22 januari. Net binnen: Reimond Tollenaere gesneuveld

Elk jaar   In Polen Grootvaderdag (Dzień Dziadka) een feestdag die waarschijnlijk in de jaren ’80 van de vorige eeuw ontstaan is als tegenhanger van (en aanvulling op) de sinds 1964 gehouden Grootmoederdag (Dzień Babci) op 21 januari.

1988   Op Schiphol wordt een speciale vertrekhal voor koeien geopend, compleet met een ‘koeien-restaurant’.

1987   De van malversaties beschuldigde minister van Financiën van de Amerikaanse staat Pennsylvania Budd Dwyer (47) pleegt tijdens een persconferentie in Harrisburg zelfmoord door zich voor de camera’s met een pistool in het hoofd te schieten. Vlak daarvoor had hij verklaard onschuldig te zijn. In een afscheidsbrief zei hij te hopen dat zijn publieke zelfmoord ‘het verhaal van het decennium’ zou worden. In Europa worden de beelden nergens uitgezonden ter wille van de ‘gevoelige kijkers’.

1980   In de Sovjet-Unie wordt atoomgeleerde en Nobelprijswinnaar Andrej Sacharov gearresteerd en verbannen naar Siberië. Sacharov had een belangrijk aandeel in de ontwikkeling van de waterstofbom voor de Sovjet-Unie, maar reeds in de jaren vijftig sprak hij zich uit tegen verdere ontwikkeling van nucleaire oorlogstechniek. In een open brief aan de regering eist hij, samen met zijn echtgenote Jelena Bonner, een democratisering van de Sovjet-Unie. Naast eredoctoraten van talrijke westerse universiteiten ontvangt Andrej Sacharov in 1975 ook de Nobelprijs voor de Vrede. Maar vanwege het verbod naar het buitenland te reizen dat Moskou hem had opgelegd, kon hij de prijs niet persoonlijk in ontvangst nemen. In 1986 wordt Sacharov weer vrijgelaten. Hij sterft in 1989.

1971    Geboorte in Weesp (Noord-Holland) van Wendy van Dijk, Nederlandse actrice en presentatrice, onder meer bekend van het typetje Ushi en van talentenjachten als The Voice en X Factor.

Reimond Tollenaere-herdenkingsaffiche van het VNV

1942   Overlijden in Kopcy bij Sint-Petersburg Reimond Tollenaere, advocaat, Vlaams-nationaal volksvertegenwoordiger en Oostfront-vrijwilliger. Hij werd geboren in Oostakker nu een deelgemeente van Gent, op 29 juni 1909. Tijdens zijn studies rechten aan de Rijksuniversiteit Gent wordt hij actief in de Vlaamse studentenbeweging, onder meer als praeses van het Algemeen Vlaams hoogstudentenverbond (AVHV) en hoofdbestuurslid van het Diets Studentenverbond. Als beursstudent in Duitsland (1931-1932) komt hij in de ban van nationaalsocialisme. Nog als student wordt Tollenaere in 1933 propagandaleider van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) en in 1936 tot volksvertegenwoordiger verkozen voor het arrondissement Roeselare-Tielt.

In mei 1940 wordt hij door de Belgische overheid aangehouden en zonder enige vorm van proces gedeporteerd naar Frankrijk met de beruchte Spooktreinen. Zoals bij duizenden anderen die dat overkomt, werkt dat zijn radicalisering sterk in de hand. Op 21 juni wordt hij bevrijd en keert hij terug naar Vlaanderen, waar hij zich een van de drijvende krachten achter de collaboratiepolitiek van het VNV wordt. Als overtuigd Heel-Nederlander is Tollenaere tegen de Belgische staat, maar geen voorstander van de aansluiting van Vlaanderen bij Duitsland.

In mei 1941 wordt hij commandant-generaal van de Dietse Militie-Zwarte Brigade (DM-ZB), een fusie van de milities van VNV, Verdinaso en Rex-Vlaanderen. Enkele maanden later meldt hij zich als vrijwilliger voor het Vlaams Legioen waarmee hij in januari 1942 aan het Oostfront wordt ingezet. Hij sneuvelt nog dezelfde maand.

