24 mei. Historische dag: verbod op vakbonden beëindigd

Inschrijvingsrecht in de randgemeenten, zoals gepland in het Egmontpact.

1977   Het Egmontpact (Frans: Pacte d’Egmont) wordt afgesloten tussen de meerderheidspartijen van de regering-Tindemans IV, een coalitie van CVP, PSC, BSP-PSB, Volksunie en FDF. Het is genoemd naar het Egmontpaleis, waar het akkoord onderhandeld werd. Dit Belgisch compromis tussen Vlamingen, Walen en Brusselaars wordt uiteindelijk niet gerealiseerd. Redenen daarvoor zijn de sterke oppositie tegen het pact van binnen en buiten de regeringspartijen, de negatieve adviezen van de Raad van State over een aantal pijlers van het akkoord, de uiteenlopende interpretaties van het akkoord door Vlamingen en Franstaligen en de interne spanningen binnen de partijen.

Een van de pijlers van het Egmontpact was het zogenaamde ‘inschrijvingsrecht’. Dat gold in de 6 faciliteitengemeenten en bovendien in de zogenaamde ‘Egmontgemeenten’: Alsemberg, Beersel, Dilbeek, Groot-Bijgaarden, Sterrebeek, Sint-Stevens-Woluwe, Strombeek-Bever, en in de wijken ’t Voor (Vilvoorde), Jezus-Eik (Overijse) en Zuun (Ruisbroek). Franstaligen uit die gemeenten konden zich in een Brusselse gemeente fictief inschrijven en verkregen daardoor bepaalde taalfaciliteiten en stemrecht voor kandidaten uit het Brusselse.

Het compromis stuit op fel protest van Vlaamse zijde. Net als de faciliteitenregeling in het taalcompromis van Hertoginnedal, wordt ook nu vooral de regeling rond de randgemeenten door de Vlamingen als onaanvaardbaar beschouwd. Het protest bundelt zich in het Anti-Egmontkomitee, dat talrijke acties organiseert, onder meer de betoging op 23 oktober 1977 in Dilbeek. Een aantal gemeentebesturen vervoegt het protest.

De felle tegenstand was mede ingegeven door de uiteenlopende interpretaties van Vlamingen en Franstaligen over bepaalde punten van het akkoord. Binnen de CVP heerste grote verdeeldheid. De afloop van deze kwestie zorgde voor een belangrijke politieke crisis binnen de partijen met als gevolg twee afscheuringen bij de Volksunie: de Vlaams Volkspartij (VVP) van senator Lode Claes en de Vlaams-Nationale Partij (VNP) van Karel Dillen. Bovendien komt het tot een Vlaams-Waalse breuk binnen de laatste unitaire partij in België, met name de socialistische partij.

Op 11 oktober 1978 verklaart eerste minister Tindemans in de Kamer dat voor hem ‘de Grondwet geen vodje papier is’ en vervolgens biedt hij zijn ontslag aan. Het Egmontpact is daarmee definitief van de baan.

1943   Ontdekking in Vinnytsia, Oekraïne, van een reeks massagraven met de lichamen van 9442 arbeiders en boeren die het slachtoffer waren van de NKVD. De lijken hadden hun handen op hun rug gebonden en kogelgaten in hun nek. Uit het onderzoek zal blijken dat het bloedbad werd gepleegd door de Sovjet-geheime politie in 1937-1938 en dat een aantal Oekraïners levend werd begraven.

1940   In West-Vlaanderen maakt de Duitse invasie een groot aantal oorlogsslachtoffers: in Ieper vallen meer dan 200 doden door Duitse bommen, in Oostende 50 doden en vooral Poperinge moet het ontgelden. Daar vallen zelfs 150 tot 250 slachtoffers.

Igor Sikorsky (1889-1972)

1940   De Oekraïense uitvinder Igor Sikorsky (1889-1972) maakt in de VS zijn eerste vlucht met zijn zelfgebouwd hefschroefvliegtuig. Dit wordt de eerste massaal geproduceerde helikopter. Hij had het voor vliegen. Zo ontwierp hij de eerste vliegtuigen die door vier motoren werden aangedreven. Na zijn emigratie naar de Verenigde Staten bleef hij vliegtuigen bouwen, maar verwierf vooral bekendheid als pionier van de helikopterindustrie. Hij sticht zijn eigen productiebedrijf. In 1929, één jaar na zijn naturalisatie tot Amerikaan, verkoopt hij zijn bedrijf aan United Aircraft.

