24 oktober. Net binnen: beurscrash in New York

1958   Geboorte in Amstelveen (Utrecht) van Mathilde Santing, geboren Mathilde Eleveld, Nederlands zangeres, bekend om haar ballades.

1953   Mijnramp in de Ougree-Marihayemijn nabij Seraing: 26 kompels komen om.

Louis Renault (1877-1944)

1944   Industrieel Louis Renault, eigenaar van de autofabriek, sterft in verdachte omstandigheden, na enkele weken opgesloten te zijn geweest in de beruchte gevangenis van Fresnes. Hij leverde zoveel mogelijk auto’s aan de Duitsers als hij maar kon, inclusief pantserwagens en ander militair materiaal. Of hij dat vrijwillig of onder dwang deed, zullen we nooit weten. Bij de Bevrijding wordt de zieke Renault opgepakt en mishandeld. Tot een proces is het nooit gekomen. Wel wordt zijn onderneming meteen in beslag genomen en onteigend (‘genationaliseerd’), zonder dat zijn erfgenamen één cent vergoeding krijgen. Zijn lichaam zal in 1956 worden opgegraven, op klacht van mevrouw Renault.

1942   Ernst Jünger (1895-1998) schrijft in zijn oorlogsdagboek over de door bombardementen verwoeste Duitse steden: ‘Ook dat is een van de fasen die tot de amerikanisering leiden: in plaats van onze oude geboorteplaatsen zullen wij steden krijgen die door ingenieurs worden bedacht. Het is echter ook mogelijk dat kudden schapen op de puinhopen zullen weiden, zoals je dat ziet op vroege afbeeldingen van het Forum Romanum’.

1938   Overlijden in Rostock (Mecklenburg) van de Duitse expressionistische tekenaar en beeldhouwer Ernst Barlach (68).

1929   Donderdag 24 oktober 1929 gaat als Zwarte Donderdag de geschiedenis in. Op zwarte donderdag start met name op de beurs van New York een beurscrisis. Op die dag worden bijna dertien miljoen aandelen verhandeld terwijl dit er normaal gesproken maar circa twee miljoen zijn, hierdoor kelderen de aandelenprijzen. De koerstikker (beursmeter) loop een uur achter, omdat hij het niet bij kan houden. Er heerst zoveel paniek dat iedereen verkoopt, tegen elke prijs. Omdat de aandelen niets meer waard zijn, sluit bank na bank de deuren. Al het geld is verdwenen, het geld dat aan mensen is uitgeleend om aandelen mee te kopen en het geld dat naar de bank is gebracht om te sparen. Fabrieken gaan failliet. De lonen van arbeiders dalen tot de helft, 1 op de 4 arbeiders komt op straat te staan. Twee maanden later zijn er alleen in Duitsland al drie miljoen werklozen. Honderden ooit zeer vermogende mensen plegen zelfmoord omdat ze in een klap straatarm zijn. De crash markeert het begin van een economische crisis die de hele westerse wereld zal dooreenschudden.

1916   Plechtige opening van de vernederlandste universiteit te Gent.

1914   Het Duitse tijdschrift Die Aktion schrijft over de dood van de Franse auteur Charles Péguy: ‘Deze apostel en deze opvoeder is gevallen op het ereveld. Wij Duitsers rouwen om de dood van deze grote schrijver, die als een van de besten van ons de wapens tegen ons moest opnemen. De erfenis die hij nalaat, accepteren wij ook als de onze’.

Letterenhuis

Ernest Claes (1885-1968)

1885   Geboorte in Zichem (Vlaams-Brabant) van de Vlaamse schrijver Ernest Claes. In 1912 promoveert hij tot doctor in de Germaanse filologie en van 1910 tot 1913 is hij secretaris van de Katholieke Vlaamse Landsbond (KVL). Hij maakte de Eerste Wereldoorlog mee als soldaat, als krijgsgevangene in Duitsland en als tolk bij het Engelse leger te Le Havre.

