3 mei. Historische dag: Belgische Grondwet eindelijk in het Nederlands

Elk jaar   De Werelddag van de Persvrijheid, ingesteld door de Verenigde Naties en de UNESCO, om vermoorde journalisten te betreuren en solidariteit uit te spreken met journalisten die in de gevangenis verkommeren of op alle mogelijke manieren belemmerd worden in de uitvoering van hun werk. Maar het is ook een goede gelegenheid om de doelstelling en verdiensten van de vrije pers te promoten en te benadrukken dat een vrije pers noodzakelijk is voor vrede en vrijheid van meningsuiting in deze roerige wereld.

2006   Overlijden van de beeldende kunstenaar Karel Appel (85). Hij overlijdt aan een hartkwaal in Zurich, Zwitserland, waar hij woonde. Hij was geboren in Amsterdam. In 1946 had hij zijn eerste solo-expositie in Het Beerenhuis in Groningen. Hij werd vooral bekend als medeoprichter van kunstenaarsgroep Cobra (1948-51) en geldt als een pionier van de action painting. De rusteloze Appel werkte in onder meer Parijs, Toscane, Monaco en New York. Hij kreeg de UNESCO-prijs 1954 en de Guggenheimprijs 1960. Beroemd is hij ook geworden om zijn uitspraak ‘Ik rotzooi maar wat an’.

2000   Een Schotse rechtbank start in Nederland (Kamp Zeist) met de berechting van twee Libiërs die worden verdacht van de bomaanslag op een Pan Am-toestel boven Lockerbie (Schotland) in 1988. De Pan Am-vlucht 103, een Boeing 747, was onderweg van Frankfurt naar New York en had zojuist een tussenlanding gemaakt in Londen. Even na zeven uur ’s avonds verdwijnt het vliegtuig van de radar. Het vliegt op dat moment op tien kilometer hoogte en werd door een explosie in het bagageruim uiteengereten. Alle 259 inzittenden (243 passagiers en 16 bemanningsleden) en 11 mensen op de grond komen om het leven.

Meteen zijn er sterke aanwijzingen voor de betrokkenheid van Libië. In november 1991 beveelt de Schotse justitie de aanhouding van twee verdachten: Abdel Basset al-Megrahi en Al-Amin Khalifa Fhima. Beiden waren agenten van de Libische geheime dienst. Ze zouden er voor hebben gezorgd dat de bomkoffer in Frankfurt aan boord werd gebracht van de Boeing 747. Na veel getouwtrek wordt via de VN een akkoord bereikt dat de verdachten zullen terechtstaan volgens Schots recht op een neutrale plaats.

Maria Henneman (°1956)

1999   Journaalverslaggeefster Maria Henneman (°1956) verliest een rechtszaak tegen het weekblad HP/De Tijd, dat in een artikel had gesuggereerd dat zij een amoureuze relatie met ex-premier Ruud Lubbers (1939-2018) heeft gehad.

1988   De wereldvoedselorganisatie (FAO) slaat alarm over de zwaarste sprinkhanenplaag in dertig jaar die de oogsten bedreigt in Noord-Afrika. De FAO vreest voor een hongersnood in de Sahellanden.

1979   Margaret Thatcher wordt de eerste vrouwelijke premier van Groot-Brittannië. Ze behoort tot de Conservatieve Partij, maar zal een ultraliberale koers varen.

1971   Walter Ulbricht wordt als communistisch leider van de DDR (Oost-Duitsland) opgevolgd door Erich Honecker.

1967   Het Grondwetschandaal: 137 jaar na de oprichting van het koninkrijk België wordt de Nederlandse versie van de Belgische grondwet officieel afgekondigd in het Staatsblad. Tot dan hadden we het moeten stellen met geïmproviseerde vertalingen uit het Frans, zonder wettelijke waarde. Kent iemand nog een tweede democratisch land waar de Grondwet zo lang niet in de taal van de meerderheid van de bevolking was gesteld?

