28 mei. Historische dag: Vlaams Blok opgericht als kartellijst

1985   Het Heizeldrama in Brussel: nog voor de Europese bekerfinale tussen Liverpool FC en Juventus FC kan beginnen breken rellen uit tussen de Engelse en Italiaanse supporters. Door een slecht georganiseerde kaartverkoop komen Italiaanse supporters in het vak naast de Liverpool-aanhang. De Italianen provoceren, de Engelsen trekken ten aanval. Door de ontstane paniek en de slechte staat van het stadion vallen er 39 doden en honderden gewonden. De wedstrijd wordt toch gewoon gespeeld ‘om erger te voorkomen’. Juventus wint met 1-0.

Op het menselijke drama volgt een politieke vaudeville. Een parlementaire onderzoekscommissie wordt opgericht die in haar rapport minister Charles-Ferdinand Nothomb (PSC) in bedekte termen met de vinger wijst. Die weigert af te treden, waarop zijn concurrent en vicepremier Jean Gol plaatsvervangend zijn ontslag aanbiedt. Hij wordt daarin gevolgd door de andere Franstalige liberale ministers. De koning weigert echter het ontslag van de regering Martens V. Daarop komen de liberalen van de PRL terug op hun stappen, maar het leidt wel tot vervroegde verkiezingen in oktober 1985.

1979   Oprichting van het Vlaams Blok als politieke partij. Het Vlaams Blok trad voor het eerst op de voorgrond bij de verkiezingen van 17 december 1978. Het was op dat ogenblik een kartellijst die twee afscheuringen van de Volksunie samenbracht: de Vlaams-Nationale Partij van Karel Dillen en de Vlaamse Volkspartij van senator Lode Claes. Beide partijen waren eind 1977 ontstaan uit onvrede met het door de Volksunie ondertekende Egmontpact.

Door het feit dat Karel Dillen als enige van de kartellijst verkozen wordt, krijgt zijn partij de bovenhand. De Vlaams-Nationale Partij neemt de naam van het verkiezingskartel over als partijnaam en wordt op 28 mei 1979 het Vlaams Blok. Een aantal VVP- prominenten sluit onmiddellijk aan, maar Lode Claes verdwijnt uit de nieuwe partij. In de grondbeginselen worden naast de meer klassieke Vlaamse aanspraak op Vlaamse onafhankelijkheid, met een Heel-Nederlands perspectief, ook de eis ingeschreven van ‘de terugkeer van de overgrote meerderheid der niet-Europese gastarbeiders naar hun eigen vaderland’ en dit ‘binnen een redelijke termijn’.

1971   Lancering van de Russische ruimtesonde Mars 3, het eerste, onbemande ruimtevaartuig dat een geslaagde landing maakte op Mars. Tijdens de aankomst bij Mars op 2 december 1971 was de hele planeet echter gehuld in een gigantische stofstorm. Astronomen hadden nog nooit zo’n enorme storm op Mars gezien. Al na 110 seconden zwijgt de Marslander in alle talen. Waarschijnlijk waren de instrumenten onklaar geraakt door de zandstorm. Op de eerste en enige foto vanaf Mars is geen enkel nuttig detail te zien.

1961   In Londen wordt Amnesty International gesticht. Maar de amnestiestrijd in België interesseert de stichters voor geen moer.

Edmund Hillary (1918-2008)

1953   De Nieuw-Zeelandse bergbeklimmer sir Edmund Hillary en de Nepalese sherpa Tenzing Norgay bereiken als eerste mensen ooit het hoogste punt op aarde, de top van de Mount Everest in het Himalayagebergte.

1940   Koning Leopold III tekent de onvoorwaardelijke capitulatie van het omsingelde Belgische leger. De Achttiendaagse Veldtocht heeft het leven gekost aan 6624 militairen, een twintigduizend gekwetsten en 50 000 krijgsgevangenen (45 000 Vlamingen en 8500 Franstaligen). De Duitse invasie veroorzaakt ook meer dan 6500 burgerdoden. Maar de (gevluchte) regering keurt de capitulatie af en vindt dat we de Fransen in de steek laten. De koning valt in handen van de Duitsers. Vanuit Limoges (Frankrijk) wordt Leopold III door minister Paul-Henri Spaak tot zevenmaal toe openlijk beschuldigd van verraad.