Tollenaeres dood is een zware klap voor Staf de Clercq die in hem zijn opvolger zag aan het hoofd van het VNV. De Clercq sterft enkele maanden na Tollenaere aan een hartaanval. Op 12 juli 1942 gaat in Brussel een Tollenaere-herdenkingsmars door in Brussel waarop circa 12 000 VNV’ers aanwezig zijn. Het is de grootste manifestatie van het VNV in oorlogstijd. Reimond Tollenaere liet een weduwe na, Hilda Saeys (1911-2010), en drie zoontjes.

Pieter Jan Verstraete, Doorbraak-lezers welbekend, publiceerde in 1996 zijn Reimond Tollenaere. Biografie. Dit werk van 477 blz. werd in 1998 bekroond met de Prijs voor Geschiedenis van de Provincie West-Vlaanderen. In 2021 volgde van zijn hand Reimond Tollenaere: ‘vader’ van het Vlaamse Legioen.

1929   Overlijden in Den Haag van Cornelis Lely (74), Nederlands waterbouwkundig ingenieur en politicus Hij bereidt de drooglegging van grote delen van de voormalige Zuiderzee voor. Deze spectaculaire polderwinning verloopt grotendeels volgens zijn plannen. Zo wordt vanaf 1924 stukje bij beetje Flevoland gecreëerd dat per 1 januari 1986 de twaalfde provincie van Nederland zal worden. Lely was van 1891-94 en van 1897-1901 minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid. Vervolgens was hij gouverneur van Suriname (1902-05), en daarna van 1913-18 opnieuw minister van Waterstaat. Enkele tientallen steden hebben een straat naar hem genoemd, maar uniek is dat een stad zijn naam kreeg: Lelystad, de hoofdplaats van Flevoland.

1929   Het Vlaams-nationale dagblad De Schelde verandert van eigenaar, tijdens het hoofdredacteurschap van Herman Vos. Na het overlijden van drukker en uitgever Gust Janssens zien zijn erfgenamen het niet meer zitten. Daarom wordt een naamloze vennootschap De Schelde opgericht waarin we onder meer de oud-activisten Jules Spincemaille en Adelfons Henderickx tegenkomen. De grote aandeelhouders zijn echter Nederlanders uit Heel-Nederlandse kringen en de Rotterdamse haven. Zij werden door bemiddeling van de professoren Frederik C. Gerretson en Pieter Geijl aangetrokken. Hoofdredacteur, Herman Vos, volgt echter een gematigde, Belgo-federalistische en meer linkse koers die hem in conflict brengt met de nieuwe eigenaars. In 1933 stapt Vos over naar de Belgische Werkliedenpartij (BWP) en wordt officieel socialist.

1923   De anarchistische militante Germaine Berthou wandelt in Parijs de kantoren van de rechts-monarchistische beweging L’Action française binnen en vraagt de chef Charles Maurras te spreken. Is er niet. Léon Daudet dan, de volksvertegenwoordiger? Is er ook niet. De secretaris Marius Plateau, een oorlogsinvalide met heldenstatus, ontfermt zich over haar. Berthou trekt haar pistool en maakte hem af met enkele kogels. De verontwaardiging is zo groot dat een nooit geziene 200 000 mensen naar de begrafenis komen.

Niet iedereen rouwt. De schrijver Louis Aragon, surrealist en weldra communist, verdedigt Germaine Berthou, en feliciteert haar voor deze ‘directe actie’. Enkele maanden later wordt de moordenares vrijgesproken.

Mary Dresselhuys (1907-2004)

1907   Geboorte in Utrecht van Mary Dresselhuys, Nederlands actrice, bijgenaamd ‘de grande dame van de komedie’. Naast talrijke theaterrollen was ze ook prominent te zien in films als Eline Vere, Vroeger kon je lachen, Dorp aan de rivier, De kribbebijter. Ze schreef ook zelf heel wat. Ze blijft ook bij omdat ze de kunst verstond in praatprogramma’s en interviews ongezouten haar eigen, ‘afwijkende’ mening te verkondigen, maar op zo’n innemende manier dat je in haar redenering kon komen. De ‘Mary Dresselhuys Prijs’ is naar haar genoemd. Ze overleed in 2004.

1879   De Zoeloes verslaan de Britten in de Slag bij Isandlwana.

1483   De Vlaamse steden dwingen van de Franse koning het recht af hun eigen magistraten en wethouders te benoemen.