25 maart. Net binnen: Gustaaf Schamelhout geboren, vrijzinnig Vlaams-nationalist en antropoloog

Zelfportret Luc de Decker (1907-1982)

1982   Overlijden te Meerbeke (Ninove, Oost-Vlaanderen) van Luc de Decker (88), Vlaams kunstschilder, onder meer bekend om zijn portretten en landschappen. Hij kreeg grote bekendheid door een aantal werken die bestemd waren voor een groot publiek. Zo maakte hij voor de Kortrijkse uitgeverij Zonnewende een reeks van vijftig houtskoolportretten van Vlaamse schrijvers, die in 1948 in postkaartformaat worden verspreid. Daaronder Ernest Claes, Stijn Streuvels, Herman Teirlinck, August Vermeylen, Felix Timmermans, Pol de Mont, enz. Daarnaast was hij medestichter van de Cultuurraad voor Vlaanderen (1959) en van Openbaar Kunstbezit Vlaanderen (1962).

Bekend zijn ook zijn portretten van prins, later koning Boudewijn (1948, 1965, 1967). In het begin van de jaren zestig wordt hij belast met het ontwerpen van de bankbiljetten van twintig frank (1964, met het Atomium) en vijftig frank (1966, met Boudewijn en Fabiola). Tussen 1970 en 1975 ontwierp hij tevens 17 Belgische postzegels met de meest diverse onderwerpen.

1957   Het Verdrag van Rome wordt officieel ondertekend om op 1 januari 1958 in werking te treden. Hiermee worden de Europese Economische Gemeenschap (EEG) en Euratom opgericht. Het aantal leden is nog beperkt tot zes: Benelux, Duitsland, Frankrijk en Italië.

1931   Joris van Severen spreekt zich uit tegen het ‘Federaal Statuut’ waarrond Herman Vos de Vlaams-nationalisten wil verenigen. Naast bezwaren ingegeven door zijn Heel-Nederlandse visie, maakt ook de discussie over staats- en maatschappijordening de kloof onoverbrugbaar. Vos stapt in 1933 over naar de socialistische Belgische Werkliedenpartij (BWP).

Wilhelm Lehmbruck (1881-1919)

1919   Tragisch overlijden in Berlijn van Wilhelm Lehmbruck (38), expressionistisch beeldhouwer en graficus. Hij begint vrij traditioneel-naturalistisch als beeldhouwer. In 1907 trouwt hij met Anita Kaufmann. Het paar krijgt drie zonen. In 1911 verhuizen ze naar Parijs, waar hij kennismaakt met onder meer Pablo Picasso. Hij vindt er, onder invloed van de werken van Auguste Rodin, uiteindelijk zijn eigen stijl. In het begin van de Eerste Wereldoorlog werkt Lehmbruck in een ziekenhuis. Daar ziet hij zoveel oorlogsellende, dat hij na die tijd geen vrouwfiguren meer beeldhouwt, maar vooral mannen, die symbool stonden voor het lijden. Die werken uit de oorlogsjaren gelden als zijn beste.

In 1916 vlucht hij wanhopig naar Zürich in het neutrale Zwitserland, waar hij ondanks zijn depressies een nieuw atelier installeert. In 1918 keert hij terug terug naar Berlijn. Niemand neemt hem iets kwalijk en hij wordt er zelfs benoemd tot lid van de Pruisische Akademie der Künste. Het mag niet baten: uiteindelijk pleegt de vertwijfelde Lehmbruck, zelfmoord in zijn atelier in Berlijn.

In Duisburg (Noordrijn-Westfalen) staat een Lehmbruck-Museum, ontworpen door zijn zoon Manfred.

1918   Geboorte in Sint-Lambrechts-Woluwe van Herman Wagemans, jurist en Vlaams-nationaal politicus. Zie Vandaag van 25 maart 2022.

1917   De activistische Raad van Vlaanderen wordt uitgebreid met twee prominente leden: de journalist Raf Verhulst en de socioloog Herman Vos.

Frédéric Mistral (1830-1914)

1914   Overlijden in Maillane (Provence) van Frédéric Mistral (83), jurist en schrijver, Nobelprijs voor de Literatuur 1904. Hij werd vooral bekend als voorvechter van de Provençaalse identiteit en verdediger van het Occitaans, een taal die in Zuid-Frankrijk wordt gesproken. In 1854 behoorde hij tot de oprichters, van de Félibrige, een vereniging van schrijvers en dichters met als doel de bevordering van de Provençaalse taal en cultuur.