De koning, die niet is willen vluchten met de regering, maar in België bij zijn troepen was gebleven, respecteert de internationale regels: hij stelt zich vanaf nu neutraal op en blijft politiek passief. Hij wacht de afloop van de oorlog af.

Standbeeld van een steenzetter op de Afsluitdijk

1932   In het noorden van Nederland wordt om 13u02 feestelijk de Afsluitdijk tussen Noord-Holland en Friesland gesloten. De Zuiderzee bestaat vanaf dat moment niet meer: ze is nu het IJsselmeer. De bedenker van dit spectaculaire waterproject, Cornelis Lely, werkte tientallen jaren aan het project. Als pas afgestudeerd ingenieur was Lely in 1888 verantwoordelijk voor het plan de zoute Zuiderzee af te sluiten en gedeeltelijk in te polderen.

Als minister van Waterstaat loodste hij de plannen door het kabinet en als uitvoerder was hij verantwoordelijk voor de bouw. Met de aanleg van dit ongeziene werk wordt in 1927 begonnen. Drie jaar voor de voltooiing sterft Cornelis Lely Hij is de naamgever van de stad Lelystad.

De 32 kilometer lange waterkering is niet alleen een handige verbinding tussen Friesland en Noord-Holland, hij beschermt ook vele Nederlanders tegen het soms woeste water. De dijk sluit het IJsselmeer af van de Waddenzee. Ter plaatse staan een monument met uitkijktoren en – sinds 28 mei 1982 – een beeld van een steenzetter. De ontwerper van de dijk, ir. Cornelis Lely (1854-1929), wordt er geëerd met een standbeeld. In 1933 wordt de Afsluitdijk opengesteld voor autoverkeer.

Niet iedereen was echter blij met de lange dijk die het zoute water van de Zuiderzee omvormde tot het zoetwater van het IJsselmeer. Vissers die eeuwenlang geleefd hadden van wat de zee hen opbracht kwamen in de problemen. Vissen als ansjovis en garnaal verdwenen geleidelijk en maakten plaats voor bijvoorbeeld de paling.

1849   Overlijden in Scarborough (North Yorkshire) van de Engelse schrijfster en dichteres Anne Brontë (1820-1849). Ze sterft aan tuberculose, net zoals haar zus Emily. De drie schrijfsters Anne Brontë, Emily Brontë (1818-48) en Charlotte Brontë (1816-55) waren de dochters van een Ierse predikant. Anne gebruikte het pseudoniem Acton Bell en schreef Agnes Grey (1847) en The Tenant of Wildfell Hall (1948).

De Val van Constantinopel

1453   De Val van Constantinopel: de Osmaanse sultan Mehmed II verovert de stad, die nu Istanboel heet. Duizend jaar lang was Constantinopel een christelijke stad geweest. Na een beleg van vijftig dagen valt de stad in het voorjaar van 1453 in handen van de Osmanen, zeg maar de Turken. Dit betekent gelijk het einde van het Byzantijnse Rijk.

Voorafgaand aan het beleg had Mehmed II grote maatregelen genomen. Hij had onder meer het fort Rumeli Hisari aan de Bosporus laten bouwen zodat Genovese kolonisten de Byzantijnen niet te hulp konden schieten. Op de laatste dag van de slag om Constantinopel sneuvelt de laatste Byzantijnse keizer, Constantijn XI (1405-1453).

Mehmed II is slechts eenentwintig jaar oud als hij Constantinopel verovert. Na de verovering trekt hij de stad in, naar de Kerk van de Heilige Wijsheid, de Hagia Sophia. Een oelema, een islamitische geleerde, beklimt de kansel en verkondigt: ‘Er is geen andere God dan Allah!’ Het christelijke heiligdom werd daarmee een moskee. Hoewel Mehmed een islamitisch bestuurder is, staat hij toe dat de Grieks-orthodoxe kerk na de val van Constantinopel blijft bestaan. Hij wil rust in het pas gewelddadig veroverde gebied.