4 januari. Net binnen: Jan D. Domela Nieuwenhuis Nyegaard geboren, Nederlands predikant en Vlaams activistisch leider

2010   In Dubai wordt met een groot vuurwerk het hoogste gebouw ter wereld geopend: de Burj Khalifa. Met ruim 829 meter is de toren nu nog altijd het hoogste gebouw op aarde. Het ontwerp is van Adrian Smith van het Amerikaanse architectenbureau Skidmore, Owings and Merrill uit Chicago, bekend van de Sears Tower in Chicago. Het gebouw bevat onder meer 1044 appartementen, kantoren voor 12 000 mensen, restaurants en een hotel. De bouw duurde ruim 5 jaar.

Sien Diels (1947-2021)

1976   De Nederlandse Omroep Stichting (NOS) zendt in samenwerking met de Belgische Radio en Televisie (BRT) de eerste aflevering uit van Sesamstraat. Het peuter- en kleuterprogramma komt oorspronkelijk uit de Verenigde Staten en trok al na de eerste uitzending in 1969 internationaal de aandacht. Inmiddels is het programma in ruim 120 landen te zien of te zien geweest. In al deze landen volgt de serie dezelfde formule waarbij een aantal onderdelen wordt overgenomen van het Amerikaanse (non-profit) productiebedrijf Sesame Workshop. Deze makers van Sesame Street, stellen aan de lokale producties twee voorwaarden; het programma mag niet onderbroken worden door reclame en elke coproductie krijgt eigen culturele waarden en pedagogische doelstellingen. De leidende figuren in Nederland en Vlaanderen zijn vogel Pino en muis Ieniemienie, in het Arabische Iftah Ya Simsim is het kameel Noman, in Canada de beer Basil en de otter Louis. Diversiteit, weet je, op de goede manier.

De Vlaamse actrice Sien Diels (1947-2021), in het programma Tante Sien genoemd, speelde vanaf het begin mee en was daarmee het langst aan het Nederlandstalige programma verbonden: precies 36 jaar.

T.S. Eliot (1888-1965)

1965   Overlijden in Londen van de Amerikaans-Britse dichter, schrijver en cultuurfilosoof T.S. Eliot (Thomas Stearns Eliot), 76 jaar. Werken: Ash wednesday, The waste land, Four quartets, Murder in the cathedral, The hollow man, Prufrock and other observations, enz. Zijn Old Possum’s book of practical cats was de basis voor de musical Cats. Nobelprijs literatuur 1948.

1960   Overlijden van de Franse auteur, toneelschrijver, journalist en filosoof Albert Camus (46). Hij komt om bij een auto-ongeluk, terwijl hij op weg is naar Nederland voor een lezing. Camus was een van de belangrijkste stemmen van zijn generatie en een van de leidende figuren van het ‘existentialisme’, hoewel hij dat etiket weigerde. Grondlegger van het ‘absurdisme’. Hij schreef onder meer L’étranger, Les justes, La chute, La peste, Le malentendu, L’envers et l’endroit. Nobelprijs literatuur 1957.

Hier en…

1955   Overlijden in Amsterdam van Jan D. Domela Nieuwenhuis Nyegaard (84), dominee, Vlaams activist en Heel-Nederlander. Hij wordt geboren uit een geslacht van Deens-Noorse herkomst. Zijn vader was advocaat en hoogleraar. Zijn moeder een officiersdochter, wier moeder uit een Vlaamse familie kwam.

Hij studeert theologie in Zwitserland en Schotland. Hij krijgt een predikantspost bij een kleine protestantse gemeente in Oostende, waar hij bevriend wordt met de arts Eugeen van Oye, leerling van Guido Gezelle. In 1898 wordt Domela predikant in Odijk (Utrecht). Hij was echter van Vlaanderen gaan houden en wordt eind 1902 een goed en zorgzaam predikant bij de Evangelische Hervormde Gemeente aan de Brabantdam te Gent. In zijn kerkraad hadden enkele bekende Vlaamsgezinden zitting, zoals professor Paul Fredericq, Victor Blommaert en Leonard Willems. In de pastorie aan de Coupure ontvangen Domela en zijn vrouw veel bezoek, daaronder ‘neef Pieter’, de latere professor Pieter Geijl, en ver familielid langs moederszijde.

