25 april. Net binnen: Marten Rudelsheim geboren, Joods Vlaams activist.

Ginger Rogers (1911-1995)

1995   Overlijden in Rancho Mirage (Californië) van Ginger Rogers (83), Amerikaanse actrice en danseres, geboren als Virginia Katherine McMath. Ze wordt vaak in één adem genoemd met Fred Astaire met wie ze zingend en dansend tien Hollywoodmusicals maakte. Haar eerste rollen waren in een drietal korte films in 1929, ze was toen net 18. In 1940 kreeg ze een Oscar voor ‘beste actrice’ voor haar hoofdrol in Kitty Foyle: The Natural History of a Woman (1940). Ze speelde in vele tientallen films. Op het lijf geschreven waren haar rollen in de The Gay Divorcee (1934) en We’re Not Married! (1952): Rogers was vijf keer getrouwd en vijf keer gescheiden.

1976   Overlijden in Den Haag van Ferdinand Brulez (89), Vlaams ingenieur en activist, broer van Lucien en Raymond Brulez. Hij studeert aan het atheneum van Brugge en aan de Technische Hogeschool te Gent, waar hij in 1904 lid wordt van de Vlaamse studiekring Ter Waarheid. Nadat hij in 1909 gepromoveerd was tot burgerlijk ingenieur, werd hij benoemd bij de Regie voor Telegrafie en Telefoon (RTT) in Gent. Tijdens de Eerste Wereldoorlog kiest Brulez voor het activisme van het radicale Jong–Vlaanderen. Op het eerste Jong-Vlaamse congres van 1 november 1915 wordt hij landelijk bestuurslid. In 1916 wordt hij benoemd tot hoogleraar aan de faculteit wis- en natuurkunde van de vernederlandste Gentse universiteit. Brulez is lid

Sofia Helin (°1972)

van de eerste zowel als van de tweede Raad van Vlaanderen.

Ontgoocheld over het resultaat van de Berlijnreis van een delegatie van de Raad, neemt hij ontslag, maar trekt dat dan weer in. Brulez wordt in 1918 Zaakgelastigde voor Posterijen, Telegrafie en Zeewezen bij de Raad van Vlaanderen. Samen met vier collega-professoren trekt hij op rondreis door Duitsland om er de intellectuele kringen in te lichten over de Vlaamse zaak.

Na de Eerste Wereldoorlog wordt Ferdinand Brulez afgezet als ambtenaar bij het ministerie en veroordeeld tot levenslang. Hij was intussen al uitgeweken naar Nederland. Vanaf 1919 werkt hij als ingenieur in opdracht van de Nederlandse regering in Indonesië, waar hij onder meer de eerste draadloze telefoonverbinding tot stand bracht tussen Java en Europa.

1972   Geboorte in Hovsta (Örebro) van Sofia Helin, Zweedse actrice, bekend van haar rol als politie-inspecteur Saga Norén in de Deens-Zweedse tv-misdaadserie Broen (De brug).

1953   Te Antwerpen wordt een tweedaags Vlaams-Nederlands socialistisch congres gehouden, voorgezeten door Hendrik Fayat en bijgewoond door onder meer Pieter Geyl.

1933   Geboorte in Ronse van Mark Grammens, toonaangevend Vlaams journalist. Zie Vandaag van 25 april 2022.

Pjotr Wrangel (1878-1928)

1928   Overlijden in Ukkel (Brussel) van Pjotr Wrangel, anticommunistisch generaal, boegbeeld van het Witte Leger. Baron Wrangel werd geboren in Zarasai (Litoiuwen) in een Baltisch-Duitse familie. Na zijn officiersopleiding neemt hij deel aan de Russisch-Japanse Oorlog (1905) en is tijdens de Eerste Wereldoorlog commandant van een Russische cavalerie-eenheid.

Na de bolsjewistische Oktoberrevolutie van 1917 trekt Wrangel naar de Krim en treedt hij toe tot het Witte vrijwilligersleger. In het voorjaar van 1919 krijgt hij daar het commando over de Kaukasische legereenheden, waaronder veel Kozakken. Hij dwingt veel gezag af in de burgeroorlog door aan het hoofd van zijn troepen veertig dagen lang onder de verzengende steppezon naar Tsaritsyn (het latere Stalingrad, nu Volgograd) te marcheren en het in te nemen. Zijn troepen nemen 40 000 communisten gevangen en bemachtigden grote hoeveelheden munitie.