1869   Geboorte in Brussel van Gustaaf Schamelhout (74), arts, vrijzinnig Vlaams-nationalist en antropoloog. Kreeg een overwegend Franse opvoeding, maar leert tijdens zijn humaniorajaren Nederlands. Vanaf dan wordt hij zeer actief in de Vlaamse studentenbeweging: hij is lid van het vrijzinnige en Vlaamsgezinde studentengenootschap Geen Taal Geen Vrijheid en sticht een Diets Dispuutgezelschap.

Schamelhout studeert aan de Université Libre de Bruxelles (ULB) en promoveert in 1894 tot doctor in de geneeskunde. Na een specialisatieverblijf in Duitsland en Engeland vestigt Schamelhout zich te Antwerpen als ftisioloog (onderzoeker naar tuberculose). Hij is medeoprichter van het Antituberculose dispensarium Van den Nest.

Hij ontmoet Alfred Hegenscheidt, Prosper van Langendonck en August Vermeylen, de stichters van Van Nu en Straks, waarvan hij het administratief en financieel beheer op zich neemt en weldra de echte voortrekker is. Na 1918 wijdde hij zich haast uitsluitend aan antropologische en etnologische studies. Daar was ook een politieke reden voor. Schamelhout had tijdens de Eerste Wereldoorlog het Manifest voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit ondertekend. In 1918 gooien zijn collega’s hem uit zijn Antituberculose dispensarium A. van den Nest en stoten hem zelfs uit de beroepsvereniging.

Gustaaf Schamelhout spant zich enorm in voor de ontplooiing van de wetenschapsbeoefening in Vlaanderen. Hij is medeoprichter van de Vereniging voor Wetenschap en enthousiast werkend lid van het Vlaams Fonds voor Wetenschap. Voor zijn grote wetenschappelijke verdiensten benoemt Leopold III hem in 1938 tot stichtend lid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Geneeskunde van België.

Als een voorloper van Willy Kuijpers grijpt de strijd van de onderdrukte nationaliteiten voor hun eigenheid en zelfstandigheid hem erg aan. Stelselmatig neemt hij de verdediging op zich van alle onderdrukte volkeren binnen hun etnische grenzen. Zijn aandacht gaat vooral naar de bevrijdingsstrijd van Ieren, Catalanen en Tsjechen, van Oostzee- en Balkanvolkeren. Hij schrijft daarover onder meer de studie De volkeren van Europa en de strijd der nationaliteiten (1929-1932), met bijzondere aandacht voor hun etnische samenstelling.

In andere publicaties, zoals Herkomst en etnische samenstelling van het Vlaamse volk (1936) en Antropologie van het Nederlandse volk (1944) gaat hij op zoek naar etnische verschillen tussen Vlamingen en Walen en naar bevestiging van de antropologische eenheid van de hele Nederlandstalige bevolking. Hij weerlegt de thesis van de Brusselse antropoloog Emile Houzé als zouden de Vlamingen tot een inferieur ras behoren. Zijn studies steunen op een grote wetenschappelijke belezenheid en op vele studiereizen in heel Europa. Dit werk was enig in zijn soort, genoot hoge waardering en is nog altijd goed leesbaar. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef Schamelhout strikt buiten de collaboratie. Hij overlijdt in 1944 op zijn 74ste.

1843   De Thames Tunnel in Londen wordt geopend, ’s werelds eerste tunnel onder water.

Christiaan Huygens (1629-1695)

1655   De Nederlandse astronoom en wis- en natuurkundige Christiaan Huygens (1629-1695) ontdekt met behulp van één van zijn zelf geslepen lenzen Titan, de grootste maan van de planeet Saturnus. Zijn vader, de dichter en diplomaat Constantijn Huygens, brengt Christiaan in contact met gerenommeerde wiskundigen. Ook de filosoof René Descartes behoort tot de vriendenkring van de familie. Huygens studeert van 1645 tot 1647 rechten en wiskunde aan de universiteit van Leiden en vervolgt zijn studies daarna in Breda. In 1651 publiceert hij zijn eerste wiskundige artikel, maar stort zich daarna meer op astronomie en de kansberekening. Huygens wordt beschouwd als een van de belangrijkste Nederlandse wetenschappers uit de geschiedenis. Hij is verder ook beroemd door de ontwikkeling van het slingeruurwerk.