28 maart. Net binnen: Etta Palm geboren, feministe, revolutionaire en dubbelspionne

Elk jaar   In Tsjechië en Slowakije Dag van de Leraar. De datum van de lerarendag verwijst naar de geboortedag van de filosoof en pedagoog John Amos Komenský (1592-1670), beter bekend onder zijn gelatiniseerd naam Comenius. Die pleitte voor onderwijs van iedereen, zowel voor jongens als meisjes en van alle standen. Hij schreef leerboeken en ontwierp een nieuw schoolsysteem voor Polen, Zweden en Hongaren.

2005   Overlijden in Laren (Noord-Holland) van Emmy Lopes Dias (85), Nederlands actrice, bekend van televisieserie De Kleine Waarheid.

Virginia Woolf (1882-1941)

1941   Overlijden van de Engelse schrijfster Virginia Woolf. Zelfmoord door verdrinking nabij haar huis in Sussex. Bekende werken van haar zijn onder meer The waves, The years, Mrs. Dalloway, Between the acts, To the lighthouse, Orlando: a biography, The common reader, A room of one’s own. Ze was lid van de Bloomsburygroep, een groep eigengereide schrijvers, kunstenaars en intellectuelen die aan het begin van de 20ste eeuw ontstond in de Londense wijk Bloomsbury.

1939   Madrid geeft zich over aan generaal Francisco Franco. Hiermee komt een einde aan de driejarige Spaanse burgeroorlog die dan ruim een half miljoen levens heeft gekost. Aan de kant van Franco vochten nationalisten, monarchisten en klerikalen, gesteund door fascistisch Italië en nazi-Duitsland. De andere zijde werd gevormd door republikeinen, communisten trotskisten, anarchisten en internationale vrijwilligers, gesteund door de Sovjet-Unie.

1933   Publicatie door het Vaticaan van de encycliek Popularium progressio. Paus Paulus VI bevestigt hierin de afwijzing door de Kerk van iedere vorm van ‘kunstmatige anticonceptie’.

Julius Hoste sr. (1843-1933)

1933   Overlijden in Brussel van Julius Hoste sr., stichter van het dagblad Het Laatste Nieuws. Hij stapt in de Vlaamse Beweging naar aanleiding van de strijd voor een gesubsidieerde Vlaamse schouwburg in Brussel. In De Vlaamse Tijding zet hij zijn eerste journalistieke stappen. In 1869 geeft Hoste zijn eerste blad uit: De Zweep.

Hij gaat helemaal de liberale toer op. De jonge Hoste wordt in 1873 medeoprichter en voorzitter van de Brusselse afdeling van het Willemsfonds. Tevens werd hij ingewijd in de vrijmetselarij. Zijn vriendschap met Karel Buls speelde in deze evolutie een belangrijke rol. Tijdens diens burgemeesterschap weet Hoste te verkrijgen dat de stad een Vlaamse schouwburg bekostigt (1887).

In 1888 ziet Hoste zijn droom, het uitgeven van een dagblad, verwezenlijkt. Gestart als liberaal propagandadruksel bouwt hij Het Laatste Nieuws uit tot een Vlaamse volkskrant. Het blad verdedigt een liberaal ideeëngoed, maar durft ook wantoestanden op taalgebied aan te klagen. Soms wordt het levensbeschouwelijke zelfs tijdelijk aan kant gezet om Vlaamse strijdpunten te verwezenlijken.

Rond 1900, als Karel Buls afscheid begint te nemen van de politiek, wordt Hoste geconfronteerd met een nieuwe realiteit: na Buls blijkt de liberale partij in Brussel potdoof geworden voor elke Vlaamse verzuchting. Maar in het begin van de 20ste eeuw stelt de socialistische partij in Brussel zich open voor Vlamingen. Camille Huysmans wordt met de steun van Hoste verkozen tot Brussels gemeenteraadslid. Niettemin steunde Hoste elk Vlaams liberaal reveil. Intussen is zijn enige zoon Julius Hoste jr. aan vaders zijde getreden, in de politiek en in de krantengroep. Samen beleven ze de Vlaamse liberale heropbloei met de stichting van de Liberale Volksbond van Brussel (1909) en in 1913 bij de oprichting van het overkoepelende Liberaal Vlaams Verbond.

