Hoeveel geld houden wij verborgen?

De Belgische banken en verzekeringsinstellingen hebben nooit statistieken willen publiceren over het geld van de Belgen in het buitenland. Dan zouden zij ‘verraden’ dat ze dat van hun klanten wel ongeveer weten, terwijl ze precies dat in alle toonaarden steeds ontkend hebben. Anderzijds hebben Belgische academici en denktanks het nooit aangedurfd of aangekund zo’n berekening te maken.

Nu hebben Annette Alstadsæter, Niels Johannesen en Gabriel Zucman een wereldwijde berekening gemaakt. In die studie zitten ook interessante cijfers voor België en die hebben hier te lande de laatste dagen enige reactie losgeweekt. De eerste tweet was van de Frans-Amerikaanse professor Zucman zelf, op 11 september, en sindsdien spreekt iedereen over de studie van Zucman. Sneu voor zijn Noorse en Deense collega’s.

België kampioen

Ere wie ere toekomt: de studiedienst van de sp.a was er als eerste bij, nog dezelfde dag. In De Morgen van 12 september werd Kamerlid Peter Van Velthoven al geciteerd: ‘België haalt brons op het EK Vermogens Verbergen, met dank aan N-VA. Lars Bové van De Tijd was er ook als de kippen bij en repliceerde op Twitter: ‘Hey @sp_a, zeg er ook even bij dat deze berekeningen gaan over 2007… Dus tot wanneer jullie in de regering zaten.’

Dat was op mijn beurt een reden om mijn tweet van maart 2015 in herinnering te brengen. Toen had ik aan de minister gevraagd: ‘@jvanovertveldt De onwil om veel verdoken geld te vangen kwam van de vorige regering (Geens) en van de voorzitter (D’Hondt). Is dat nog zo?’ Johan Van Overtveldt was pas mijn nieuwe baas en hij moest een kans krijgen. Ik kreeg zeven maanden ‘vakantie’. Het maximum van 140 karakters voor een tweet was bereikt, anders was de staatssecretaris van die vorige regering (John Crombez) misschien ook nog vermeld als de derde verantwoordelijke. Later heeft Crombez zich wel verontschuldigd met het argument dat hij geen minister was en dat een ‘kleine’ staatssecretaris van een ‘kleine’ regeringspartner niet zoveel invloed had op het ‘grote’ regeringswerk in financiële zaken. Ik denk wel dat hij min of meer gelijk had.

Het is meer

Nu wat de totale bedragen betreft. Zucman en co stellen vast dat in de voorbije acht jaar Zwitserland het meeste geld is kwijtgeraakt en Hongkong het meeste heeft gewonnen. In absolute cijfers blijven de buitenlandse beleggingen toenemen, al is er een lichte daling in verhouding tot het wereldinkomen. Naar verhouding tot het inkomen staat België – zoals Van Velthoven meteen gezien had – derde in de Europese lijst, na Griekenland en Portugal. Helemaal bovenaan prijken de Verenigde Arabische Emiraten (de emirs), gevolgd door Venezuela (heeft Maduro dan toch gelijk?), Saoedi-Arabië (de sjeiks) en Rusland (Poetin weet dat ook natuurlijk). In absolute cijfers hebben de Russen het meeste geld in het buitenland (609 miljard dollar of 47% van hun bnp), gevolgd door de Duitsers (552 miljard dollar of 16% van hun BNP).

De Belgen zouden 82 miljard dollar (of 17,4% van het bnp) in het buitenland hebben. Daarvan zit 48,8 miljard in Zwitserland en 31,7 miljard in andere Europese belastingparadijzen. Dat zijn Luxemburg, Jersey, Guernesey, Cyprus en het Verenigd Koninkrijk. Ten slotte zouden ze slechts 0,4 miljard dollar in de Caraïben hebben en 1 miljard in Azië. Dat zijn cijfers die ik nauwelijks kan geloven. Het is meer.

