29 augustus. Net binnen: Frans van der Elst, oud-VU-voorzitter, overleden

2005   De wet op het sociaal statuut voor vrijwilligers treedt in werking.

1997   Overlijden in Neder-over-Heembeek van Frans van der Elst (77), advocaat en Vlaams-nationaal politicus, voorzitter van de Volksunie van 1955 tot 1975. Hij was ook geboren in het Brabantse Neder-over-Heembeek en studeerde van 1939 tot 1944 aan de KULeuven rechten, thomistische wijsbegeerte en politieke wetenschappen. Als advocaat in Brussel werd Van der Elst, die uit een apolitiek gezin kwam, geconfronteerd met talrijke repressiedossiers. Een van de belangrijkste repressiezaken waarin hij optrad, was die van Hendrik Elias, de laatste leider van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV).

Met die concrete kennis hield Frans van der Elst vanaf 1951 zijn eerste publieke pleidooien voor amnestie. Tegelijk speelde hij een belangrijke rol in de doorstart van het Algemeen Nederlands Verbond (ANV). Hij trad overal in Vlaanderen op als spreker en publiceerde zowel over de tegenstelling tussen volksnationalisme en staatsnationalisme als over de feitelijke realisatie van het federalisme langs democratische weg.

In 1954 was Van der Elst medeoprichter van de Volksunie (VU). Hij werd volksvertegenwoordiger van zijn partij (1958-1974) en daarna senator (1974-1985). Van der Elst was van 1955 tot 1975 voorzitter van de VU. Dat voorzitterschap werd op het einde gecontesteerd door de ambitieuze Hugo Schiltz. Die volgde hem op per 1 januari 1976. Tot 1970 was Van der Elst de uitgesproken woordvoerder van zijn partij in alle belangrijke parlementaire debatten. Het vertrouwen van de Vlaams-nationalisten in Van der Elst kwam onder zware druk toen de VU in 1977 het Egmontpact ondertekende. Van der Elst had meegewerkt aan de totstandkoming van het Egmontexperiment, dat mede onder de sterke druk van Vlaams-nationalisten mislukte. Na die gebeurtenis trok Van der Elst zich systematisch terug uit het politieke leven. Tot 1985 bleef hij nog senator.

Frans Van der Elst heeft in belangrijke mate bijgedragen tot de heropleving en de continuïteit van het Vlaams-nationalisme.

Onder zijn talrijke geschriften vonden we deze merkwaardigheid: ‘Edmund Burke en het traditionalistisch nationalisme’, in Kultuurleven, nrs. 4-5 (1956).

1947   De Spaanse stierenvechter Manuel Laureano Rodríguez Sánchez, bekend als Manolete, wordt op dertigjarige leeftijd gedood in de arena van Linares door een stier uit Miura genaamd Islero. Zijn dood wordt in Spanje beschouwd als een nationale tragedie.

1831   Verkiezingen voor het eerste Belgische parlement, in een mineurstemming. Premier Felix de Muelenaere en koning Leopold I zijn er zich wel van bewust dat ze door het vragen van Franse militaire hulp art. 121 van de Grondwet hebben overtreden: ‘Geen vreemde troepen mogen in dienst van de Staat worden aangenomen, het grondgebied bezetten of doorkruisen dan krachtens een wet’. De Duitsers zullen zich in 1914 het precedent herinneren van de Franse militaire interventie onder de leiding van maarschalk Gérard.

1990   In Wenen wordt door tien olieministers van de OPEC een akkoord bereikt om voor de duur van de Golfoorlog de overeengekomen productieplafonds voor olie op te heffen. De prijs van een vat ruwe olie daalt zo met ongeveer twee dollar per vat.

1985   Indiening van het eindverslag en voorontwerp van wetboek omtrent de harmonisering en vereenvoudiging van de sociale zekerheid. De Koninklijke Commissie voor dit werk was samengesteld op 23 juli 1980.