Werner Heisenberg (1901-1976)

1945   De geallieerden arresteren de Duitse wetenschapper Werner Heisenberg en zetten hem enige maanden gevangen in het landhuis Farm Hall bij Cambridge (Engeland), samen met een aantal andere eminente Duitse geleerden onder wie Carl Friedrich von Weizsäcker, Otto Hahn, Paul Harteck, Kurt Diebner, Walther Gerlach, Max von Laue en Karl Ritz. Ze worden goed behandeld, maar de Britten hadden in elke ruimte microfoons verborgen om hun onderlinge gesprekken af te luisteren. Zo wilden de Britten te weten komen hoever de Duitsers gevorderd waren in het fabriceren van hun atoombom.

1942   Invoering door de Duitse bezetters van de Jodenster in Nederland en even later in België: alle joden moeten nu de zespuntige gele ster (Davidster) met het woord ‘Jood’ dragen, in België ‘J’ voor Jood of Juif. De Jodenster moet – zichtbaar opgenaaid – op de linkerkant ter borsthoogte van het kledingstuk worden gedragen. Het idee van de Jodenster was geïnspireerd door de bulle Ad nostram noveritis audientiam van paus Honorius III uit 1221. Daarmee werden de Joden gedwongen een onderscheidend kenteken op hun kleding te dragen en werd hen de toegang ontzegd tot alle publieke ambten.

1929   Herman Vos publiceert in De Schelde een artikel over de dienstweigering van Lode Bonten (1928), waarin Vos alle Vlaamse dienstplichtigen oproept in 1930, naar aanleiding van de Belgische eeuwfeesten, de Franse bevelen naast zich neer te leggen. Joris de Leeuw (1909-2001) kondigt aan dit initiatief persoonlijk in praktijk te zullen omzetten.

Bij zijn oproeping als soldaat in het derde Geneeskundig Korps te Namen, deelde hij zijn voornemen schriftelijk mee aan de minister van Landsverdediging. Hij moet prompt voor de krijgsraad in Luik verschijnen en krijgt drie en een halve maand gevangenisstraf. Interpellaties van Vos, bijgestaan door de Vlaamse socialisten Willem Eekelers en August Balthazar, en de Waalse Jules Mathieu leiden tot heftige meetings en demonstraties. Het uiteindelijke resultaat was dat ook het Nederlands als commandotaal in het leger werd ingevoerd. Wat één man soms kan bereiken.

Frans Jan van Gool (1922-2015)

1922   Geboorte in Antwerpen van de Vlaams-Nederlandse architect Frans Jan van Gool. Hij ontwierp onder meer de Lijnbaan in Rotterdam, het PTT-girokantoor in Leeuwarden en veel woningbouw en kantoorgebouwen in Amsterdam. Hij was Rijksbouwmeester van 1986 tot 1988. Frans Jan van Gool overleed in 2015 op 93-jarige leeftijd.

1915   Italië verandert van kamp in de Eerste Wereldoorlog en kiest nu de kant van de geallieerden. In de Tweede Wereldoorlog zal het haast identiek verlopen.

1888   Een nieuwe wet wil de (gedeeltelijke) vernederlandsing van het gerecht in Vlaanderen realiseren. De liberalen, die in Vlaanderen geen enkele volksvertegenwoordiger meer hebben, stemmen tegen. Bij de katholieke meerderheid stemt men vóór, behalve de Kamerleden uit Vlaams-Brabant en Limburg.

1855   De spoorlijn Antwerpen-Rotterdam wordt geopend.

1791   De Poolse Mei-constitutie wordt aangekondigd. Dit is de eerste moderne grondwet in Europa.

1707   Overlijden in Duinkerke (Frans-Vlaanderen) van de schrijver Michiel de Swaen. In zijn sonnet Aan de Heer van Heel drukte hij zijn spijt uit dat hij in een bezet deel van de Nederlanden moest leven. Merksem, Deventer en andere plaatsen in Noord en Zuid hebben straten naar hem genoemd.

Slag op het Beverhoutsveld (1382) met de Gentenaars onder hun zwarte vlag met witte leeuw

1382   In de Slag op het Beverhoutsveld, tussen Beernem en Oostkamp, verslaat Filips van Artevelde met zijn Gentse milities de door Frankrijk gesteunde Lodewijk II van Male, graaf van Vlaanderen.

1294   Brabants beroemdste hertog, Jan I, sterft tijdens een riddertornooi. Enkele gedichten worden hem toegeschreven, onder meer het mooie meilied Harba Lorifa, nog steeds bekend.