1936   Ophefmakende verkiezingsuitslag: de van de katholieke partij afgescheurde Rex-partij van Léon Degrelle behaalt eensklaps 21 kamerzetels. Het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) springt van 8 naar 16 zetels en de communisten van 3 naar 9. De katholieke partij verliest 18 zetels.

Amy Johnson (1903-1941)

1930   De Engelse pilote Amy Johnson (1903-1941) is de eerste vrouw die solo van Engeland naar Australië vliegt. Ze is dan 26. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vliegt Johnson nieuwe toestellen van de fabriek naar vliegbases. Een banale routinejob. Op 5 januari 1941 raakte ze met haar vliegtuig uit koers en stortte ze neer in de Theemsmonding. Ze wordt levend in het water opgemerkt, maar reddingspogingen mislukken. Haar lichaam werd nooit gevonden.

1926   Oprichting van de Elzasser autonomie beweging, de Elsass-Lothringer Heimatbund, waarvan het manifest met name zal worden ondertekend door Joseph Rossé en Eugène Ricklin. De Franse Communistische Partij (PCF) zal hem vanaf juni steunen.

1921   Een nieuwe wet waarborgt de vrijheid van vereniging voor werknemers. Het verbod dat hiermee wordt opgeheven, was een kwalijke erfenis van de Franse Revolutie en de Franse Bezetting (1795-1815) van onze gewesten. De Wet-Le Chapelier (1791), naar de advocaat en grondwetgever Isaac Le Chapelier, verbood alle vormen van organisatie, afspraak en overleg tussen ondernemers en tussen werkers. In de praktijk: een verbod op vakbonden. De liberale regering schaft in 1867 het ‘coalitieverbod’ af, maar via artikel 310 van het Strafwetboek wordt gezamenlijk optreden van werknemers verder beteugeld. Op basis van dit artikel werden arbeiders veroordeeld omdat zij bv. niet-stakende arbeiders hun afkeuring hadden getoond door te lachen of hun schouders op te halen. In 1892 waren de voorziene straffen nog verzwaard!

1915   Italië verklaart de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije. Benito Mussolini, die zich volmondig voor deze agressie uitsprak, wordt in Parijs geprezen door de communist Marcel Cachin die op 27 april al in L’Humanité had geschreven: ‘De reactionaire kranten van Italië behandelen Mussolini als een onredelijke interventionist. Ze hebben gelijk, ze zien duidelijk dat de motieven die hem bezielen in wezen van internationalistische en revolutionaire orde zijn’. De agressie zal Italië 700 000 doden en drie miljoen gewonden kosten.

1887   Geboorte in het Château de Bonneville-Chamblac (Normandië) van burggraaf Jean de La Varende, auteur van verschillende essays en historische romans met een regionalistische inslag en tot eer van zijn geboortestreek. Zijn eerste boek, Pays d’Ouche, ontvangt in 1936 de Prix des Vikings. Vervolgens publiceert hij Nez de cuir (1937), waarmee hij net naast de Prix Goncourt grijpt, en Le centaure de Dieu (1938). Als troostprijs wordt hij in 1942 zelf tot verkozen tot lid van de Académie Goncourt, maar twee jaar later neemt hij ontslag.

1883   Opening van de Brooklyn Bridge in New York, een van de beroemdste bruggen ter wereld. Deze brug werd en wordt beschouwd als een van de grote wonderen van de Industriële Revolutie. De brug verbond de toen losstaande plaatsen New York en Brooklyn met elkaar.

1882   We lezen met verbazing en verontwaardiging in de liberale krant Le Courrier d’Oran, over de Algerijnse vrijheidsstrijd: ‘In aanwezigheid van een volk dat altijd in opstand komt, kennen we geen beter beleid dan dat wat Mozes aannam met betrekking tot een bepaalde Arabische stam. Hij liet alle mannetjes uitroeien en hield alleen de maagden over, die hij aan de soldaten gaf. Die handelwijze lijkt misschien wreed voor kortzichtige mensen: het was alleen maar slim’.

1829   Paus Pius VIII veroordeelt in de encycliek Traditi humilitati vertalingen van de Bijbel in een seculiere taal.