Na zijn dood in 1933 krijgt zijn borstbeeld een ereplaats in de Koninklijke Vlaamse Schouwburg.

Marianne Fredriksson (1927-2007)

1927   Geboorte in Göteborg van Marianne Fredriksson, Zweedse schrijfster en journaliste. In 1998 kreeg Fredriksson de Publieksprijs voor het Nederlandse Boek, voor de roman Anna, Hanna en Johanna.

1921   Geboortedag in Hampstead (Londen) van de Nederlands-Britse acteur en schrijver Dirk Bogarde, geboren Derek van den Boogaerde. Hij had een Nederlandse vader. Bekende films waarin hij acteerde zijn onder meer The Servant, Dood in Venetie, The night porter, A bridge too far, Providence, Daddy nostalgia. Hij schreef onder meer Closing ranks, Snakes and ladders, For the time being, Voices in the garden en zijn autobiografie A postillion struck by lightning. Hij stierf in 1999 aan een hartaanval.

1892   Geboorte in Gent van prof. Corneel Heymans, Nobelprijswinnaar fysiologie en geneeskunde in 1938. Als voorzitter van de medische afdeling van Winterhulp België onderhandelde hij tijdens de Tweede Wereldoorlog met de Duitse bezetter om dringende geneesmiddelen te verkrijgen. Na 1945 werd professor Heymans hiervoor geschorst door de Rijksuniversiteit Gent.

1871   Geboorte in Utrecht van de Nederlandse dirigent Willem Mengelberg. Hij was van 1895 tot 1945 dirigent van het Concertgebouworkest. Omdat hij niet gestopt was met dirigeren tijdens de oorlog werd hem in 1945 voor de duur van zes jaar verboden zijn beroep uit te oefenen. Van 1921 tot 1930 dirigeerde hij ook part time het New York Philharmonisch Orkest. Hij overleed in 1951 in zijn chalet in Zuort, Zwitserland.

1800   Het Iers parlement gaat akkoord met een vereniging van Ierland met Groot-Brittannië in 1801. Uit eigentijdse documenten blijkt dat veel parlementsleden waren omgekocht.

1799   Overlijden in Den Haag van Etta Palm, geboren Etta Aelders. Ze was de eerste Nederlandse feministe, courtisane, dubbelspionne en actief in de Franse Revolutie van 1789. Ze woonde met wisselende partners in Arnhem, Amsterdam, Brussel en Parijs. Daar komt ze op haar dertigste toevallig terecht, als ze een minnaar achterna reist en onderweg ziek wordt. Ze laat zich ‘baronne d’Aelders’ noemen, leert er mannen uit de hogere kringen kennen en krijgt een verhouding met verschillende adellijke heren en diplomaten.

Via haar minnaars komt Etta veel te weten. Ze verkoopt informatie aan de Nederlandse raadspensionaris Van de Spiegel, de Franse revolutionairen en de Pruisische gezant. Een soort achttiende-eeuwse versie van de beroemde Nederlandse dubbelspionne Mata Hari dus. In 1789 breekt in Parijs de Franse Revolutie uit. Etta Palm, die daar nog steeds woonde, had wel oren naar die radicale nieuwe ideeën. Als een van de weinige vrouwen tijdens de Revolutie durft ze toespraken houden, waarin ze erop wijst dat vrouwen niet onderdoen voor mannen. Ze sticht ook een revolutionaire vrouwenclub.

Zoals veel revolutionairen komt Etta uiteindelijk in de Franse gevangenis terecht. Ze wordt vrijgelaten wegens gebrek aan bewijs, waarop ze naar Nederland vlucht. Daar wordt ze ontmaskerd als dubbelagente, gearresteerd en gevangengezet in het kasteel van Woerden, en vrijgelaten in 1798 toen haar gezondheid ernstig achteruitging. Ze overlijdt het jaar daarop.

1712   Overlijden in Amsterdam van de kunstschilder en uitvinder Jan van der Heyden. Hij schilderde stadsgezichten in Amsterdam, op verschillende plaatsen in Vlaanderen en in Londen. Verbeterde de straatlantaarn: zijn koperen straatlantaarns op raap- en lijnolie werden geplaatst in onder andere Amsterdam, Groningen, Haarlem en Berlijn. Tussendoor ontwikkelde hij brandbestrijdingsapparatuur.