23 februari. Historische dag: Stuyvenbergakkoord gesloten – redt Egmontpact niet en leidt tot ontslag Tindemans

2014   President Petro Porosjenko van Oekraïne vervangt officieel de ‘Dag van de Verdediging van het Vaderland’, een sovjetfeestdag die gevierd werd op 23 februari, door de Dag van de Verdedigers van Oekraïne, die gevierd wordt op 14 oktober. Dat is niet toevallig de dag waarop Stepan Bandera (1909-1959) in 1942 het Oekraïens Rebellenleger (UPA) heeft opgericht. Het UPA, een gewapende verzetsbeweging, was de militaire tak van de Organisatie van Oekraïense Nationalisten (OUN) die Bandera in 1929 had gesticht.

1978   Het Egmontpact waarover christendemocraten, socialisten, Volksunie (VU) en het Front démocratique des Francophones (FDF) begin 1977 wekenlange onderhandelingen hadden gevoerd, blijkt toch niet helemaal te voldoen. De partijvoorzitters gaan opnieuw samenzitten met premier Leo Tindemans (CVP) en zijn kabinetschef Jan Grauls. Zo komt het op 23 februari 1978 tot het Stuyvenbergakkoord, ook ‘het vademecum’ genoemd. Hierin worden een aantal bepalingen uit het Egmontpact aangevuld of gewijzigd.

Omdat het parlement niet grondwetgevend is, verbinden de partijen er zich toe om acht jaar met elkaar samen te werken. Na verkiezingen zou een constituante het definitieve of uiteindelijke akkoord goedkeuren. Maar het loopt helemaal anders. Op 11 oktober 1978 zal een moe getergde Leo Tindemans in de Kamer onverwacht en in een emotionele toespraak het ontslag van zijn regering aankondigen. Op 17 december 1978 worden vervroegde verkiezingen gehouden. Voor de Volksunie betekenen die het begin van het einde.

Jef Geeraerts (1930-2015)

1930   Geboorte in Antwerpen van Jef Geeraerts, Vlaams schrijver van Congo- en misdaadromans. In 1960, net voor de onafhankelijkheid, raakt hij als reserveluitenant in Congo zwaargewond tijdens hevige gevechten tussen twee vijandige stammen, de Luba en de Lulua. Zijn vrouw en drie kinderen zijn intussen naar België teruggekeerd. Maanden later komt ook de terneergeslagen Geeraerts terug. Hij schrijft het van zich af. Na Ik ben maar een neger (1962) volgen nog Gangreen 1. Black Venus (1968), Gangreen 2. De goede moordenaar (1972), Gangreen 3. Het teken van de hond (1975) en Gangreen 4. Het zevende zegel (1977), afgewisseld met reisverhalen en misdaadromans. Dat alles leidt tot vele controversen en talrijke literaire prijzen. Geeraerts overlijdt in 2015 op 85-jarige leeftijd aan een hartaanval.

1903   Tomás Estrada Palma, de eerste president van Cuba, verhuurt ‘voor de eeuwigheid’ Guantánamo Bay aan de Verenigde Staten. Het is de oudste overzeese marinebasis van de Verenigde Staten en de enige in een land waar de VS geen diplomatieke relaties mee heeft. Als in 1962 de Cubacrisis uitbreekt en bekend wordt dat de Sovjets op Cuba raketten willen stationeren, laten de Amerikanen Guantánamo Bay versterken met talloze bunkers. Castro steekt nooit een vinger uit naar de marinebasis.

In de jaren 1990 kreeg Guantánamo Bay nieuw gebruik voor het onderbrengen van bootvluchtelingen uit onder meer Cuba en Haïti. Dat bleek vooral juridisch interessant: de basis ligt op Cubaans grondgebied en bijgevolg konden de vluchtelingen in Guantánamo Bay geen aanspraak doen op bescherming door de Amerikaanse grondwet. Dit maakte het voor de Verenigde Staten simpel om ongewenste onderschepte vluchtelingen terug naar huis te sturen. Ook met mensenrechtenverdragen die de VS had afgesloten moest geen of weinig rekening worden gehouden.

