4 november. Net binnen: Eyskens dient Eenheidswet in, Waals verzet zorgt voor vier doden

Yasser Arafat (1929-2004)

2004   De Palestijnse regering maakt bekend dat de gezondheid van de Palestijnse leider Yasser Arafat verslechtert. Hij is opgenomen op de Intensive Care van het Franse militair ziekenhuis in Clamart, bij Parijs, en is in coma geraakt. Hij overlijdt een week later op de leeftijd van 75. Volgens vele westerse diplomaten was Arafat de laatste Palestijnse leider die gezag had én waarmee te praten viel.

1984   Overlijden in Antwerpen van Pieter J.A. Nuyens (84), Vlaamsgezinde pater. Hij was afkomstig uit een daensistische familie in Turnhout. Op het jezuïetencollege in Turnhout wordt hij bestuurslid van de studentengilde Eigen Kunst – Eigen Leven. In 1916 leert hij Ernest van der Hallen kennen, die hem diep beïnvloedt. Samen richten ze een aantal ‘Communiebonden’ op. Hij wil in het klooster intreden, maar wegens het bijwonen van activistische bijeenkomsten en het aansporen van zijn medestudenten om naar de vernederlandste universiteit van Gent te gaan, wordt Nuyens niet bij de jezuïeten toegelaten. Hij treedt dan maar bij de dominicanen in en krijgt er de kloosternaam Alvarez (Pieter Jan Verstraete).

Vanaf 1927 treedt hij geregeld op als predikant voor het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (AKVS). Hij schrijft een biografie van pater Jules Callewaert (1886-1964) met wie hij nauw samenwerkt. Hij volgt hem op in de redactie van Onze Jeugd. Onder de bezetting schrijft hij een reeks artikels over religieus-culturele onderwerpen in Volk en Kultuur. Na het overlijden van Van der Hallen organiseert hij de jaarlijkse Ernest van der Hallen-herdenking. Nuyens schreef onder het pseudoniem van Piet van der Heyden.

1973   Eerste autoloze zondag in Nederland. België volgt op 18 november 1973. De olieboycot van de Arabische Liga, mede ingezet door de Midden-Oosten crisis na de Jom Kippoer-oorlog, noopt tot maatregelen.

1960   De christendemocratische premier Gaston Eyskens dient zijn wetsontwerp voor de Eenheidswet in. De naam verwijst naar het feit dat in één enkele wet een resem maatregelen werden genomen op zowel sociaaleconomisch, fiscaal en bestuursrechtelijk vlak, maar ook inzake de herstelling van oorlogsschade en de wijziging van de gemeentegrenzen. Het wetsvoorstel bevatte oorspronkelijk 133 artikelen, en had veel weg van een vijfjarenplan. Dit in een context van stijgende werkloosheid, de sluiting van een aantal kolenmijnen in Wallonië, toenemende staatsschuld en de recente onafhankelijkheid van Congo.

De wet beoogt een belastingverhoging met 7 miljard Belgische frank, besparingen in landsverdediging en onderwijs, controle op de werkloosheidsuitkering en het pensioenstelsel voor sommige ambtenaren (besparing: 4 miljard).

De regering-Eyskens botst op felle weerstand van de socialistische vakbonden, geleid door de uiterst-linkse Waalse syndicalist André Renard (1911-1962). Gedurende vijf weken worden eind december 1960 en begin januari 1961 door grootschalige stakingsacties en baldadige manifestaties grote delen van de economie in Wallonië en in mindere mate in Vlaanderen lamgelegd. De separatist Renard – eigenlijk een Fransman – weet van geen wijken, zelfs niet als bij de gewelddadige confrontaties tussen de rijkswacht en demonstranten die hij uitlokt, vier doden vallen.

Uiteindelijk wordt de Eenheidswet op 14 februari 1961 in de Kamer goedgekeurd door de meerderheid van liberalen en christendemocraten, tegen een oppositie van socialisten en communisten. Om verdere escalatie te vermijden – en te voorkomen dat Renard het linkse kamp zou gaan leiden – stemmen de socialisten in met een stopzetting van de stakingen en goedkeuring van de Eenheidswet. Na de verkiezingen van 26 maart 1961 komt de regering Lefèvre-Spaak aan de macht, mét de socialisten. De Eenheidswet wordt doorgevoerd, maar opgedeeld in verteerbare porties.

