25 augustus. Net binnen: Jan Valvekens geboren, CVP’er en pleitbezorger voor amnestie

2006   Het laatste massa-geproduceerde filmrolletje van Europa komt in de Fuji-fabriek in Tilburg van de lopende band.

1988   Het historisch centrum van Lissabon wordt verwoest door een verschrikkelijke brand.

Wikimedia Commons/Harald Krichel

Amy MacDonald (°1987)

1987   Geboorte in Bishopbriggs van Amy Elizabeth Macdonald, Schotse zangeres. Ze breekt in 2008 internationaal door met het nummer This is the life, dat onder meer in Vlaanderen en in Nederland een nummer 1-hit werd.

1951   Overlijden in Antwerpen van Jan Valvekens (56), Vlaams advocaat en politicus. Zijn rechtenstudie aan de KULeuven wordt onderbroken door de oorlog (1912-1914, 1919-1921). Vanaf zijn collegetijd is Valvekens geëngageerd in de katholieke Vlaamse studentenbeweging, ondermeer als secretaris (1914) en voorzitter (1918-1920) van de Brabantse gouwbond van het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (AKVS). Te Leuven wordt hij preses (1920-1921) van het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV). In 1920 is hij medeorganisator van het zesde Groot-Nederlands Studentencongres.

In 1922 vestigt Valvekens zich als advocaat te Antwerpen. Hij wordt in 1932 bestuurslid van de Vlaamse Conferentie der Balie van Antwerpen en van 1942 tot 1947 lid van de Raad van de Orde. Hij wordt in 1923 secretaris van de Katholieke Vlaamse Landsbond (KVL) waarvan Frans van Cauwelaert de voorzitter is. Dat belet niet dat hij in 1936 de Vlaamse Concentratie (het samengaan van de Katholieke Vlaamse Volkspartij en het VNV) helemaal ziet zitten.

Na de Tweede Wereldoorlog zet Valvekens zich onvermoeibaar in voor de Christelijke Volkspartij (CVP). Vanaf 1946 is hij provincieraadslid en lid van de Bestendige Deputatie in Antwerpen. Tegelijk is hij arrondissementeel voorzitter van de CVP. In 1948 wordt hij voorzitter van De Vlijt, uitgever van de Gazet van Antwerpen. Valvekens is tevens professor aan de Katholieke Vlaamse Hogeschool voor Vrouwen te Antwerpen, en in 1948 rector. Als advocaat verdedigt Jan Valvekens tijdens de repressie mensen die van collaboratie worden beschuldigd. Al in 1947 pleit hij voor amnestie, onder meer tijdens de 29ste Vlaamse Sociale Week.

Letterenhuis

Evarist van Maldeghem (1808-1875)

1875   Overlijden in Elsene (Brussel) van Evarist van Maldeghem (66), muziekpedagoog en componist afkomstig uit Dentergem (West-Vlaanderen). Hij sticht in 1839 samen met zijn broers Jan Baptist en Robert in Brussel de Vlaamse koorvereniging Gombert’s Genootschap De vierde broer, Romaan, een schilder, doet niet mee. Het doel is de uitvoering van Vlaamse en Duitse koormuziek te stimuleren.

Met Prudens van Duyse, Johan Dautzenberg en broer Robert richt hij het Vlaemsch-Duitsch Zangverbond op dat van grote betekenis wordt in de toen bloeiende culturele uitwisseling tussen het Rijnland en Vlaanderen. Hun eerste grote zangfeest vindt plaats in Keulen op 14-15 juni 1846, met Felix Mendelssohn als dirigent. In september 1846 organiseert Evarist mee het tweede zangfeest, ditmaal in Brussel. Hij componeert hoofdzakelijk religieuze muziek en wordt lid van het Männer-Gesang-Verein in Keulen van de Koninklijke Maatschappij van Schone Kunsten in Gent en van de Vereniging voor Vlaamse literatuur in Brussel. De vier broers Van Maldeghem blijven ongehuwd en sterven zonder nakomelingen.

Johann Gottfried von Herder (1744-1803)

1744   Geboorte in Mohrungen (Oost-Pruisen, nu Polen) van Johann Gottfried von Herder, een ongelooflijk actueel gebleven Duitse denker. Herder staat aan de wieg van een nieuwe filosofische antropologie en politiek inzicht, gebaseerd was op de waarneming van de grote diversiteit van talen, culturen en volkeren.