Dat bewees zijn ‘nut’ vanaf 2001. Toen werd een deel van de marinebasis ingericht als gevangenenkamp voor terreurverdachten van organisaties als de Taliban en Al-Qaeda. De status van deze ca. 750 gevangengezette terreurverdachten zorgde internationaal voor veel heibel. De gevangenen vallen niet onder de Amerikaanse grondwet en ook de Geneefse Conventies zijn op hen niet van toepassing. De VS weigert immers hen te kwalificeren als krijgsgevangenen. Bovendien, stelt Washington, zijn de Geneefse Conventies niet van toepassing zijn omdat er officieel geen sprake is van oorlog.

Rudolf Diesel op een Duitse postzegel (1997)

1893   In Duitsland wordt octrooi verleend op de revolutionaire dieselmotor van Rudolf Diesel (1858-1913). Weinig geweten is dat deze ingenieur ook een theoreticus van het solidarisme was, zeg maar het ‘rechtse socialisme’. Hij schreef daarover het werk Solidarismus. Natürliche wirtschaftliche Erlösung des Menschen (1903). Zijn eigen commentaar hierbij: ‘Daß ich den Dieselmotor erfunden habe, ist schön und gut, aber meine Hauptleistung ist, daß ich die soziale Frage gelöst habe’ (Dat ik de dieselmotor heb uitgevonden is allemaal goed en wel, maar mijn belangrijkste prestatie is dat ik de sociale kwestie heb opgelost). Het boek werd in 2007 heruitgegeven bij Maro-Verlag, Augsburg.

Rudolf Diesel werd in Parijs geboren, na de vlucht van zijn ouders voor de revolutie van 1848. Zijn vader was afkomstig uit Augsburg (Beieren). Bij het begin van de Frans-Duitse oorlog (1870-1871) worden ze het land uitgezet en verhuizen ze naar Londen. Later keert Rudolf alleen naar Duitsland terug en studeert in München. Zijn overlijden in 1913 blijft een raadsel. Op de Noordzee valt of springt hij overboord van het stoomschip Dresden dat van Antwerpen naar Harwich vaart. Hij verdrinkt, zoveel is zeker. En hij zat in de problemen, onder andere door ruzies over octrooien, maar was dat voldoende voor een wanhoopsdaad? Er bestaat ook een complottheorie die uitgaat van moord door Duitse geheime agenten. Evenmin overtuigend.

Wouter Lutkie (1887-1968) geportreteerd door Jan Toorop

1887   Geboorte in ’s Hertogenbosch (Noord-Brabant) van Wouter Lutkie, intellectueel en auteur die tot de Conservatieve Revolutie (Armin Mohler) behoort. Deze Nederlandse priester wordt in 1922 door de bisschoppen uit de zielzorg gehaald omdat hij ‘te rechts’ is. Hij correspondeert met schrijvers als Erich Wichman, Gerard Bruning en Henri Bruning, Antoon Coolen, Pierre H. Dubois, Anton van Duinkerken, Jan Engelman en Hendrik Marsman. Lutkie is de enige Nederlander die zeven keer door Mussolini in privé-audiëntie werd ontvangen. Hij geeft met Nederlandse en Vlaamse medewerkers van juni 1930 tot april 1965 het blad Aristo uit. Het is in Nederland het meest opmerkelijke tijdschrift van jong-conservatieve strekking. Op 15 november 1943 wordt het door de Duitse bezetter verboden. Begrijpelijk, want Lutkie had helemaal niets met het nationaalsocialisme en wees collaboratie van de hand. Hij richt Aristo na 1945 weer op en besteedt vrij veel aandacht aan de repressie in Vlaanderen.

Wouter Lutkie overlijdt in 1968 op de leeftijd van 80.

Hendrik Willem Mesdag (1831-1915)

1878   Geboorte in Kiev van Kazimir Malevitsj, befaamd Oekraïens kunstschilder, docent en theoreticus van het constructivisme en het suprematisme.

1831   Geboorte in Groningen van Hendrik Willem Mesdag, meester-marineschilder en kunstverzamelaar met een eigen museum. Hij behoorde tot de Haagse School. Zijn bekendste werk is het Panorama Mesdag van Scheveningen, te zien aan de Zeestraat 65 in Den Haag. Hij was ook een befaamd kunstverzamelaar. De Mesdag Collectie is nu het Museum H.W. Mesdag, aan de Laan van Meerdervoort. Sinds de restauratie van 2021 spreekt men terug van de Mesdag Collectie. Hijzelf overleed in 1915 op de leeftijd van 84.