‘Misschien wel 100 miljard’

Op 12 mei 2012, in volle Optimahetze (niet alleen tegen Optima maar vooral ook tegen mij) heb ik in Oostkamp een lezing gegeven voor de Jongsocialisten van West-Vlaanderen. Staatssecretaris Crombez was daar aanwezig en ik heb gesproken over ‘evenveel zwart geld als het tekort op de begroting’, zowel voor het jaarlijkse tekort, als voor het opgestapelde tekort, dat wil zeggen de schuld van de overheid.

Ik had belangstelling van (extreem) links tot (extreem) rechts want die lezing is gepubliceerd door ’t Scheldt, Apache en Groen (die laatste zonder vermelding van het feit dat de Jongsocialisten hun voor waren).

Mijn raming van de ‘bergen zwart geld’ was toen allicht wat overdreven. Later heb ik voorzichtiger gesproken over ‘vele tientallen, misschien wel honderd miljard’ (De Standaard, 14 december 2013 en 17 oktober 2014; Knack, 20 mei 2015; La Libre Belgique, 19 december 2015, Het Laatste Nieuws, 26 januari 2017). Dat was dan allemaal weer té voorzichtig.

In ieder geval weten wij nu dat het méér is dan de 82 miljard dollar of 68,5 miljard euro die Zucman en co. berekenden. Om te beginnen zeggen zij zelf dat zij conservatieve of voorzichtige cijfers genomen hebben. Met andere woorden, dat het in werkelijkheid meer zal zijn. Ze zeggen zelf ook dat ze er niet in slagen doorheen alle constructies te kijken naar de uiteindelijk gerechtigde. Achter de meeste Panamese vennootschappen bijvoorbeeld zit een Europese of een Amerikaanse belegger. Minister Van Overtveldt sprak bij zijn berekeningen omtrent de Kaaimantaks over 57 miljard euro, daarbij Luxemburg en Zwitserland niet inbegrepen.

Ten derde moet gezegd worden dat Zucman en co alleen ‘portfolio securities’ en ‘bank deposits’ geïnventariseerd hebben. Spaarverzekeringen zijn daarbij niet inbegrepen en wij weten bijvoorbeeld dat rond 2010 de inleg in de Luxemburgse tak 21 en tak 23-contracten plots met tientallen miljarden gestegen is. Dat verhaal kennen we van Optima, en – veel groter in omvang – van Dexia en andere. Ten vierde is het nuttig er op te wijzen dat er jaar na jaar duizenden Belgen hun adres nemen in Luxemburg en Zwitserland. Ook Monaco, de Verenigde Staten en Israël zijn populair. Zucman en co rekenen hun allicht niet meer bij de Belgen met geld in het buitenland. Maar ik doe dat nog wel, en soms met succes. Er zijn er die al toegegeven hebben dat hun domicilie ginds toch niet zo echt was. En last but not least: Belgen hebben ook zwart geld op Belgische rekeningen. Wij weten dat sinds het faillissement van de Bank Max Fischer in Antwerpen in 1997. Daar hadden ze gewoon geld staan op gecodeerde rekeningen, op valse namen of op namen van buitenlanders. Nu zouden de banken wat beter moeten opletten maar ik zou toch de vzw’tjes en buitenlandse vennootschapjes met geld op Belgische rekeningen niet willen onderschatten. Hoe dichter bij huis, hoe veiliger, en dat geldt straks ook tegenover de fiscus. Want vanaf volgend jaar krijgt die alle informatie van buitenlandse rekeningen, niet van binnenlandse rekeningen.

Alles samengeteld blijf ik erbij: onze zwarte spaarpot moet énorm zijn. Ik houd het op ‘enkele honderden miljarden’.

Wie we wel al zeker kennen zijn de ruim 61.000 landgenoten met een regularisatiedossier. Naar schatting hebben die samen 36 miljard euro gerepatrieerd, nadat ze meestal maar wat intresten geregulariseerd hadden. De minister van Financiën nodigt die nu uit nog eens langs te komen om hun kapitaal te regulariseren.

Iedereen met geld is van harte welkom. Luister niet naar Matthias Somers als die zegt dat jullie het verpesten.