1964   De Sovjetregering besluit na het Chroesjtsjov-tijdperk tot collectieve rehabilitatie van de Wolga-Duitsers, wier republiek in 1941 door Stalin op brutale wijze was ontbonden en de inwoners gedeporteerd naar Siberië en Centraal-Azië. Zie hierover Vandaag van gisteren, 28 augustus 2023.

Bronzen standbeeld van Hermann Löns als jager, opgericht in 2006 in Walsrode

1949   De Sovjet-Unie brengt haar eerste atoombom tot ontploffing. De Koude Oorlog escaleert gevaarlijk.

1937   Op de zesde Landdag van het Verdinaso in het Antwerpse Sportpaleis verschijnt voor het eerst, naast een Nederlandse en een Luxemburgse, ook een Belgische driekleur. Drie vlaggen, maar slechts één nationaal lied, het Wilhelmus. Géén Brabançonne, het lied dat voor Van Severen een verheerlijking van ‘de stompzinnige muiterij van 1830’ is. Toch is het meer dan even slikken voor de militanten die uit het Vlaams-nationalisme afkomstig zijn. Joris van Severen brengt vanaf nu niet alleen regelmatig hulde aan de vorstenhuizen, maar steunt ook actief de neutraliteitspolitiek van Leopold III én van de Belgische regering.

1866   Geboorte in Kulm (Oost-Pruisen), nu Chelmno in Polen, van de schrijver en dichter Hermann Löns. Hij maakt naam als ‘de dichter van de Lüneburger heide’. Tijdens de Eerste Wereldoorlog is hij vrijgesteld van militaire dienst, maar meldt zich vanaf de eerste dag van de oorlog als vrijwilliger aan. Zijn bekendste werk is Der Wehrwolf (De weerwolf). Hij sneuvelt al bij het begin van de oorlog tijdens een patrouille rond Reims. Hermann Löns was toen 48.

1758   In South Jersey wordt het eerste indianenreservaat in de Verenigde Staten geopend: Brotherton Indian Reservation, het tegenwoordige Indian Mills.

1677   In de nacht van 28 op 29 augustus gaan in Tongeren 650 van de 800 (meestal) houten en lemen huizen in vlammen op.

Maria van Hongarije (1505-1558)

1526   Een band van de Nederlanden met Hongarije? Daarvoor moeten we terug naar de Ramp van Mohács, wel het grootste drama uit die tijd. Als de Turken naar het noordwesten oprukken, verdedigen de Hongaren hun land en willen ze de islam tot staan brengen. Dit lukt echter niet. Ze lijden bij het stadje Mohács een verschrikkelijke nederlaag. De bloem van de Hongaarse adel gaat hier bloedig ten onder. Ook koning Lajos II van Hongarije vindt in die veldslag de dood, zodat het land onbeschermd openligt voor aanvallers. De Osmaanse golf raast over Hongarije en het gehele land wordt overrompeld door het moslimleger van sultan Suleiman II de Grote. Na de veldslag worden circa 1000 krijgsgevangenen door de Turken gedood, een gebeurtenis die bekendstaat als de ‘krijgsgevangenenmoord van Mohács’.

De weduwe van koning Lajos II, koningin Maria van Hongarije, die bekend stond als één der meest ontwikkelde vrouwen uit die tijd, wordt later stadhoudster van Brabant en landvoogdes der Nederlanden. Ze was een dochter van Filips de Schone en Johanna van Castilië en dus een zus van keizer Karel V. Hij haalt haar naar de Nederlanden en geeft haar die vertrouwensfunctie, waarvan ze zich uitstekend kwijt. De even dankbare als bekwame Maria geeft tijdens haar regeringsperiode in onze gewesten blijk van een enorme toewijding aan de keizer. Zij bevordert de territoriale eenmaking van de Nederlanden en de versterking van het bestuur. Ze zal nooit hertrouwen.

Paleis van Diocletianus in Split (Kroatië)

284   De Kroaat Diocletianus (244-311) wordt tot keizer uitgeroepen. In 303 zal hij de bloedige (en laatste) christenvervolgingen ontketenen. Zijn paleis in Split (Kroatië) aan de kust van de Adriatische Zee bestaat nog steeds.