Stalinstandbeeld geveld tijdens de Hongaarse opstand (1956)

1956   Troepen van het door Sovjet-Rusland gedomineerde Warschaupact vallen Hongarije binnen en slaan de opstand, die 13 dagen geduurd heeft, bloedig neer. Tienduizenden arbeiders en studenten sterven. Nadat Hongarije weer onder de invloedssfeer van de Sovjet-Unie is gekomen, worden ruim 13 000 mensen gearresteerd die betrokken zouden zijn geweest bij de opstand. Driehonderdvijftig mensen worden geëxecuteerd. Onder hen ook Imre Nagy, de door volksraden gekozen president. Kardinaal József Mindszenty zoekt onderkomen in de Amerikaanse ambassade, waar hij vijftien jaar zal blijven. In de maanden november en december vluchten ruim 200 000 Hongaren uit hun land.

Hoewel er in veel westerse hoofdsteden wordt gedemonstreerd tegen het bloedbad, wordt er internationaal weinig stelling genomen. In Europa is men voornamelijk bezig met de Suez-crisis die aan de gang is en voor de Verenigde Staten ligt de zaak gevoelig omdat het land al op zeer gespannen voet staat met de Sovjet-Unie.

In 1991 biedt de Sovjet-Unie officieel zijn excuses aan voor het harde optreden tijdens de Hongaarse Opstand.

Thomas Stearns Eliot (1888-1965)

1948   De Nobelprijs voor de Literatuur gaat naar T.S. Eliot (1888-1965). De in Saint-Louis (Missouri) geboren Amerikaanse dichter van Engelse afkomst Thomas Stearns Eliot had zich in 1911 blijvend in Engeland geïnstalleerd. Hij publiceert daar van 1922 tot 1939 het tijdschrift The Criterion en werd de verdediger van het contrarevolutionaire royalisme.

1918   De Franse president Georges Clemenceau ondertekent een ministerieel besluit dat in de oprichting van ‘sorteringscommissies’ voorziet in Elzas-Lotharingen. Deze moeten uitzoeken welke inwoners ‘Duitse sympathieën’ hebben of autonomistische overtuigingen koesteren. De sorteringscommissies bevelen in een korte tijdspanne de uitwijzing van 115 915 personen naar Duitsland. De meeste daarvan moeten alles achterlaten. Al hun roerende en onroerende bezittingen worden aangeslagen.

1915   Het woord activist werd voor het eerst gebruikt op 4 november 1915 in De Vlaamse Stem, een dagblad dat in Nederland werd uitgegeven door uitgeweken Vlamingen. De literatuurhistoricus en latere hoogleraar Antoon Jacob maakt daarin het onderscheid tussen de actieve Vlamingen, die menen ook in barre oorlogsomstandigheden te moeten werken aan de ontvoogding van Vlaanderen, en passieve Vlamingen die van oordeel zijn dat onder de Duitse bezetting de loyauteit aan België voorrang verdient. Jacob, zelf een activist, wordt een radicale Vlaams-nationalist en Heel-Nederlander. Hij ondertekende vele stukken van zijn hand met ‘Activist’.

1846   De Amerikaan Benjamin Palmer verkrijgt octrooi op het kunstbeen. Nochtans was dat helemaal niet nieuw. Eén van die oude ontwerpen was een bovenbeenprothese dat dateert uit 1560 en was het werk van de Franse chirurg Amboise Paré (1510-1590). Zijn ontwerp was de eerste volledige bovenbeenprothese, inclusief voet. De buitenkant was gemaakt van ijzer en daardoor had de prothese veel weg van een been van een harnas. De prothese bestond uit een leren koker waar het dijbeen in kon, met daaromheen een ijzeren koker, een kniegewricht met slot dat bedienbaar was met een touwtje, een ‘onderbeen’ bekleed met ijzer en een ijzeren voet met scharnier en veer. In deze prothese waren veel nieuwe ingenieuze ideeën verwerkt, maar helaas had de prothese één groot nadeel: zij was veel te zwaar (7 kilo) om er goed mee te kunnen lopen. Paardrijden was overigens wel goed mogelijk.