Ondanks zijn successen komt Wrangel regelmatig in conflict met zijn opperbevelhebber Anton Denikin. Door diens foute strategie beheersen de Witten in januari 1920 alleen nog de Krim. Wrangel wordt verbannen, maar in april haalt Denikin hem terug, onder druk van andere Witte officieren, en draagt het oppercommando van de resterende Witte troepen aan hem over. Onder Wrangel zette de Witten vanuit de Krim een laatste actie tegen de bolsjewieken op, maar de toestand is te ver gedegradeerd en de Witten worden definitief verslagen.

Wrangel kan via Turkije en Tunesië naar Joegoslavië ontkomen en wordt de leider van de Witten in ballingschap. In 1924 richt hij de Russische Al-Militaire Unie op, die blijft strijden tegen het bolsjewisme. Wrangel woont vanaf november 1926 in Ukkel (Brussel). Hij sterft er in 1928 op de leeftijd van 49, hoogstwaarschijnlijk vergiftigd door een Sovjet geheim agent.

1918   Einde van de slag bij Armentiers (Frans-Vlaanderen), de laatste grote doorbraakpoging van de Duitsers in de Eerste Wereldoorlog.

1873   Geboorte in Amsterdam van Marten Rudelsheim, Vlaams activist. Hij kwam zich op zijn twaalfde met zijn Joodse ouders in Antwerpen vestigen. Rudelsheim volgt humaniora aan het Koninklijk Atheneum en studeert in Gent klassieke letteren, waarin hij in 1897 promoveert. In 1900 treedt hij in dienst bij de Antwerpse Stadsbibliotheek, waar hij opklimt tot onderbibliothecaris. Daarnaast heeft hij de leiding van de in 1917 opgerichte volksuniversiteit van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) te Antwerpen en was hij Vlaams correspondent voor het Noord-Nederlandse dagblad De Nieuwe Courant.

Met Lodewijk de Raet pleit hij al in 1892 voor bestuurlijke scheiding. Naast de politiek is Rudelsheim ook op literair terrein actief. Hij hecht veel waarde aan muziek en toneel, waarin hij middelen tot volksopvoeding ziet. In 1904 schrijft hij Enige denkbeelden over praktisch flamingantisme. Hij kiest hier duidelijk partij voor de sociale kant van Vlaanderens strijd voor emancipatie. Al in 1891 pleit ook hij voor een Vlaamse hogeschool. In 1906 verschijnt zijn brochure De Vlaamse Mijnbouwschool. Alleen door Vlaams technisch hoger onderwijs, zo stelt hij, kan de dreigende verfransing van het Kempisch kolengebied afgewend worden. Kort daarna was hij een der secretarissen van de tweede Vlaamse Hoogeschoolcommissie (1907).

Niet zonder aarzeling kiest hij tijdens de Eerste Wereldoorlog voor het activisme. ‘Hij meende dat Vlaanderen binnen het kader van de Belgische wetgeving zijn rechten mocht nemen, ook via de Duitse bezetters. In deze zin aanvaardde hij in 1916 de vernederlandsing van de Gentse universiteit, waarvoor hij een ijverig propagandist werd’ (Pieter van Hees). Hij wil een ‘zelfstandig Vlaanderen in een vrij en onafhankelijk België’. Als August Borms op 22 december 1917 de volledige onafhankelijkheid van Vlaanderen uitroept, trekt hij zich terug uit de Raad van Vlaanderen, samen met Herman Vos en Antoon Jacob.

Na de oorlog wordt hij gearresteerd en uit zijn ambt gezet. Samen met Vos en Jacob wordt hij berecht (‘het proces van de Antwerpse intellectuelen’) en tot 10 jaar gevangenisstraf veroordeeld. Zijn gezondheid gaat achteruit en door gebrekkige medische verzorging sterft hij in het bijzijn van enkele familieleden en Vlaams-nationale medegevangenen in de Antwerpse gevangenis. Hij werd 47.

1794   De Franse sansculotten dringen het West-Vlaamse dorpje Stavele (Alveringem) binnen, plunderen het en voeren er een echt schikbewind dat aan tientallen onschuldigen het leven kost.

1576   Door de Vrede van Delft, de voorganger van de Pacificatie van Gent, verenigen de Nederlanden zich in hun strijd tegen Spanje.