Na de Eerste Wereldoorlog speelt Claes achter de schermen een rol als brugfiguur tussen het Vlaams-nationalisme en de katholieke partij. Zijn hele leven bleef de populaire schrijver en spreker uitgesproken Vlaamsgezind. In de zomer van 1940 is Claes opnieuw een van de bemiddelaars tussen het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) en Vlaamsgezinde katholieken.

Bij de bevrijding wordt hij mishandeld en in de gevangenis van Sint-Gillis opgesloten. Zijn huis in Ukkel wordt geplunderd. De Krijgsraad spreekt hem op 7 december 1947 vrij, maar de Belgische staat tekent beroep aan. Pas twee jaar later bevestigt het Krijgshof de vrijspraak (20 december 1949). Tijdens de repressiejaren schrijft Claes onder de schuilnaam van ‘G. van Hasselt’ in het weekblad Rommelpot enkele stukjes vol weemoed en bittere humor, zoals Kerstnacht in de gevangenis en De oude Moeder. Sommige ervan werden afzonderlijk uitgegeven. Hij overlijdt in Elsene op de leeftijd van 82.

Het bekendste en populairste werk van Ernest Claes is de roman De Witte (1920) met meer dan 120 edities. Hij werd twee keer verfilmd, in 1934 door Jan Vanderheyden (De Witte) – de eerste Nederlandstalige geluidsfilm in België – en in 1980 door Robbe De Hert (De Witte van Sichem).

1870   Adolphe Crémieux, Frans minister van Justitie, medeoprichter van de Alliance Israélite Universelle, ondertekent een decreet waarbij het Franse staatsburgerschap wordt toegekend aan de 37 000 Joden van Algerije. De leden van de moslimbevolking ‘genieten’ de Franse nationaliteit, maar worden niet als staatsburgers beschouwd en hebben daarom geen stemrecht.

1820   De Verenigde Staten kopen Florida van Spanje voor een bedrag van vijf miljoen dollar.

1789   Een klein Vlaams leger bestaande uit Patriotten onder leiding van generaal Jan Andries van der Meersch trekt in de richting van Turnhout en verklaart in het stadhuis de Oostenrijkse keizer Jozef II van de troon vervallen. Enkele dagen later, op 27 oktober, vindt de befaamde Slag bij Turnhout plaats. Na een kort gevecht en felle tegenaanvallen van de Patriotten in de straten van de stad moeten de verslagen Oostenrijkers Turnhout verlaten. Deze overwinning had een zeer grote weerklank in de Oostenrijkse Nederlanden. In korte tijd werden de Oostenrijkers, zonder veel bloedvergieten, van heel ons grondgebied verdreven.

Verdrag van Westfalen 1648

1648   Ondertekening in Münster en Osnabrück van het Verdrag van Westfalen, dat een einde maakt aan de verschrikkelijke Dertigjarige Oorlog (1618-1648) in het Heilige Roomse Rijk, alsook de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) tussen de opstandelingen in de Nederlanden en de koning van Spanje. Spanje erkent nu ook formeel de onafhankelijkheid van de Nederlandse Republiek. De Noord-Duitse vorstendommen verwerven een gewaarborgde vrijheid van godsdienst en het recht van alliantie met buitenlandse partners. De ‘Westfaalse orde’ in Europa zal twee eeuwen standhouden.

1632   Geboorte in Delft (Zuid-Holland) van Antoni van Leeuwenhoek, wetenschapper die de microscoop verbeterde. Hij is een van de grondleggers van de celbiologie en de microbiologie.

1601   Overlijden in Praag van Tycho Brahe (54), Deens astronoom die zonder kijkers het heelal in kaart bracht. Hij ging op zijn dertiende naar de Universiteit van Kopenhagen om daar filosofie te studeren. De zonsverduistering van 1560 wekte zijn belangstelling voor astronomie en hij ging verder studeren in Leipzig, Wittenberg, Rostock en Bazel. Eerste ontdekker van een supernova, een sterexplosie.

1515   Door een overstroming komen in de steenkoolgroeve van Hurbise de Glain (Luik) naar schatting 88 mijnwerkers om het leven. Het jaar voordien stierven in de groeve van Barbeau de Wez, eveneens in het prinsbisdom Luik, naar schatting al eens 98 mijnwerkers door ‘grisou’ (mijngas).