22 februari. Historische dag: taalwet in gerechtszaken afgekondigd. In welke taal wil u voor de rechter?

2014   Nadat de pro-Russische president Janoekovitsj uit Kiev is gevlucht, stemt het Oekraïense parlement in met het afzetten van de president. Dit gebeurt na dagen van onlusten waarbij honderden mensen om het leven zijn gekomen.

2002   In België wordt een wet afgekondigd op de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag.

1997   In de Schotse plaats Roslin melden wetenschappers dat zij een schaap hebben gekloond door het erfelijk materiaal uit een uiercel van een zes jaar oud schaap te halen en te implanteren in een onbevruchte eicel. Het lam Dolly was op 5 juli 1996 geboren.

Wat er van Nijmegen overbleef na het Amerikaanse bombardement

1944   Het centrum van Nijmegen lijdt grote schade door een Amerikaans bombardement. Een groot deel van de historische binnenstad werd door de Amerikaanse vliegers verwoest, waaronder de Grote of Sint-Stevenskerk. Officieel kwamen bijna 800 burgers om het leven. Maar waarschijnlijk ligt het aantal doden hoger, omdat onderduikers niet meegeteld konden worden en omdat uit gêne de cijfers naar beneden werden ‘herzien’. Als je de foto bekijkt is dat meteen duidelijk. De Nederlandse regering in ballingschap in Londen probeerde kritiek op de Amerikanen te vermijden. Daarom deden nationale en lokale autoriteiten er decennialang grotendeels het zwijgen toe over deze rampzalige gebeurtenis, waardoor verdriet en vragen van overlevenden en nabestaanden onbeantwoord bleven en wilde complottheorieën over de ‘ware’ toedracht konden bloeien. Hoewel van officiële zijde het lang een ‘vergissingsbombardement’ werd genoemd, als ware Nijmegen het verkeerde doelwit, en de Amerikanen eigenlijk de Duitse stad Kleve wilden bombarderen, heeft historisch onderzoek uitgewezen dat Nijmegen wel degelijk doelbewust was gekozen.

1934   De Vlaams-nationale volksvertegenwoordiger Hendrik Borginon maakt een eerste opvallende tussenkomst toen hij bij de bespreking van het rouwadres van de Kamer bij de dood van Albert I, bij een ordemotie het woord vroeg om onder meer te zeggen dat de overleden koning niets had gedaan voor de Vlamingen. Dat wordt door de andere partijen op hevig protest onthaald.

1914   In de Doema, het Russische parlement, kan de meest hardnekkige vijand van de Oekraïense onafhankelijkheid, de Russische imperialist Pavel Miljoekov, er niet omheen volgende waarheden te verwoorden: ‘De Oekraïense beweging bestaat. We kunnen ze niet tegenhouden, noch ze veranderen (…) De Oekraïense beweging is door niemand uitgevonden; de Oekraïense beweging bestaat en zal blijven bestaan, en de pogingen om ze te ontkennen zullen onvruchtbaar blijven’.

1908   De taalwet inzake rechtszaken, bekend als de Wet Van der Linden-Renkin komt tot stand. Deze taalwet, uitgelokt na een taalincident voor het Hof van assisen van Brabant in 1906, vormde de sluitsteen op de 19de-eeuwse taalwetgeving in rechtszaken. Ze was het initiatief van de katholieke Brusselse volksvertegenwoordiger Juliaan van der Linden. De verdachte zou mogen kiezen in welke taal de hele rechtspleging moest verlopen. Dat gold ook het vooronderzoek en de ondervragingen, behalve de uitzonderingen genoemd in de wet van 1889, die ook elders in Vlaanderen golden. Deze vernederlandsing bleek nu mogelijk omdat Brussel, door de pro-Vlaamse bepaling over de benoeming van magistraten vanaf 1 januari 1895, voldoende tweetalige magistraten telde. Ook zouden in de provincie Brabant aparte lijsten worden opgesteld van juryleden die Nederlands kenden.

