coburgs, dat wel, maar zeker niet namens België. Die familieaangelegenheid van het vorstenhuis mag in geen geval in onze schoenen worden geschoven’ (Michiel Wouters).

1897   De Schotse legerarts Ronald Ross (1857-1932) ontdekt dat tropische steekmuggen de overbrenger zijn van malaria. Dat levert hem in 1902 de Nobelprijs voor geneeskunde op.

Howard Phillips Lovecraft (1890-1937)

1890   Geboorte in Providence (Rhode Island), van de Amerikaanse schrijver Howard Phillips Lovecraft. Vanaf zijn jeugd agnostisch en heidens geworden, krijgt hij geleidelijk naam en faam als een van de meesters van de moderne fantasieliteratuur (Dagon, 1917, The Call of Cthulhu, 1926, The Colour Out of Space, 1927, The Dunwich Horror, 1928). Haast al zijn werken zijn in het Nederlands vertaald. Hij overlijdt in 1937 op de leeftijd van 46.

1859   De Engelse bioloog, geoloog en natuurhistoricus Charles Darwin (1809-1882) publiceert zijn eerste geschriften over de evolutie van mens en dier. Hij zal de pionier van de evolutietheorie worden.

1839   Zeventien jaar na de eerste realisatie door Nicéphore Niépce van een afbeelding die met bitumen op glas is gefixeerd, bedenkt François Arago (1786-1853) voor dit proces de naam ‘fotografie’.

1823   Overlijden in Rome van paus Pius VII (Gregorio Chiaramonti). Hij excommuniceert tweemaal Napoleon, die in 1809 zijn staten had verenigd met het Franse keizerrijk, verzet zich tegen de beslissingen van het congres van Wenen en herstelt de orde van de jezuïeten in Frankrijk en Rusland.

Tsarina Catharina I (1684-1727)

1702   Het Russische leger verovert de Duitse stad Marienburg in Lijfland. Onder de gevangenen merkt graaf Menzikoff, favoriet van Peter de Grote, een jonge en mooie wees op, de geadopteerde dochter van een lutherse predikant. Zij wordt achtereenvolgens zijn minnares, dan de minnares en vervolgens de vrouw van tsaar Peter de Grote. Na diens dood zal ze over Rusland regeren onder de naam Catharina I (1684-1727). De keizerin schonk het leven aan twaalf kinderen, die echter vrijwel allen korte tijd na de geboorte overleden, behalve Anna Petrovna (1708-1728) en Elisabeth (1709-1761). Beiden werden geboren vóór de officiële huwelijksdatum.

1699   In Rusland eist tsaar Peter de Grote dat zijn onderdanen Europese kleding dragen.

1566   De Beeldenstorm in Antwerpen. De onlusten begonnen op 20 augustus, maar op zondag 18 augustus dienen zich in Antwerpen al voortekenen aan: tijdens een processie, waarbij het Mariabeeld werd meegedragen, werd vanuit het publiek geroepen: ‘Maaiken, Maaiken, dit is uw laatste uitgang’. Twee dagen later, in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal, bezetten circa tweehonderd calvinisten het gebouw, ondanks licht verzet van de magistratuur.

1462   De Spanjaarden heroveren Gibraltar op de islamitische bezetters. De Reconquista is geslaagd, na 800 jaar.