Hij studeerde geneeskunde, filosofie en theologie aan de universiteit van Königsberg, het huidige Kaliningrad. Hij reisde gedurende jaren kriskras door Duitsland, de Baltische landen, Frankrijk en de Nederlanden. In Weimar, toen het culturele centrum van Duitsland, werd hij een van de ‘vier sterren’, naast Wieland, Schiller en Goethe. Deze laatste bezorgde Herder een prachtbaan: vanaf 1776 tot zijn dood stond Herder aan het hoofd van het departement onderwijs in het hertogdom Saksen-Weimar.

Herder wordt vaak de ‘vader van het nationalisme’ genoemd, wat moet worden genuanceerd. Herder kant zich tegen iedere vorm van chauvinisme en staatsnationalisme. Hij is een hartstochtelijke verdediger van de verscheidenheid en eigenheid van volkeren en culturen ‘die de rijkdom van de wereld uitmaken’. Als eerste introduceert Herder de begrippen verwantschap en verworteling als grondslagen van het menselijke leven. Deze benadering maakt van hem meteen een openlijke tegenstander van ‘het koude verstand’ en het abstracte kosmopolitisme van de Verlichting. Hij trekt naar Frankrijk om er met de encyclopedisten Diderot en d’Alembert van gedachte te wisselen.

Herders politieke ideologie is helder en empirisch. Hij stelt vast dat staten en regeringsvormen elkaar opvolgen, soms zelfs zeer snel. Volkeren echter leven eeuwenlang, soms zelfs duizenden jaren. Het zijn antropologische constanten. Voor Herder is een volk een taalkundige, culturele, geografische en historische gemeenschap die voorafgaat aan elke vorm van staatkundige organisatie. Volkeren leiden een reëel, vast te stellen bestaan, zelfs als ze zich daar nauwelijks van bewust zijn. De natie is niets anders dan het volk dat tot bewustzijn is gekomen van zijn eigenheid, zijn identiteit. De enige aanvaardbare en legitieme staat, stelt Herder, is dus degene die uit de natie voortkomt en ‘vorm geeft’ aan het volk.

Herder gruwt van het imperialisme van de vorsten van zijn tijd die alsmaar meer land willen veroveren, zonder rekening te houden met de taal, de nationaliteit en de wil van de bewoners. Hij noemt dat ‘de tegennatuurlijke vergroting van de staten, de wilde vermenging van menselijke soorten en naties onder de heerschappij van één scepter’. Met verbijstering stelt hij vast dat de Franse Revolutie deze praktijken niet afzweert, maar ze integendeel nog radicaliseert en theoretiseert in het jakobinisme. Herder verwerpt het concept van een ‘superieur volk’ (waarmee de Fransen zijn bedoeld) dat het recht zou hebben zijn ideologie voor ‘universeel’ te verklaren en vervolgens op te dringen aan andere volkeren. Hij overlijdt in 1803 op de leeftijd van 59.

Een Vlaamse auteur die zich intens met Herder heeft beziggehouden is Frans Van der Elst (1920-1997), jarenlang de voorzitter van de Volksunie.

Cornelis van Assen (1788-1859)

1788   Geboorte in Harlingen (Friesland) van Cornelis van Assen. Aan de zijde van zijn vriend Gijsbert van Hogendorp speelt hij in 1813-1815 een belangrijke rol in de voorbereiding van de terugkeer van Willem I en de hereniging van de Nederlanden. In 1821 wordt deze jurist hoogleraar in Leiden.

1718   Stichting van New Orleans in Louisiana, nu Verenigde Staten, door Franse immigranten. De nieuwe stad werd genoemd naar graaf Filips van Orléans die op dat ogenblik regent van Frankrijk was. Het gebied werd toen bewoond door de Chitimachaindianen. De stad groeide uit tot een belangrijke militaire en handelsstad voor het achterland, genaamd La Louisiane.

1609   Galileo Galilei demonstreert zijn eerste telescoop.

383   Keizer Gratianus wordt bij Lugdunum (het huidige Lyon) door zijn eigen soldaten gevangengenomen en gedood. Hij werd gehaat door het leger omdat hij als christen het standbeeld van de Overwinning had doen vernietigen, het laatste grote heidense werk dat op het Capitool bewaard was gebleven.