Nu en dan houdt Domela een historische lezing voor de studenten van ’t Zal wel gaan en wordt bestuurslid van de afdeling Gent van het Algemeen-Nederlands Verbond. In die kring leert hij Reimond Speleers, Roza de Guchtenaere en de jonge Marcel Minnaert kennen, verder ook Hippoliet Meert en Julius MacLeod.

Als Reimond Kimpe, Antoon Thiry en Marcel Minnaert in het voorjaar van 1914 – dus net voor de Eerste Wereldoorlog – beginnen met de uitgave van hun blaadje De Bestuurlijke Scheiding, wordt Domela abonnee. In oktober van dat jaar vormde zich rondom dit trio de eerste Vlaams-nationale, anti-Belgische activistengroep Jong-Vlaanderen, met Domela als voorman. De uitbreiding van de Jong-Vlaamse Beweging over heel Vlaanderen, de verkiezing van een bestuur met Van Oye als voorzitter en Domela als vicevoorzitter, de contacten met goedgezinde Duitse militairen, dit alles was vooral het werk van de ijverige Domela. De redactie van een eigen orgaan, De Vlaamse Post, gaat in september 1915 over naar Domela, Thiry en Kimpe.

Driemaal maakt Domela tijdens de oorlog een reis naar Duitsland, waar hij gesprekken voerde met talrijke invloedrijke personen, zoals admiraal Alfred von Tirpitz (1849-1930). In november 1918 wijkt Domela uit naar Nederland. Het Belgisch gerecht veroordeelt hem bij verstek ter dood.

Hij krijgt een predikantsplaats te Beetsterzwaag (Friesland). In de jaren 1919-1940 komen tal van Vlaamse oud-activisten en Heel-Nederlandse bewonderaars uit Noord en Zuid, inbegrepen Frans-Vlaanderen (bv. Jean-Marie Gantois), hem daar opzoeken. Hebben ze hun komst aangekondigd, dan hangt Domela de leeuwenvlag uit. Hij is in die Friese periode een vruchtbaar publicist. Bijzondere sympathie had hij voor De Dietse Voorpost, het blad van Roza de Guchtenaere. In 1933 neemt hij bij de Willem van Oranje-herdenking in Delft de door Cyriel Verschaeve opgestelde eed af van duizenden deelnemers. Als de Vlamingen voorbijstappen, kust hij de vlag van Gent.

In de jaren 1930 raakt Domela bevriend met Arnold Meijer en houdt in april 1940 de openingsrede bij de oprichting van diens Nationaal Front, dat de hereniging van de Nederlanden in zijn beginselprogram voert. Maar de bezetting 1940-1945 vervreemdt hem van Duitsland. Hij mekkert herhaaldelijk, maar Werner Ross, Duits gevolmachtigde voor Friesland en verre verwant van Domela, houdt hem de hand boven het hoofd. Op 25 september 1944 wordt zijn jongste zoon Jacob, die bij het verzet is, door een Duitse politiepatrouille doodgeschoten. Dan is de maat vol en de oude Domela houdt een felle scheldrede tegen ‘Hitler, Himmler en hun bende’. Dankzij Ross wordt hij niet naar Duitsland gedeporteerd, maar naar Schiermonnikoog.

Na de bevrijding vestigt hij zich te Amsterdam en verneemt daar het overlijden van zijn zoon Edzard, omgekomen in een Japans krijgsgevangenenkamp. Weldra heeft hij weer contact met Vlaanderen en wordt hij medewerker en beschermheer van Het Pennoen. Bij zijn begrafenis spreekt ook Marcel Minnaert, de strijdgenoot van weleer, op het kerkhof te Woerden.

1948   Myanmar, het voormalige Birma, wordt een onafhankelijke republiek en maakt zich los van het Britse Gemenebest. Het land heet officieel: ‘Pye Tawngsu Myanma Naingngan Pye’.

1936   Het Amerikaanse weekblad Billboard publiceert de eerste hitlijst van meest populaire muzieknummers. Een uitvinding waarvoor ze geen octrooi kregen. Beeld je in.

1887   Een van de grotere mijnrampen in de Borinage: in de Veinne Abbaye nabij Hornu (Henegouwen) komen 39 kompels om.

Koop nu Vandaag in de loop der jaren in de Doorbraak-boekhandel.