Maar dat was buiten de waard gerekend. Minister van Justitie Jules Renkin kantte zich bij de bespreking tegen de aparte Vlaamse en Franse kamers in de Brusselse correctionele rechtbank. Hij stelde voor enkel nog tweetalige kamers in te richten. Sinds 1895 konden alleen nog tweetalige magistraten in Brussel worden benoemd. De christendemocratische Brusselaar Renkin behoorde tot de politici die het Vlaamse streven naar eentaligheid als de voorbode van een splitsing van het land beschouwden. Hun remedie was eenvoudig: de tweetaligheid van het overheidsapparaat als nationaal bindmiddel. Het spreekt vanzelf dat vooral in Wallonië deze strategie op uitgesproken tegenkanting kon rekenen. Een aantal Waalse volksvertegenwoordigers zette zich in scherpe termen af tegen de tweetalige kamers van Renkin. Dat was ook tevergeefs.

Omdat de Fransonkundigen een Franse procedure mochten vragen wanneer hun advocaat verklaarde een Nederlands proces niet te begrijpen, werden in correctionele en politieprocessen met advocaat de pluspunten van de Wet Van der Linden-Renkin gedeeltelijk ongedaan gemaakt. En zo bleven we bezig.

Luis Buñuel (1900-1983)

1900   Geboorte in Calanda (Aragón) van Luis Buñuel, Spaans filmregisseur. Zijn meest beroemde films zijn onder meer zijn debuutfilm Un chien andalou (1929), verder L’Âge d’or (1930) die verboden werd door de Kerk, de eerste surrealistische film Viridiana (1960) waarvoor hij een Oscar voor beste buitenlandse film kreeg, Belle de Jour (1966), een film waarvoor hij de regieprijs op het festival van Cannes kreeg en La Voie lactée (1969). Hij overlijdt in 1983 op de leeftijd van 83.

1806   Geboorte in Dinant (Namen) van Antoine Wiertz, Waals schilder van historie-, genre- en portretstukken, beeldhouwer en schrijver over kunst. Wiertz kreeg in 1820 van Willem I, koning der Nederlanden, een studiebeurs toegekend. Zo kon hij zich inschrijven bij de Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. In de kathedraal ziet hij voor het eerst de Kruisafneming van Peter Paul Rubens, die hij nooit zal vergeten. Hij overlijdt in 1865 op de leeftijd van 59.

1796   Te Gent op de Korenmarkt wordt, in volle Franse bezettingstijd, Adolf Quetelet geboren, Vlaams astronoom, wiskundige, statisticus, wetenschapshistoricus en socioloog. Meer over hem op Vandaag van 17 februari 2023. Aan de gevel van zijn geboortehuis is in 1947 een gedenkplaat aangebracht.

Arthur Schopenhauer (1788-1860)

1788   Geboorte in Danzig van de Arthur Schopenhauer (1788-1860), Duitse filosoof met een pessimistische wereldbeschouwing, maar een invloedrijke en populaire denker, volgeling van Immanuel Kant (1724-1804). Hij had grote invloed op psychologen (Freud) en filosofen (Nietzsche, Wittgenstein). Hij schreef onder meer Über das Sehn und die Farben, Die Welt als Wille und Vorstellung, Über den Willen in der Natur. Dierenvriend die ageerde tegen vivisectie en betoogde dat ‘iemand die wreed is jegens levende wezens geen goed mens kan zijn’. Hij hield zelf poedels. Hij overleed in 1860 op de leeftijd van 72.

1632   De Italiaanse hoogleraar Galileo Galilei (1564-1642) publiceert zijn Dialogo dei Massimi Sistemi. Twee jaar later, na een proces van 25 dagen voor een inquisitietribunaal, wordt de toen 70 jaar oude Galilei gedwongen publiekelijk en op zijn knieën zijn ‘ketterij’ af te zweren en te bevestigen dat de aarde niet rond de zon draait.

1071   Eerste slag bij Kassel (Frans-Vlaanderen). En niet tegen PSV. De Vlaamse graaf Robrecht de Fries verslaat de Franse koning Filips I en wordt graaf van Vlaanderen. Uit dankbaarheid sticht hij de collegiale kerk van Kassel alsook de abdij van Waten. Die abdij werd op last van de bisschop afgebroken in 1769 en verkocht tijdens de Franse Revolutie. Alleen de toren bleef behouden, als baken voor de zeevaarders, en staat er nog altijd.